قرار داد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک زمان مشخص اعطا می کند. از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد داشت، مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند. این اوراق ازنظر نوع قرارداد بر دو نوع کلی تعریف شده اند: اختیار خرید (Call) و اختیار فروش (Put) و ازنظر نحوه اعمال نیز بر دو نوع کلی آمریکایی و اروپایی هستند. اختیار معامله آمریکایی در هر زمان تا زمان سررسید قابل اجراست اما اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضا اجرا پذیر است. به طور مثال، فرض کنید شما در پایان معاملات روز ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۷ میلادی ۱۰۰ سهم شرکت گوگل را با قیمت هر سهم ۵۰۵ دلار خریداری کرده اید. این سرمایه گذاری ۵۰۵ دلاری به طور بالقوه در ریسک کامل گوگل (از یک خبر کوچک تا ورشکستگی کامل) شما در معرض خطر از دست دادن ارزش سرمایه گذاری خود قرار می دهد. به منظور پوشش ریسک این دارایی در برابر نوسانات نامطلوب بازار می توان از اختیار فروش (Put Option) استفاده کرد. از آنجا که هر قرارداد اختیار فروش طبق تعریف ۱۰۰ سهم را کنترل می کند، برای از بین بردن ریسک سرمایه گذاری مذکور لازم است ۱۰ قرارداد اختیار فروش (مثلا در قیمت تعیین شده ۴۹۰ و تا سه ماه آینده) خریداری نمود. بدین معنی که با ادغام سرمایه گذاری اولیه خرید (۱۰۰۰ سهم گوگل) با خرید ۱۰ قرارداد اختیار فروش در قیمت ۴۹۰ دلار، شما تا سه ماهه آینده (زمان انقضای اوراق اختیار فروش) حق خواهید داشت سهام خود را در قیمت ۴۹۰ دلار به فروشنده این اوراق اختیار فروش، بفروشید.

اندیکاتور Envelope چیست؟ و چه کاری انجام می دهد

با توجه به قیمت واقعی اختیار فروش سه ماهه گوگل در قیمت ۴۹۰ دلار در تاریخ یاد شده، خرید این ۱۰ قرارداد اختیار فروش، ۲۰۵۰۰ دلار (کمی بیش از ۴% کل سرمایه گذاری) برای شما هزینه در بر خواهد داشت. در صورت کاهش قیمت سهام گوگل به قیمتی کمتر از ۴۹۰ دلار (مثلا ۴۵۰ دلار) شما می توانید از این حق بهره برده و همچنان سهام خود را در قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار به فروش برسانید و در صورت افزایش قیمت سهام (مثلا ۵۴۰ دلار)، از حق خود گذشته و سهام را در قیمت بالاتر در بازار خواهید فروخت؛ بنابراین شما در این مثال با صرف هزینه ی در حد ۴% کل سرمایه گذاری تا انقضای مهلت اوراق اختیار فروش (سه ماه آینده) فارغ از هرگونه تغییر در بازار یا تغییر در شرکت گوگل از فروش سهام خود در قیمت ۴۹۰ دلار یا بالاتر مطمئن خواهید بود. در همین مثال فرض کنید شخصی اعتقاد به سقوط اندک (مثلا ۱۰ درصد) قیمت سهام شرکت گوگل در آینده ای نزدیک دارد این شخص می تواند از قابلیت خاص اختیار معامله به نام اهرم مالی (Leverage) بهره برده و اقدام به خرید ۱۰ قرارداد سه ماهه اختیار فروش (Put) گوگل در قیمت ۴۹۰ بکند. به عبارتی این شخص بدون سرمایه گذاری عظیم در سهام گوگل، تنها بیمه این سرمایه گذاری را خریداری کرده است. خرید ۱۰ قرارداد اختیار معامله مذکور، به این شخص حق فروش ۱۰۰۰ سهم گوگل را در قیمت ۴۹۰ دلار تا سه ماه آینده، اعطا می کند با توجه به مثال قبل برای خرید این ۱۰ قرارداد ۲۰۵۰۰ دلار هزینه لازم است. در صورت افت حدودا ۱۰ درصدی سهام گوگل به ۴۵۰ دلار، هر قرارداد اختیار فروش مذکور حداقل ۴۰۰۰ دلار در بازار ارزش پیدا خواهند کرد؛ زیرا هرکدام از آن ها به دارنده اجازه خواهند داد ۱۰۰ سهم گوگل را از بازار ۴۵۰ دلار خریداری و به قیمت تعیین شده ۴۹۰ دلار بفروشد. (۴۵۰ – ۴۹۰)*۱۰۰=۴۰۰۰ بنابراین این ۱۰ قرارداد کلا در بازار در قیمت ۴۰۰۰۰ دلار قابل فروش هستند و با توجه به قیمت خرید آن ها بازگشت سرمایه ای در حد ۱۰۰% ایجاد خواهند کرد. اوارق اختیار معامله، کارکردهای فراوان و متنوع دیگری نیز در بازارهای ارز، کالا و قرارداد آتی دارند. کارکردهای متنوع اختیار معامله به منظور کنترل ریسک سرمایه گذاری یا کسب درآمد به عناوین یاد شده ختم نمی شوند و پرداختن به آن ها در حالت های مختلف بازار (صعودی، نزولی، مستقیم و یا پر نوسان) که به اصطلاح استراتژی های معاملات اختیار معامله نام دارند، به فرصت های جداگانه ای نیاز دارد.

قراردادهاي اختیار معامله به دو دسته طبقه بندي می شوند:

الف - قرارداد اختیار خرید: دارندة این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی – به قیمت توافقی– در دورة زمانی معینی بخرد. در ادامه، دو حالت خرید و فروش قرارداد اختیار خرید در قالب مثال توضیح داده شده است. 2 حالتی را در نظر بگیرید که سرمایهگذار تصمیم میگیرد که اختیار خرید (از نوع اروپایی) 100 سهم شرکت "الف" را با قیمت توافقی 10000 ریال بابت هر سهم، خریداري کند. فرض کنید قیمت جاري سهم مزبور 9800 ریال، تاریخ انقضاي قرارداد چهار ماه، و قیمت قرارداد اختیار معامله بابت هر سهم 500 ریال است. بنابراین سرمایهگذاري اولیه – براي خرید قرارداد – 50000 ریال است. اگر قیمت سهم در تاریخ انقضاي قرارداد کمتر از 10000 ریال باشد، مسلم است سرمایهگذار قرارداد را به اجرا نمیگذارد چون خریدن سهمی که قیمت روز آنکمتر از 10000 ریال است با قیمت توافقی 10000 ریال بخردانه نیست. در این وضعیت سرمایهگذار میزان سرمایهگذاري اولیۀ خود (50000 ریال) را از دست میدهد. اما اگر قیمت سهم در تاریخ سررسید بیشتر از 10000 ریال باشد، سرمایهگذار قرارداد را به اجرا میگذارد. فرض کنید قیمت سهم به 11500 ریال برسد. با اجراي قرارداد سرمایهگذار میتواند 100 سهم را با قیمت هر واحد 10000 ریال خریداري کند. اگر او در همان زمان سهم خود را در بازار به فروش برساند مبلغ 150000 ریال (1500 ریال بابت هر سهم) – بدون در نظر گرفتن هزینههاي معاملاتی – سود میکند. با در نظر گرفتن هزینۀ اولیۀ خرید قرارداد اختیار معامله سود خالص سرمایهگذار 100000 ریال است. این مثال در جدول زیر به طور خلاصه ارائه شده است.

ب _ قرارداد اختیار فروش 1 : این قرارداد به دارنده حق میدهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دورة زمانی مشخصی بفروشد. درحالیکه خریدار قرارداد اختیار خرید، به امید افزایش قیمت آن را میخرید، خریدار قرارداد اختیار فروش پیشبینی میکند که قیمت در آینده کاهش خواهد یافت. سرمایهگذاري را در نظر بگیرید که قرارداد اختیار فروش (از نوع اروپایی) 100 سهم شرکت "الف" را با قیمت توافقی 7000 ریال خریداري میکند. فرض کنید که قیمت جاري سهم مزبور 6500 ریال، تاریخ انقضاي قرارداد سه ماه بعد، و قیمت قرارداد براي هر سهم 700 ریال باشد. بنابراین سرمایهگذاري اولیه (براي خریدقرارداد) 70000 ریال است. چون قرارداد اروپایی است، فقط در زمان انقضا قابل اجراست و در صورتیکه قیمت در آن زمان کمتر از 7000 ریال باشد اجرا میشود. فرض کنید قیمت سهم شرکت "الف" در تاریخ انقضا 5500 ریال باشد، سرمایهگذار میتواند براساس قرارداد 100 سهم را با این قیمت بخرد و با قیمت 7000 ریال بفروشد و 150000 ریال (1500 ریال براي هر سهم) سود به دست آورد. اگر 70000 ریال سرمایهگذاري اولیه را از این مبلغ کم کنیم. سود خالص سرمایهگذار 80000 ریال خواهد بود. در این راهبرد نیز تضمینی وجود ندارد که سرمایهگذار سود کند. اگر قیمت کالا در زمان انقضا، بیشتر از 7000 ریال باشد، قرارداد اختیار فروش ارزش ندارد و سرمایهگذار مبلغ 70000 ریال سرمایهگذاري اولیه را از دست میدهد. این مثال در جدول زیر خلاصه شده است.

روش های اختیار معامله

قواعد نامگذاری برای کمک به شناسایی خواص مشترک انواع مختلف اختیار معامله کاربرد دارد که شامل:

• اختیار معامله اروپایی: اختیار معامله فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال وجود دارد.
• اختیار معامله آمریکایی: اختیار معامله ممکن است در روزهای قبل از سررسید معامله شود (امکان اعمال قبل از سررسید وجود دارد)
• اختیار معامله برمودا: اختیار معامله ممکن است در تاریخ های مشخص شده از قبل یا قبل از سررسید اعمال شود. (ترکیبی از آمریکایی و اروپایی)
• اختیار معامله آسیایی
• اختیار معامله بلامانع: اختیار معامله با ویژگی های عمومی که موقعی می تواند اعمال شود که قیمت اوراق بهادار پایه از سطح خاصی بگذرد
• اختیار معامله نامتعارف : هر یک از طبقه های بزرگ از اختیار معامله که ممکن است شامل ساختارهای پیچیده مالی باشد.

اختیار معامله باید دارای ۴ اصل زیر باشد:

• نوع اختیار معامله مشخص باشد. یعنی مخص باشد اختیار خرید است یا اختیار فروش
• زمان سررسید که خریدار می تواند از حق اختیار خود استفاده نماید مشخص باشد.
• قیمت اعمال (قیمتی که در زمان سررسید، خرید یا فروش بر اساس آن صورت می گیرد) باید مشخص باشد.
• قیمت اختیار (همان مبلغی که در ابتدا خریدار بابت حق اختیار پرداخت می ود) باید مشخص باشد.

مزایای قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله مزایای زیادی دارد که سه مورد از آنها به شرح زیر می باشد:

1-با توجه به زمانی که دارید درباره خرید و فروش سهام تصمیم گیری کنید

همانطور که میدانید قراردادهای اختیار معامله در بازه زمانی معینی در نظر گرفته می شوند و این موضوع فرصتی را برای خریدار ایجاد میکند تا در این مدت تعیین شده زمان کافی برای تصمیم گیری مناسب (خرید یا فروش سهم) داشته باشند.به این معنی که خریدار می تواند تصمیم خود مبنی بر خرید یا فروش را تثبیت کند و در مدت زمان باقیمانده تصمیم بگیرد که چه زمانی سهام خود را بفروشد و یا نگه دارد.

۲-با قرارداد اختیار معامله ریسک معامله را کاهش دهید

با استفاده از قرارداد اختیار معامله میتوان وضعیت آینده سهم را پیش بینی کرد و میزان ریسک را به حداقل رساند. در واقع در قرارداد اختیار معامله خریدار تنها به اندازه هزینه ای که برای خرید حق اختیار پرداخته است، متضرر خواهد شد.

۳-با اختیار معامله، درآمد از سهام برای شما فقط به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نمیشود

سرمایه گذار میتواند علاوه بر کسب درآمد از بازدهی سهام و سود تقسیمی با فروش قرارداد اختیار معامله سهام هم کسب درآمد کند. در واقع فروش اختیار معامله سهام (متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد) از پیش پا افتاده ترین روش های معاملاتی می باشد.