زمان گذشته ساده در زبان ترکی استانبولی کاربردی مشابه زمان گذشته در فارسی را دارد و زمانی به کار می رود که بخواهیم از اتفاقی که در گذشته افتاده و ما از وقوع آن اطمینان داریم صحبت کنیم. برای وقایعی که از واقع شدن شان اطمینان نداریم و تنها می خواهیم نقل قول کنیم از زمان گذشته نقلی استفاده می کنیم
پسوندهای dı/di/du/dü با پیوستن به بن فعل، زمان گذشته را می سازند. بن فعل با حذف کردن پسوندهای mak/mek از مصدر فعل حاصل می شود، برای مثال بن فعل yazmak می شود yaz.
چهار حالت مثبت، منفی، سوالی مثبت و سوالی منفی، هر کدام پسوند خاص خود را دارند.
حالت مثبت
برای ساختن حالت مثبت گذشته ساده، به دو حرف خاص در بن فعل توجه می کنیم. ابتدا به آخرین حرف صدادارش نگاه می کنیم و بعد از آن به آخرین حرف آن. بر اساس اصل تطابق آوایی، با نگاه کردن به آخرین حرف صدادار بن یکی از پسوندهای dı/di/du/dü را انتخاب می کنیم. حالا اگر آخرین حرف بن فعل، یکی از حروف ç/f/h/k/s/ş/t/p بود، حرف d در پسوند به t تبدیل می شود (tı/ti/tu/tü). بعد از پسوند هم شناسه را می آوریم. مثال:
Ben yazdım (من نوشتم)
در جدول زیر می توانید حالت های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| ö/ü | o/u | e/i | a/ı | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-düm |
-dum |
-dim |
-dım |
ben |
|
-dün |
-dun |
-din |
-dın |
sen |
|
-dü |
-du |
-di |
-dı |
O |
|
-dük |
-duk |
-dik |
-dık |
Biz |
|
-dünüz |
-dunuz |
-diniz |
-dınız |
Siz |
|
-düler |
-dular |
-diler |
-dılar |
onlar |
حالت منفی
پسوند منفی ساز زمان گذشته ma/me است. بر اساس اصل تطابق آوایی، یکی از این پسوندها به انتهای بن فعل متصل می شود. بعد از آن، یکی از پسوندهای dı/di را به فعل اضافه می کنیم. در واقع می توان گفت به بن افعال یکی از دو پسوندهای madı/medi متصل می شود. در آخر هم شناسه اضافه می شود. مثال:
Ben yazmadım (من ننوشتم)
در جدول زیر می توانید حالت های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| e/i/ö/ü | a/ı/o/u | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-medim |
-madım |
Ben |
|
-medin |
-madın |
Sen |
|
-medi |
-madı |
O |
|
-medik |
-madık |
Biz |
|
-mediniz |
-madınız |
Siz |
|
-mediler |
-madılar |
Onlar |
سوالی مثبت
برای سوالی کردن فعل مثبت در زمان گذشته، کافی است یکی از پسوندهای mı/mi/mu/mü را بعد از فعل گذشته بیاوریم. این پسوندها به فعل نمی چسبند و با فاصله در ادامه آن می آیند. Onlar استثنا است و تنها یکی از پسوندها mı/mi بعد از آن اضافه می شود. مثال:
?Ben yazdım mı (آیا نوشتم؟)
در جدول زیر می توانید حالت های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| ö/ü | o/u | e/i | a/ı | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-düm mü |
-dum mu |
-dim mi |
-dım mı |
ben |
|
-dün mü |
-dun mu |
-din mi |
-dın mı |
sen |
|
-dü mü |
-du mu |
-di mi |
-dı mı |
O |
|
-dük mü |
-duk mu |
-dik mi |
-dık mı |
Biz |
|
-dünüz mü |
-dunuz mu |
-diniz mi |
-dınız mı |
Siz |
|
-düler mi |
-dular mı |
-diler mi |
-dılar mı |
onlar |
سوالی منفی
برای سوال منفی ساختن تنها کافی است که یکی از پسوندهای mı/mi را بعد از فعل با فاصله قرار دهیم. مثال:
?Ben yazmadım mı (آیا ننوشتم؟)
در جدول زیر می توانید حالت های مختلف این زمان را مطابق اصل تطابق آوایی ببینید:
| e/i/ö/ü | a/ı/o/u | آخرین حرف صدادار بن فعل |
|
-medim mi |
-madım mı |
Ben |
|
-medin mi |
-madın mı |
Sen |
|
-medi mi |
-madı mı |
O |
|
-medik mi |
-madık mı |
Biz |
|
-mediniz mi |
-madınız mı |
Siz |
|
-mediler mi |
-madılar mı |
Onlar |
