نخ دندان یک نخ چند رشته ای از جنس نایلون یا گاهی تک رشته ای از جنس تفلون است که برای برداشتن پلاک دندانی و خارج کردن مواد غذایی باقیمانده در سطوح مجاور دندان ها (فاصله بین دندان ها) به کار می رود. این وسیله بهداشتی برای بیمارانی که لوازم ارتودنسی، ایمپلنت یا پل در دهان دارند، گزینه ای ضروری و بسیار مناسب است.نخ دندان هم مثل هر وسیله بهداشتی دیگری در انواع مختلف موجود است که البته استفاده از آن بستگی به نظر دندان پزشک شما دارد؛ مثلا اگر دندان های شما با فاصله کم و به هم چسبیده هستند، باید از نخ دندان نازک استفاده کنید.
انواع مختلف و شایع نخ دندان ( با موم، بدون موم و طعم دار ) در ابعاد نازک یا ضخیم هستند؛ استفاده از نخ دندان دسته دار، نخ دندان ارتودنسی، نخ دندان باتلر ویو (butler weave)، نخ دندان حاوی فلوراید و طعم دار یا نخ دندان کودکان هر کدام شرایط استفاده خاص خودش را دارد.
نخ دندان به جلوگیری از پوسیدگی دندان ها کمک می کند. پوسیدگی دندان ممکن است بین دندان ها و از لابه لای آنها شروع شود، پایین تر از جایی که مسواک می رسد. نخ دندان می تواند پلاک هایی را که بین دندان ها ایجاد می شوند، از بین ببرد. بهتر است بعد از هر وعده غذایی، از نخ دندان استفاده کنید؛ چون باقی ماندن باکتری ها روی سطح دندان باعث عفونت، تشکیل جرم و پوسیدگی خواهد شد.
استفاده از نخ دندان تا حد زیادی بهداشت دهان و دندان و حتی لثه ها را تضمین می کند. بین عفونت لثه و استفاده از نخ دندان ارتباطی مستقیم وجود دارد؛ مراقبت نادرست از دندان ها مثل مسواک نزدن یا استفاده از مسواک زبر، خمیر دندان یا نخ دندان نامناسب نه فقط باعث عفونت و بوی بد دهان می شود بلکه سلامت لثه ها را هم به خطر می اندازد؛ در این صورت باید منتظر بیماری های مختلف لثه، از دست رفتن استحکام آن و عفونت و تورم باشید.
هنگام استفاده از نخ دندان از انجام دادن کارهای زیر خودداری کنید
رعایت موارد و نکات حائز اهمیت در استفاده از نخ دندان کاملاً ضروری است و به حفظ سلامت دندان و لثه کمک خواهد کرد برای استفاده از نخ دندان به موارد زیر توجه داشته باشید:
استفاده از دهانشویه نمی تواند به جایگزینی برای نخ دندان تبدیل شود
هرگز از آن به عنوان جایگزین نخ دندان استفاده نکنید اگر کمی به این موضوع فکر کنید می توانید براحتی علت آن را درک کنید.
- استفاده از نخ دندان یک اقدام مکانیکی است که با سایش فاصله بین دندان ها بر کلونی میکروب ها تأثیر می گذارد و آن ها را از دندان جدا می کند.
- در عوض، دهانشویه یک محصول شیمیایی است و استفاده از دهان شویه فقط برای سطح دندان و پلاکی که روی سطح آن تشکیل شده است تاثیر می گذارد بنابراین نمی تواند به جایگزینی برای نخ دندان تبدیل شود.
برخی از بیماران به دندان پزشک خود می گویند که روزی چند بار از نخ دندان استفاده می کنند اما هنگامی که دندان پزشک وضعیت دهان و دندان آن ها را بررسی می کند متوجه می شود آن ها به خوبی و به صورت صحیح از نخ دندان استفاده نکرده اند. مشکل این است که این بیماران تصور می کنند که کار خود را خوب انجام داده اند و هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد.
- به طور کلی این افراد فقط یک نقطه خاص که تصور می کنند مواد غذایی در آنجا گیر افتاده است را تمیز می کنند بنابراین پس از هر بار غذا خوردن فقط آن قسمت از دندان خود را تمیز می کنند.
- یا آنکه هر بار که دندان های خود را مسواک می زنند از نخ دندان نیز استفاده می کنند اما فقط نقاطی را تمیز می کنند که دسترسی به آن ها راحت است.
در هر دو مورد فرد از نخ دندان استفاده می کند اما هرگز کار خود را به صورت کامل و جامع انجام می دهند و متاسفانه این دو نوع نکته اهمیت بسیار زیادی در حفظ سلامت دهان و دندان دارند. بنابراین بهتر است به جای آنکه روزی چند بار از نخ دندان استفاده کنید روزی یک بار این کار را انجام دهید اما به صورت اصولی به تمیز کردن دندان های خود بپردازید و در صورتی که می توانید چند بار در طول روز به طور صحیح از نخ دندان برای تمیز کردن دندان های خود استفاده کنید لطف بزرگی را در حق خود خواهید کرد.
از فشار آوردن به لثه خود توسط نخ دندان خودداری کنید
- هنگامی که قصد دارید به کمک نخ دندان فاصله بین دندان های خود را تمیز کنید به طور مستقیم نخ دندان را درون بافت لثه فشار ندهید.
- فشار دادن نخ دندان درون لثه نه تنها کمکی به رفع درد نمی کند بلکه به بافت لثه آسیب می رساند و باعث بروز خونریزی می شود و سلامت لثه را به خطر می اندازد.
- در صورتی که مدت زیادی است که شما به این روش به تمیز کردن فاصله بین دندان های خود می پردازید بی شک به بافت لثه خود آسیب رسانده اید.
بهترین روش برای استفاده از نخ دندان و تمیز کردن فاصله بین آن ها این است که نخ دندان را به اطراف هر یک از دندان های خود بکشید و هر یک از آن ها را به صورت مجزا تمیز کنید. به خاطر داشته باشید که شما باید فاصله بین دندان های خود را تمیز کنید بنابراین باید از فشار دادن نخ دندان به لثه خودداری کنید.
از پاره شدن نخ دندان هنگام تمیز کردن دندان های خود غافل نشوید
شما باید روزی یکبار به تمیز کردن دندان های خود بپردازید و به آرامی فاصله بین آن ها را به کمک نخ دندان تمیز نمایید. در صورتی که هنگام استفاده از نخ دندان متوجه پارگی و آسیب دیدگی آن شوید باید به دنبال پیدا کردن علت آن باشید
- به طور کلی نقاطی که نخ دندان دچار پارگی یا آسیب دیدگی می شود به خوبی تمیز نمی شوند و در صورتی که در این نقاط پلاک تجمع یابد به تدریج ریسک که پوسیدگی دندان یا بیماری لثه افزایش خواهد یافت.
- در این حالت که شرایط بسیار نامناسبی به وجود آمده است زمینه بروز بیماری دندان و لثه تشکیل جرم ناشی از باقی ماندن مواد غذایی بین دندان فراهم خواهد شد.
به تمیز کردن سه نقطه بسیار مهم بین دندان های خود اهمیت بدهید
هنگامی که از نخ دندان استفاده می کنید باید به تمیز کردن سه نکته بسیار مهم بپردازید. این نقاط به شرح زیر می باشند:
- نقاط تماسی: در نقاطی که دندان ها روی هم قرار می گیرند احتمال تشکیل پلاک و پوسیدگی دندان افزایش می یابد.
- زیر خط لثه و روی دندان: استفاده از نخ دندان برای تمیز کردن نقاط تماسی نمی تواند به رفع پلاک زیر خط لثه کمک کند. از آنجایی که تجمع پلاک باعث می شود سلامت لثه به خطر بیفتد رفع آن اهمیت بسیار زیادی در حفظ سلامت دهان و لثه دارد.
- زیر خط لثه و سطح سایر دندان ها: زیر خط لثه و فاصله بین دو دندان مکانی است که تمیز کردن آن اهمیت بسیار زیادی دارد.
اندازه نخ دندان شما باید مناسب باشد
- در صورتی که اندازه نخ دندان شما بلند باشد می تواند به شما برای تمیز کردن بهتر دندان کمک کند. به طور کلی استفاده از نخ دندان یک موضوع چالش برانگیز است و در صورتی که اندازه نخ دندان کوتاه باشد باعث دشوار شدن این فرایند خواهد شد بنابراین به اندازه نخ دندان خود توجه کنید. در صورتی که اندازه نخ دندان مناسب باشد می توانید آن را دور انگشت خود بپیچید و به خوبی به تمیز کردن دندان های خود بپردازید.
- باید کمی نخ دندان را آزاد کنید تا بتوانید به راحتی آن را بین دندان خود قرار داده و به تمیز کردن آن بپردازید.
- در صورتی که احساس کردید اندازه نخ دندان شما مناسب نیست اندازه آن را بر اساس شرایط خود تنظیم کنید.
نظریه موافق با استفاده از نخ دندان
چرا دندانپزشکان می گویند کشیدن نخ دندان برای شما خوب و مفید است؟بسیاری از دندانپزشکان گفته اند که نخ دندان می تواند به حذف پلاک ها، مانده غذاهای بین دندان ها کمک کند و ریسک ورم لثه، و بیماری های لثه و خطر پوسیدگی دندان را کاهش دهد. تمیز کردن بین دندان ها، پلاک هایی را که ممکن است منجر به خرابی و یا بیماری های لثه در مناطقی شود که یک مسواک به آن دسترسی دارد، از بین ببرد.
" تمیز کردن بین دندانی به تمیز کردن مواد زائد بین دندان ها اشاره دارد که می تواند به ساخت پلاک کمک کند."این توصیه توسط سرویس بهداشت ملی UK در وب سایت خود تکرار می شود:" کشیدن نخ دندان به جلوگیری از بیماری لثه ای با از بین بردن تکه های غذا و پلاک از بین دندان های شما کمک می کند."ارزیابی های مطالعات دیگر که در ده سال گذشته انجام شد، نشان داد که شواهد برای نخ دندان "غیرقابل اعتماد"، "بسیار پایین" بوده است و حتی "یک پتانسیل متوسط برای تعصب" وجود دارد.یک بررسی انجام شده در سال گذشته گفت:" اکثر مطالعات در دسترس، ثابت می کنند که نخ دندان بطور کلی در حذف پلاک موثر است."دشواری در تلاش برای بدست آوردن شواهد خوب است و مردم متفاوت هستند و مطالعات بزرگ پرهزینه هستند و البته به اقدامات پیچیده تری نیاز است.