ورزش میتواند بصورت رقابتی برگزار شود که در اینصورت باید بر پایهٔ رشته قوانینی که مورد توافق همگان است، یک یا چند برنده در آن مشخص گردد که در اینگونه ورزش ها شرکت کنندگان باید درجه ای از توانمندیهای مربوط به آن رشته به خصوص در رده های بالاتر را دارا باشند. هم اینک با در نظر گرفتن ورزش های تک نفره، صدها رشتهٔ ورزشی وجود دارد. ورزش های گروهی میتواند اشخاص را در قالب دو یا چند گروه دسته بندی کند و تیمها با هم رقابت کنند. گونه هایی از فعالیت های غیر فیزیکی وجود دارد که گاهی آنها را به ورزش نسبت می دهند؛ برای نمونه میتوان به ورق بازي و بازي های تخته ای و فکری اشاره کرد.
تعریف ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگی دارد
برای نمونه رقابت های شنا که دربرابر هزاران نفر در یک استخر سرپوشیده ویژه مسابقات انجام می گیرد یک گونه از ورزش به شمار میرود در حالیکه شنا در یک استخر معمولی یا در دریا یک تفریح شمرده می شود. رشته های فراوانی در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزینه زيادي را چه به عنوان شرکت کننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش می کنند. ورزش و ورزش کردن طی سالیان طولانی از قالب یک تفریح و سرگرمی به قالب یک حرفه و فعالیت درآمده است و تعداد بیشماری از ورزشکاران حرفه ای در سرتاسر جهان از طريق ورزش به ثروت رسیده اند. این یکی ديگر از خصوصیت های ورزش به شمار می آید. امروزه ورزش زنان هم جایگاه ویژه ای در مجامع بین المللی پیدا نموده است. اصل ورزش را از یونان دانسته اند که به خاطر چابکی بدن و ایجاد قوّت انجام می یافت و پاروزنی، بوکس، کشتی، شنا، شمشیرزنی، تیراندازی، اسکی و ورزش هایی چون بیس بال، سافت بال و بسکتبال و انواع فوتبال و چوگان بازي، والیبال، گلف، انواع تنیس، شنا، پرتاب وزنه و ... جزو ورزش محسوب می شوند.
نخستین ملتی که ژیمناستیک را بنیان و آنرا نام نهاده اند، یونانیان قدیم می باشند، که ابتدا اصول ورزش در یونان خيلي خشن و ناصحیح بود و اولین نتیجه از ورزش را بزرگ نمودن عضلات بدن می دانستند. بعدها ورزش در یونان به شکل ریسمان بازي جان بازي در آمد و برای آن اهمیت زيادي قائل بودند و عمل کنندگان آنرا اکروبات می نامیدند و این نوع حرکات را آکروباتیک می گفتند. به محل هایی که در آن جا ورزش می نمودند، ژیمنازیوم گفته می شد، که مهم ترین آنها یکی لیسه و دیگری آکادمی نام داشت و چون مردم در آن محل ها لخت ورزش می کردند، کلمه ژیمناز از کلمه گیمنوس که به معنای لختی است گرفته و به آن محلها نام نهادند و بعداً به عموم ورزش های بدنی هم ژیمناستیک نام گذاشته شد.
مورخ مشهور، ویل دورانت می نویسد:آن( مدینه فاضله بچه ها ) فوت و فن منزل داری را به دختران و فوت و فن شکار و جنگ را به پسران می آموختند و به پسران اموزش می دادند که چطور شکار کنند و ماهی بگیرند و شنا کنند و همچنين شخم زدن کشت زارها، دام گستری، دامپروری و نشانه روی با تیر و نیزه را می آموختند، تا در جمع مخاطرات زندگی توان محافظت و حراست از خویش را دارا باشند.
ولی اگر بیش تر در مسئله توجه کنیم، در خواهیم یافت تعلیم و تربیت در واقع با پیدایش و سکنا گزیدن بشر در روی زمین شروع شده است. خاک و سنگ و کوه و تپه و دریا و جنگل و جویبار و ديگر مظاهر طبیعت و هم خویش زندگی و نیازهای آن. نخستین کتاب های درسی نوع بشر بوده اند.
از قدیم ترین روزگاران و حتی پیش از پیدایش خط، نیاز به تامین خوراک و پوشاک از راه شکار حیوانات و نیاز به کسب توانایی برای مبارزه با خطرهای طبیعی و دشمنان مختلف، جوامع گذشته بشری را واداشته بود که به امر تربیت بدنی، بعنوان یکی از مهم ترین امور زندگی توجه نمایند و این واقعیت را دریابند که قدرت، استقامت، مهارت و سرعت را که در زندگی انسانها از اهمیتی برخوردار است، میتوان با بهره گیری از تمرینات و فعالیت های جسمانی تا حد قابل ملاحظه ای تقویت کرد.
هنگامی که دولت ها و حکومت ها تشکیل و تأسیس شدند، رهبران آنها دریافتند که برای حفظ یا توسعه مرزهای خویش، نیازمند بازوان توانایی هستند که در جنگ ها بتوانند پیروزی را برای آنها به ارمغان آورند؛ ویل دورانت در این مورد می نویسد:
« از مایحتاج دولت ها و تأکید بر روی حفظ نیروی جسمانی، پیروزمندی در جنگ هایی بوده است که متکی بر قدرت بدنی و نیرومندی جسمانی بوده است، و نیرومندی و مهارت بدنی، حاصل نخواهد گردید، مگر در ورزش هایی که در بازي های المپیک مقرر گردیده است.»
تاریخچه ورزش در ایران
در خصوص تاریخچه ورزش در ایران باید خاطرنشان کرد در بین کشورهای مشرق زمین، بی شک ایران تنها کشوری بود که در نظام تعلیم و تربیت خویش بیش تری الویت را به ورزش و تربیت بدنی داده بود, چه در حالیکه چینیان به امر ورزش و تربیت بدنی توجه چندانی نداشتند و هندوان هم پرورش تن و فعالیت های بدنی را گاه مذموم هم می دانستند, ایرانیان به اهمیت و ارزش توانایی و سلامتی بدن بعنوان وسیله بسیار مهمی برای فراهم کردن ارتشی سلحشور و پیروزمند، پی برده بودند.
ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی سه چیز را می آموختند
- سواری
- تیرکمان
- راستگویی
جوانان تمرین های روزانه را از طلوع افتاب با دویدن و پرتاب سنگ و پرتاب نیزه شروع می کردند، و از جمله تمرینات معمولشان، ساختن با جیره اندک و تحمل گرمای بسیار و پیاده روی های طولانی و عبور از رودخانه، بدون تر شدن سلاح ها و خواب در هوای ازاد بود. سواری و شکار هم دو فعالیت معمول و رایج بود و جستن بر روی اسب و فرو پریدن از روی آن در حال دویدن و بطور کلی سرعت و چالاکی، از ویژگی های سوارکاران سوار نظام ایران بود. به خصوص در باره زمان پارت ها یا اشکانیان و پیدایش واژه پهلوان باید گفت:شرح فتوحات این قبیله آریایی و حکومت پانصد ساله آنها پر از دلاوری ها و کوشش های این مردم است. واژه پهلوان و پهلوانی، ریشه پارتی است که هر فرد زورمند را منتسب به پارت یا پرتو و پهلو دانسته اند. اینان مردمی جنگ جو و شکارچی بودند.
هنستین، مورخ یونانی می نویسد:
" پارت ها جنگ و شکار را دوست داشتند. این قوم از زمان طفولیت تا به موقع کهولت همیشه با ورزش و تمرین های سخت جنگی و شکار بار آمده بودند."
اثرات ورزش
- شخصی
ورزش در پيش گيري از بیماری افسردگی و افزایش روحیهٔ عمومی شخص مؤثر است. در میانهٔ انجام فعالیت بدنی، تولید یک مادهٔ شیمیایی از بدن به نام« سروتونین» بیش تر می شود. کاهش سرتونین در بدن با بیماری افسردگی رابطه دارد و داروهای ضد بیماری افسردگی هم در جهت افزایش این ماده در بدن عمل می کنند؛ بدین ترتیب در بین افرادی که بطور منظم ورزش می کنند، احتمال ابتلا به بیماری افسردگی تقلیل می یابد.
از طرفی با ورزش کردن، تولید« اندورفین» و« اپی نفرین» و« سیتوکین ها» هم افزایش می یابد و این مواد بطور طبیعی سبب بالا بردن سطح هوشیاری و روحیهٔ عمومی فرد شده و احساس انرژی و شادابی بیشتری برای انجام کارهای روزمرهٔ زندگی به فرد ورزش کار اعطا می کنند. ورزش کردن روزانه به افزایش متابولیسم بدن و سطح کارایی شخص ورزش کار اضافه می کند و معمولاً اشخاص ورزش کار فعالتر، شادابتر، روحیه مثبت بالا و هوشیارتر نسبت به بقیه اشخاص می باشند.
- اجتماعی
مسلماً یک فرد ورزش کار با تنبلی و کسالت بیگانه است و علاوه بر داشتن اندامی متناسب از روحیهٔ بالا و شادابی هم برخوردار است و این موفقیت، ارتباطات او را در زندگی روزمره، چه در خانواده و چه در اجتماع یا محیط کار تضمین می کند. کارفرمایان در بکارگیری اشخاص، این معیارهای مهم را در نظر خواهند گرفت؛ بنابراین یک فرد تندرست و سالم، از موقعیت و پیشرفت شغلی بهتری نسبت به اشخاص چاق و کم تحرک برخوردار خواهد بود.
- پيش گيري از بزهکاری
یک شخص سالم و ورزش کار، ناخودآگاه از سیگار دوری می کند، زیرا در می یابد که ورزش به اکسیژن بیشتری نیاز دارد، ولی سیگار یا مواد مخدر به وضوح انرژی او را کم و وی را ضعیف تر می کند؛ بنابراین خود بخود برای پیشرفت در امور ورزشی خویش و برای انجام تمرینات، از این مواد دوری می جوید. از سوی ديگر، در یک محیط ورزشی سالم کم تر میتوان از اینگونه افراد و الودگی ها اثری یافت و احتمال ابتلای چنين افرادی به الودگی های اجتماعی بسیار پائین است و به دلیل روحیهٔ ورزشی از بسياري ناهنجاری های ديگر اجتماعی، که با خلق و رفتار ورزشکاری همخوانی ندارد، خودداری می کنند.
- تقویت عملکرد ذهن
تعریف ورزش تنها در افزایش فعالیت جسمانی خلاصه نمی شود. بسياري از ورزش های مدرن مانند پینگ پنگ، اسکیت، اسکی، بسکتبال، هنرهای رزمی، شنا و… حرفه ای هستند و احتیاج به یادگیری و حتی مربی کارآزموده دارند و کار فکری زيادي را هم می طلبند؛ بنابراین ورزش های مدرن تنها یک فعالیت جسمی ساده نیستند، بلکه توانایی های پیچیدهٔ مغز را در کارهای مختلف از جمله هم آهنگی، چالاکی، درست عمل کردن و درست تصمیم گرفتن بهبود می بخشد. بطور کلی میتوان گفت ورزش در کلیهٔ اجزای جسم و ذهن بدن و در کلیهٔ مراحل زندگی انسان تأثیر غیرقابل انکار و بسزایی دارد. اشخاص ورزش کار ذهن فعالتر و خلاقانه ای دارند و دیرتر نسبت به بقیه دچار خستگی ذهنی می شوند.
فواید و اهمیت ورزش
امروزه ورزش یکی از اموری است که به عناوین مختلف در جهان مطرح شده و گروه زیادی به اشکال گوناگون با آن سرو کار دارند. عده ای از مردم، ورزشکار حرفه ای اند و گروهی ورزشکار آماتور . گروهی طرفدار و علاقه مند به ورزش و دیدن برنامه ها، مسابقات و نمایش های ورزشی بوده، وعده ای نیز از راه ورزش امور زندگی خویش را می گذرانند. ورزش بر روی جسم و روحیه فرد بسیار تاثیر گذار است پس ورزش را همیشه در برنامه خود قرار دهیم . انجام ورزش صبحگاهی برای افراد زیادی کابوس است، زیرا برای آنها بیدار شدن در صبح زود و رفتن به باشگاه بسیار سخت است. با این وجود ورزش صبحگاهی فواید زیادی دارد که به شما کمک می کند تا اهداف خودرا در رسیدن به آمادگی جسمانی به دست آورید. اگر چه ممکن است از نظر شما مسئله ای بدیهی بیاید، اما تحقیقات مربوط به ورزش کردن با آسان خوابیدن بتازگی انجام شده است. این تحقیقات نشان داده است که به طور میانگین 20 الی 30 دقیقه ورزش برای سه تا چهار روز در هفته کمک می کند که خواب آسان تری داشته باشید. هر چند، بهتر است که روز ها یا بعد از ظهرها ورزش کنید نه شبها قبل از خواب چون در اینصورت خیلی پرانرژی خواهید شد و به سادگی خوابتان نخواهد برد. ورزش کردن کمک می کند آسان تر خوابتان ببرد و بهتر بخوابید و ساعت خوابتان را هم بیشتر خواهد کرد. همچنین کیفیت خواب شما را هم بالاتر خواهد برد و سبب می شود که خواب عمیق تری داشته باشید.
پر کردن اوقات فراغت جوانان ونوجوانان
ورزش یکی از مفیدترین و سالم ترین سرگرمی هایی است که می تواند اوقات فراغت جوانان و نوجوانان را پر کند.
افزایش انعطاف پذیری
انعطاف پذیری از دیگر فواید ورزش است و این فاکتور به میزان حرکات مفاصل شما بستگی دارد. خم کردن پشت، بلند شدن روی نوک انگشتان پا برای رسیدن به طبقه بالایی کمد و… همه نمونه هایی از انعطاف پذیری بدن هستند. انعطاف داشتن در همه امور زندگی و حتی برای انجام فعالیت های ورزشی مورد نیاز است انعطاف پذیری اصولاً با افزایش سن کاهش می یابد ولی می توان با انجام نرمش هایی از خشک شدن بدن جلوگیری کرد.
کنترل وزن
انجام فعالیت های بدنی مداوم بهترین و سالم ترین راه برای کنترل وزن و حفظ نسبت ”ماهیچه به چربی“ است با توجه به اینکه هر کس دارای وضعیت بدنی مخصوص به خود است، همه از برقراری تعادل بین چربی و ماهیچه در بدن سود خواهد برد.در اثر ورزش و اکسیژن گیرى بهتر دستگاه تنفّس و خون رسانى بیشتر به اندام ها توسّط قلب، سوخت و ساز بدن افزایش یافته و بر اثر آن، چاقى برطرف مى شود. ورزش، کاهش وزن را تسریع مى کند و به حفظ وزن در اندازه معین کمک مى نماید. قند و چربى خون توسط ورزش کاهش و انرژى بدن افزایش مى یابد.
جوان نگه داشتن فکر
ورزش می تواند به جوان نگه داشتن فکر شما کمک کند. تحقیقات انجام گرفته بر روی موش ها نشان می دهد که موش هایی که در روز روی یک چرخ می دوند، سلول های عصبی جدید بیشتری تولید کرده و ارتباطات تقویت کننده حافظه در مغزشان، نسبت به موش های ساکن و بی حرکت بیشتر است. تحقیقات انجام گرفته روی انسان ها در مورد پیری و ورزش نیز نشان می دهد که بین فعالیت جسمانی و حفظ توانایی شناخت در افراد پیر ارتباط وجود دارد.
دور کردن کسالت وتنبلی از خود
ورزش، کسالت و تنبلی را از انسان زدوده و به وی نشاط و شادابی بخشیده، او را برای انجام کارهای و وظایف فردی و اجتماعی آماده نموده و اخلاقش را بهبود می بخشد.
پیر شدن دیرتر
باعث می شود دیرتر پیر شوید و از مرگ نابهنگام هم پیشگیري می کند. هر چه سنتان بالاتر می رود، ورزش منظم می تواند شما را از نظر بدنی متناسب و سالم نگاه دارد. همچنین وضعیت پوست و ماهیچه های شما را هم بهتر خواهد کرد، قابلیت انعطاف شما را بالاتر خواهد برد و از بسیاری مریضی های مربوط به پیری از قبیل پوکی استخوان و مریضی های قلبی جلوگیري خواهد کرد.
قوی کردن اراده
ورزش، روحیه شجاعت، از خود گذشتگی، مبارزه با ظلم و ظالم و دفاع از مظلوم را در انسان تقویت نموده، اراده وی را قوی می سازد.
مفصل ها، استخوان ها و ماهیچه های شما را سالم تر نگاه خواهد داشت.
هر چه سنتان بالاتر می رود، تراکم استخوان هایتان و انعطاف پذیری مفصل هایتان کمتر خواهد شد. ورزش کردن به طور منظم یکی از بهترین راه ها برای کم کردن مشکلات مربوط به ماهیچه ها، مفصل ها و استخوان ها است. یک برنامه ورزشی منظم به شما کمک می کند که قوا و انعطاف پذیری خودرا حفظ کنید.
ورزش، توان رزمی انسان را افزایش می دهد.
بالا بودن توان جسمانی نیروهای نظامی و رزمی، تنها در زمان های گذشته که جنگ ها با سلاح های سرد صورت می گرفت، مورد توجه نبوده، بلکه امروزه نیز حائز اهمیت فراوان است و تمرینات بدنی قسمت عمده ای از آموزش های نظامیان و به ویژه کماندوها و نیروهای ویژه را تشکیل می دهد. همچنین افرادی که از نقطه نظر بدنی و جسمانی، ضعیف و یا ناقص باشند، در ارتش پذیرفته نشده و گاه از خدمت سربازی نیز معاف می گردند.
حافظه را قوی تر خواهد کرد.
پیاده روی سه روز در هفته به مدت 45 دقیقه برای بالا بردن زیرکی و هوش شما کافی است تحقیقات بسیاری نشان داده است که افرادی که روی قاعده ای منظم ورزش می کنند و قدرت تمرکز بهتری دارند. ورزش های هوازی قسمت های جلویی و جداره های بالایی مغز که به تمرکز مرتبط است را تحریک می کند.
احتمال ابتلا به تعداد زیادی از مریضی ها را کاهش می دهد.
بهترین نتیجه ای که از تمرینات ورزشی گرفته می شود این است که احتمال ابتلای شما رابه تعداد زیادی از مریضی های جدی و کشنده مثل مریضی های قلبی، فشار خون بالا، پوکی استخوان، دیابت، چاقی، کلسترول بالا، سرطان سینه ؛ ایست و حملات قلبی و ورم مفاصل کاهش می دهد.
تاثیر ورزش بر ابعاد روحی و اجتماعی انسان
از دیگر فواید ورزش تأثیر مطلوب بر روح و روان و شخصیت اجتماعی هر فرد است. انجام فعالیت های بدنی یکی از بهترین راه های کسب ”احساس خوب“ در طول روز است. وقتی ورزش می کنید خود را از همه تنش های روزانه، همه استرس هایی که به شما وارد شده و همه فشارهای روانی می رهانید. چرا که در حال ورزش کردن با ترشح اندروفین از مغز شما احساس آسودگی خاطر و آرامش می کنید.
آشنایی با تاثیر ورزش بر سلامت سالمندان
