لوزالمعده به شما کمک می کند تا پردازش قند در بدن را تنظیم کنید. همچنین عملکرد مهمی در ترشح آنزیم ها و کمک به هضم غذا دارد. وقتی پانکراس شما متورم یا ملتهب می شود ، نمی تواند عملکرد خود را انجام دهد. به این بیماری پانکراتیت گفته می شود.
از آنجا که لوزالمعده بسیار با روند هضم شما گره خورده است ، تحت تأثیر آنچه انتخاب می کنید، می شود. در موارد پانکراتیت حاد ، التهاب پانکراس اغلب توسط سنگهای صفراوی تحریک می شود.اما در موارد پانکراتیت مزمن ، که به مرور زمان شعله ور شدن مجدد اتفاق می افتد ، رژیم شما ممکن است ارتباط زیادی با این مشکل داشته باشد. محققان در حال یافتن اطلاعات بیشتر در مورد غذاهایی هستند که می توانید برای محافظت و حتی به بهبود پانکراس خود کمک کنید.
پانکراس در پشت معده شما، آنزیم ها را به روده کوچک شما آزاد می کند تا شکستن مواد غذایی را ترویج دهد. وقتی پانکراتیت اتفاق می افتد آنزیم ها اشتباهاً به بافت هایی که آنها را تولید می کنند حمله می کنند.
دو نوع پانکراتیت وجود دارد: حاد و مزمن. شایع ترین نوع پانکراتیت حاد است که وضعیتی است که حدود 275000 بیمار در ایالات متحده در هر سال به حساب می آیند. اغلب ناشی از سنگ های صفراوی است پانکراتیت حاد باعث ایجاد علائم مانند درد شدید در شکم فوقانی، تهوع و استفراغ می شود. درمان معمولاً شامل درمان بیمار با مایعات داخل وریدی (IV)، آنتی بیوتیک ها و داروهای درد است.
شایعترین علت پانکراتیت مزمن، استفاده از الکل سنگین است که شامل علائم تهوع، استفراغ، کاهش وزن و مدفوع چرب است. پانکراتیت مزمن می تواند منجر به آسیب دائمی شود و منجر به عوارضی چون دیابت، نارسایی کلیه و مشکلات تنفسی گردد.
برای کاهش خطر ابتلا به پانکراتیت، مهم است که از مصرف الکل اجتناب کنید. حفظ وزن سالم، چسبیدن به یک برنامه غذای متعادل و تمرین فراوان نیز ممکن است توصیه شود.
علایم پانکراتیت حاد چیست؟
شایع ترین علامت پانکراتیت حاد یا درد پانکراس، درد شکمی است. تقریبا همه افراد مبتلا به پانکراتیت حاد تجربه درد شکمی دارند.
درد ممکن است ناگهانی یا به تدریج ایجاد شود. اگر درد ناگهانی شروع شود معمولا به شدت درگیر است. اگر درد به تدریج ایجاد شود شروع به خفیف می کند اما ممکن است شدید شود.
درد معمولا در قسمت بالای وسط یا قسمت بالای شکم (شکم) قرار دارد. درد اغلب توصیف می شود به طوری که آن از قسمت جلویی شکم به طرف عقب منتشر می شود.
درد اغلب پس از خوردن غذا شروع می شود یا بدتر می شود. درد معمولا چند روز طول می کشد.
درد ممکن است بدتر شود وقتی که یک فرد روی پشت خود قرار دارد.افراد مبتلا به پانکراتیت حاد معمولاً احساس خستگی می کنند. علاوه بر درد، ممکن است افراد علائم و نشانه های دیگری داشته باشند.
- تهوع (بعضی افراد دچار استفراغ می شوند، اما استفراغ نشانه ها را از بین نمی برد)
- تب، لرز و یا هر دو
- تورم شکم که در لمس تندرنس دارد
- ضربان قلب سریع (ضربان قلب سریع ممکن است به علت درد و تب، کمبود آب بدن از استفراغ و خوردن غذا باشد یا ممکن است یک مکانیسم جبران کننده در صورت خونریزی داخلی باشد.)
- در موارد بسیار شدید با عفونت یا خونریزی، فرد ممکن است دچار دهیدره و فشار خون پایین باشد علاوه بر علائم زیر نیز دیده می شود:
- ضعف یا احساس خستگی (fatigue)
- احساس سرگیجه یا ضعف
- تاری دید
- تحریک پذیری
- سردرگمی یا مشکل تمرکز
- سردرد
- نشانه کولن (پوست مایل به آبی در اطراف ناف شکم)
- علامت خاکستری - ترنر (تغییر رنگ پوست قرمز مایل به قهوه یا بی رنگ در فلانک ها)
- گره های پوستی اريتماتوز
اگر فشار خون بسیار پایین باشد ارگانهای بدن خون کافی برای انجام عملکردهای طبیعی خود ندارند. این وضعیت بسیار خطرناک شوک گردش خون نامیده می شود و به سادگی به عنوان شوک اشاره شده است.پانکراتیت حاد شدید یک اورژانس پزشکی است.
علایم پانکراتیت مزمن چیست؟
درد در پانکراتیت مزمن کمتر از پانکراتیت حاد است. برخی افراد درد دارند اما بسیاری از افراد درد شکمی را تجربه نمی کنند. برای کسانی که درد دارند درد معمولا ثابت است و ممکن است ناتوان کننده باشد با این حال، درد اغلب از بین می رود که به عنوان وضعیت بدتر است. این کمبود درد نشانه ای بد است زیرا احتمالا به این معنی است که لوزالمعده کار خود را متوقف کرده است.سایر علائم پانکراتیت مزمن مرتبط با عوارض طولانی مدت مانند موارد زیر است:
- ناتوانی در تولید انسولین (دیابت)
- ناتوانی در هضم غذا (کاهش وزن و کمبود تغذیه ای)
- خونریزی (شمارش خون خون پایین یا کم خونی)
- مشکلات کبدی (زردی)
عوامل خطر پانکراتیت چیست؟
عوامل خطر اصلی پانکراتیت، مصرف بیش از حد الکل و سنگ های صفراوی است. اگر چه تعریف مصرف بیش از حد الکل از فرد به فرد متفاوت است اکثر متخصصان مراقبت های بهداشتی معتقدند مصرف متوسط می تواند بیش از دو بار مصرف الکل برای مردان و یک روز برای زنان و سالمندان باشد. با این حال، افراد مبتلا به پانکراتیت ثانویه با مصرف الکل، معمولا توصیه می شود که از مصرف الکل جلوگیری کنند.
سایر عوامل خطر عبارتند از:
- سابقه خانوادگی پانکراتیت،
- سطح بالای چربی (تری گلیسیرید) در خون،
- سیگار کشیدن،
- برخی از اختلالات ارثی مانند فیبروز کیستیک و
- مصرف داروهای خاص (به عنوان مثال استروژن درمانی، دیورتیک ها و تتراسایکلین).
رژیم غذایی برای بیماران پانکراتیت
رژیم غذایی برای بیماران پانکریت یک بخش حیاتی و مهم در درمان این بیماران است و پزشک پس از تشخیص و شروع درمان دارویی برای این بیماران آنها را به متخصص تغذیه برای دریافت رژیم غذایی مناسب برای بهبود وضعیت بیماریشان ارجاع میدهد، اهداف اولیه رژیم غذایی پانکریت شامل اهداف زیر است:
- جلوگیری از سوء تغذیه و دریافت ناکافی مواد غذایی در رژیم غذایی بیماران پانکریت
- حفظ قند خون در سطح نرمال (جلوگیری از هر دو حالت هیپوگلایسمی و هیپرگلایسمی)
- جلوگیری از بوجود آمدن دیابت، مشکلات کلیه و دیگر مشکلاتی که در نتیجه التهاب پانکراس مزمن به وجود می آید
- پیشگیری از عود مجدد پانکراتیت و التهاب حاد پانکراس
برای دست یابی به اهداف گفته شده نیاز است تا در رژیم غذایی بیماران پانکریت بیشتر از غذاهای پر پروتئین استفاده شود، از چربی های جانوری کمتر استفاده شود و حاوب آنتی اکسیدان فراوان باشد.
تحقیقات نشان دهنده این موضوع هستند که برخی از بیماران میتوانند تا ۳۰ درصد چربی نوع MCTs را تحمل کنند زیرا این روغن ها برای هضم نیاز به آنزیم های مترشحه از پانکراس ندارند، MCTs به میزان فراوان در روغن نارگیل وجود دارد، اما به طور معمول باید رژیم غذایی برای بیماران پانکریت کم چرب باشد.
اسفناج،انواع توت ها و غلات میتوانند از دستگاه گوارش شما محافظت کنند و رادیکال های آزادی که به ارگان های بدن آسیب میرساند را دفع میکند. به جای مصرف غذاهایی که در تولید آنها شکر استفاده شده بهتر است از میوه های مختلف استفاده کنید، بیماران پانکراتیت مستعد ابتلا به دیابت نیز هستند که باید در مصرف قند و شکر جانب احتیاط را رعایت کنند.
از وعده های کم حجم و در دفعات بیشتر استفاده کنید، حجم بالای غذا میتواند سبب فشار بر غده پانکراس برای ترشح آنزیم های گوارشی شود. مصرف ۶ تا ۸ وعده غذایی کم حجم به جای ۳ وعده غذایی با حجم بالا به دستگاه گوارش و پانکراس فشار کمتری وارد میکند.
از خوردن مقدار زیادی فیبر در یک وعده غذایی خودداری کنید، به طور مثال حجم زیادی از میوه ها و سبزی میتواند سرعت هضم غذا ها را کاهش دهد و در نتیجه سبب کاهش جذب مواد مغذی شود، به علاوه میزان بالای فیبر موجب میشود تا میزان تاثیر گذاری آنزیم های گوارشی کاهش یابد. مصرف آب فراموش نشود، این بیماران همواره باید نسبت به مصرف آب خود و جلوگیری از دهیدره شدن خود توجه داشته باشند.
اهمیت مصرف ویتامین ها و مینرال ها در رژیم غذایی برای بیماران پانکراتیت
اهمیت مصرف ویتامین ها و مینرال ها در رژیم غذایی پانکراتیت بسیار بالاست، از آنجایی که در این بیماران به علت سوءجذب ویتامین ها میزان و همینطور افزایش فعالیت متابولیکی بدن نیاز بدن این افراد به ویتامین های مختلف افزایش پیدا میکند.
همچنین سوءجذب ویتامین ها میتواند به علت مصرف الکل و یا کاهش دریافت مواد غذایی در رژیم غذایی پانکراتیت به علت درد در ناحیه شکم پس از مصرف غذا بوجود آید.
کمبود ویتامین ها در رژیم غذایی پانکراتیت میتواند سبب مشکلاتی نظیر پوکی استخوان، مشکلات گوارشی، درد در ناحیه شکم و ... شود.
بنابر این بیمارانی که به پانکراتیت مزمن مبتلا هستند باید از نظر کمبود ویتامین ها در رژیم غذایی برای بیماران پانکراتیت به طور منظم بررسی گردند و مصرف ویتامین ها بر اساس تست های بیوشیمیایی و نتایج آزمایشگاهی مصرف شود. اما به صورت کلی میتوان به همراه رژیم غذایی پانکراتیت از مولتی ویتامین، کلسیم، آهن، فولات، ویتامین E، ویتامین A، ویتامین D، ویتامین B۱۲ استفاده کرد.
اگر بیمار دچار سوءتغذیه باشد حتما باید با یک متخصص تغذیه برای تنظیم رژیم غذایی پانکراتیت مشورت و برنامه غذایی مناسب خود را برای جلوگیری از عوارض سوءتغذیه و بیماری دریافت کند.
کاهش ریسک ابتلا به دیابت در بیماران پانکراتیت مزمن با رژیم غذایی مناسب
پانکراتیت مزمن در صورتی که کنترل و درمان نشود به مرور میتواند سبب از بین رفتن عملکرد قسمتی شود که مسئول ترشح هورمون انسولین است. در نتیجه قند خون بیمار بالا رفته و میتواند زمینه ی رخ دادن دیابت را بوجود آورد. این بیماران در معرض ریسک ابتلا به دیابت نوع ۱ قرار دارند. به همین دلیل رژیم غذایی بیماران پانکراتیت در صورتی که در معرض ابتلا به دیابت قرار داشته باشند باید متناسب با سطح قند خون ایشان تنظیم شود تا از بالا رفتن قند خون و افزایش ریسک دیابت جلوگیری کند.
مصرف الکل و پانکراتیت
مصرف الکل به عنوان یکی از اولین دلایل پانکراتیت مزمن و حاد شناخته شده است، در صورتی که بیمار مبتلا به پانکراتیت حاد باشد و به مصرف الکل ادامه میدهد میتواند زمینه ساز تبدیل آن به التهاب مزمن پانکراس شود و مشکلات بیشتری را برای فرد ایجاد کند، خطر عدم بهبود التهاب پانکراس با مصرف الکل افزایش پیدا میکند و به طور کلی مصرف الکل برای پانکراس سم است.
ضرورت رژیم غذایی کم چرب در رژیم غذایی بیماران پانکراتیت
میزان چربی ای که شما مجاز هستید در رژیم غذایی پانکراتیت مصرف کنید وابسته به وزن و قد شماست. اما به طور کلی برای عموم مردم نباید چربی رژیم غذایی برای بیماران پانکریت بیشتر از ۶۰ گرم باشد و در هر وعده غذایی چربی موجود در مواد غذایی مختلف آن وعده بیشتر از ۱۰ گرم نباشد.
استفاده از گوشت های کم چرب مثل گوشت ماهی و مرغ و قسمت های کم چرب گوشت مثل سینه مرغ توصیه میشود. چربی های قابل مشاهده در گوشت ها را بگیرید و پوست مرغ و ماهی را جدا کرده و سپس بپزید.
آبگوشت، سوپ و سایر غذاهای آبکی را در فریزر گذاشته و پس از اینکه چربی بر روی آن بسته شد چربی آن را جدا کنید و دور بریزید.بعلاوه بیمار باید از مصرف غذاهای سرخ شده پرهیز نماید و برای پختن غذا به مقدار کم روغن را بر روی غذا اسپری نماید.به طور کلی توصیه میشود غذا ها را به صورت آب پز و بخار پز مصرف نمایید. میتوانید گوشت ها را به صورت کبابی نیز مصرف کنید.لبنیات پرچرب مثل خامه، پنیر خامه ای، ماست پرچرب و ... را با لبنیات کم چرب جایگزین کنید و به طور کلی تا حد امکان از مصرف چربی های جانوری پرهیز کنید.
غذاهایی که بیماران پانکراتیت باید از آنها پرهیز کنند
همانطور که گفته شد در بیماران مبتلا به التهاب پانکراس به علت ترشح ناکافی آنزیم های گوارشی باید محدودیت های غذایی اعمال شود که در زیر غذاهایی که باید تا حد امکان از مصرف آنها خودداری شود بیان شده است:
- گوشت قرمز
- احشا داخلی حیوانات مثل دل، جگر، قلوه و ...
- غذاهای سرخ شده مثل سیب زمینی سرخ شده و ...
- سس مایونز
- کره یا مارگارین
- لبنیات پر چرب
- دسر ها و مواد غذایی که در تولید آنها شکر استفاده شده است.
- اسید های چرب ترانس باید در رژیم غذایی التهاب پانکراس به صفر برسد.
- غذاهای سرخ شده و گوشت های فراوری شده مثل همبرگر و فست فود ها از بدترین انتخاب های غذایی برای بیماران التهاب پانکراس هستند، همچنین اعما و احشا داخلی حیوانات، غذاهای سرخ شده، مایونز، چیپس و لبنیات پر چرب در راس محدودیت های غذایی قرار دارند.
رژیم غذایی کلسترول بالا چگونه باید باشد؟
