پروتز متحرک یا دست دندان همانگونه که از نامش بر می آید، پروتزی است که به راحتی می توان آن را داخل دهان قرار داد و یا آن را از دهان خارج کرد. در صورت کشیده شدن همه دندانهای بیمار می توان پروتز متحرک کامل استفاده کرد. از مضرات استفاده از این نوع پروتز بحث روانی آن است که فرد با پوشیدن آن احساس پیری کند. در ابتدای درمان ممکن است که استفاده از دست دندان ناخوشایند باشد اما به مرور زمان این حس از میان خواهد رفت.
در استفاده از این پروتز ها به دلیل تخریب مستمر و تحلیل تیغه استخوان فک هر ١یا ٢ سال نیاز به بررسی آن و هر ۵ تا ٧ سال نیاز به جایگزینی پیدا میکنند .در صورتی که بیمار همه دندانهای خود را ازدست نداده باشد برای جایگزینی چند دندان از دست رفته پروتز (یا دندان مصنوعی) پارسیل مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع پروتزروی یک صفحه فلزی ساخته میشود که توسط یک لایه روکش پلاستیکی همرنگ لثه ها پوشیده شده است. پروتزهای پارسیل توسط قفلها یا نگه دارنده های مخفی به دندان ها متصل باقی میمانند. باید توجه داشت که تا قبل از معرفی ایمپلنت های دندانی، بازسازی سیستم جونده بر روی استفاده از دندان مصنوعی متمرکز بود ولی امروزه به سبب مزایای بیشمار ایمپلنت ها این نوع از پروتز دندان کمتر استفاده می شود.
گاهی به دلایل متعدد نمیتوان از پروتزهای دندانی ثابت برای جایگزینی دندانهای از دست رفته استفاده کرد. در این صورت پروتزهای متحرک به کمک افزاد بی دندان یا با تعدادی دندان از دست رفته و دندانپزشکان می آید. پروتز متحرک همانطور که از نام آن بر می آید به راحتی داخل دهان گذاشته و یا برداشته میشود .
پروتز دندانی پارسیل (partial prosthesis)
آن چیزی که در بین عموم جامعه با عنوان « دندان تکه ای » موسوم است همین نوع از انواع پروتز هستند. پروتز پارسیل خود انواع گوناگونی دارد : برای مثال پروتزهای پارسیل تمام آکریل ( فلیپر ) ، معمولا به عنوان یک درمان موقتی در بسیاری از موارد مورد استفاده قرار می گیرند.
نوع دیگر پروتزهای پارسیل پروتزهای کرم کبالت است که از قدیم الایام به عنوان درمان بی دندانیها با انتهای آزاد ( کسانی که دندانهای خلفی _دندانهای عقبی _خود را از دست داده اند و دندانی جهت پایه برای پروتز ثابت ندارند ) یا کسانی که به هر دلیل نمیخواهند از پروتز ثابت دندان استفاده کنند مورد استفاده قرار می گرفته است. این انواع پروتز شامل ترکیب آکریل ( بخش صورتی دست دندان « لثه پروتز ») و آلیاژ فلزی هستند کهکه بخش عمده آن را کرم و کبالت شامل میشود .معمولا به علت فلزی بودن گیره ها ظاهری نا خوشایند دارند. به همین علت امروزه انواع دیگری از پروتز پارسیل طراحی شده که بخش فلزی آن نیز به صورت رنگ دندان میباشد و به آنها پروتز پارسیل felexite گفته میشود.
آسیب های دندانی چیست؟
پروتز کامل دندان یا دست دندان ( denture)
حتما دست دندانهای پدر بزرگها و مادر بزرگها را دیده اید. این نوع از پروتز متحرک برای افرادی مورد استفاده قرار میگیرد که تمام دندانهای خود را از دست داده اند . هر چند امروزه با پیدایش ایمپلنتهای دندانی ، استفاده از این انواع پروتز متحرک کمتر شده، اما هنوز به عنوان کم هزینه ترین درمان بی دندانی مورد استفاده قرار میگیرد.
پروتز کامل نیز دارای دو نوع معمولی و لثه نرم است .
نکته مهم این که پروتز کامل دندان از دو بخش تشکیل میشود یکی دندانها که سفید هستند و دیگری بخش صورتی پروتز که در بین بیماران با عنوان « لثه پروتز » موسوم است.
این بخش لثه پروتز باید مستحکم باشد که بتواند کارآیی لازم را داشته باشد.
شاید این سوال پیش بیاید که "پس نقش پروتزهای کامل یا پارسیل با لثه نرم چیست ؟"
در واقع لثه نرم به صورت یک لایه با ضخامت ۱-۲ میلی متری در زیر لثه سخت پروتز به مدت کوتاه استفاده میشود تا تورم یا التهابات لثه بیمار برطرف شده و بستر مناسبی برای دریافت پروتز با لثه سخت فراهم شود.
اگر پروتز با لثه نرم قرار باشد که به طور دایم مورد استفاده قرار بگیرد ، هرچند در ابتدا استفاده از آن بسیار راحت تر است اما نه تنها کار آیی آن بسیار پایینتر است بلکه باعث تخریب بافت لثه باقیمانده در دهان فرد میشود. در عین حال تمیز نگه داشتن پروتزهای قابل انعطاف ( لثه نرم ) بسیار سخت تر است و احتمال رشد انواع باکتریها و قارچها در خلل و فرج آنها زیاد است.
چه عواملی را باید در انتخاب نوع پروتز در نظر بگیرید؟
انتخاب پروتزهای ثابت یا متحرک نیازمند عواملی هستند که باید مورد ارزیابی قرار بگیرند شامل: سابقه دندان پزشکی گذشته بیمار در مورد درمان و مراقبت از خود، وضعیت سلامتی بیمار، انگیزه روانشناختی و مشخصات شخصیتی بیمار، وضعیت اقتصادی وی و در نهایت مهارت دندان پزشک و خدمات مشاوره ای در انتخاب نوع پروتز موثر می باشد.بیمار باید به پزشک معالج مراجعه کند و به او فرصتی برای تشخیص، برنامه ریزی درمان و مراقبت بدهد. موارد ارائه شده به متخصص دندان پزشک برای انتخاب پروتز موقتی، فوری، کوتاه مدت یا طولانی مدت کمک می کند.
مزایای پروتزهای متحرک
پروتزهای متحرک این قابلیت را دارند که اختیار آنها در دست بیمار باشد. در این نوع پروتزها، به چسب و تراش دندانهای مجاور (در صورت استفاده از پروتزهای جزئی) نیاز نخواهد بود. ضمن اینکه این نوع پروتزها نیز به مانند دندانهای طبیعی عمل می کنند. به راحتی در دهان جا می گیرند و باعث زیبایی دهان و دندان می شوند. از سوی دیگر می توان با آنها به خوبی از مواد غذایی مختلف استفاده و براحتی تکلم کرد.
