به گزارش سرویس اطلاعات دارویی پایگاه خبری ساعدنیوز، قرص رانیتیدین (Ranitidine) سالها یکی از شناختهشدهترین و پرمصرفترین داروها برای درمان مشکلات گوارشی مانند رفلاکس اسید معده (GERD)، زخم معده و سوزش سر دل بود. این دارو با کاهش تولید اسید در معده، به میلیونها نفر در سراسر جهان کمک کرد تا از علائم آزاردهنده گوارشی رهایی یابند. اما در سالهای اخیر، نگرانیهای جدی در مورد ایمنی این دارو مطرح شد که منجر به توقف تولید و جمعآوری آن در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، گردید. در این مقاله به بررسی جامع موارد منع مصرف، تداخلات دارویی و دلایل این تصمیم مهم میپردازیم تا تصویری شفاف از این دارو ارائه دهیم.
رانیتیدین متعلق به دستهای از داروها به نام "مسدودکنندههای گیرنده H2" است. این داروها با مسدود کردن عملکرد هیستامین در سلولهای دیواره معده، تولید اسید را کاهش میدهند. این کاهش اسید به بهبود زخمهای گوارشی و کاهش علائم ناشی از بازگشت اسید به مری کمک شایانی میکرد.
حتی پیش از مطرح شدن نگرانیهای جدید، مصرف رانیتیدین برای برخی افراد با محدودیت یا ممنوعیت همراه بود. آگاهی از این موارد همچنان ضروری است:
حساسیت شدید (آنافیلاکسی): افرادی که سابقه واکنش آلرژیک شدید به رانیتیدین یا سایر مسدودکنندههای H2 (مانند فاموتیدین یا سایمتیدین) را دارند، مطلقاً نباید از این دارو استفاده کنند.
بیماران مبتلا به پورفیری حاد (Acute Porphyria): گزارشهایی مبنی بر تشدید حملات پورفیری حاد با مصرف رانیتیدین وجود دارد و به همین دلیل مصرف آن در این بیماران ممنوع است.
بیماران با نارسایی شدید کلیوی: از آنجایی که رانیتیدین از طریق کلیهها دفع میشود، در افرادی که عملکرد کلیوی ضعیفی دارند، دوز دارو باید با احتیاط فراوان و تحت نظر پزشک تنظیم شود تا از تجمع دارو در بدن و بروز عوارض جانبی جلوگیری گردد.
بیماران با مشکلات کبدی: کبد نقش مهمی در متابولیسم این دارو دارد. در افراد مبتلا به بیماریهای کبدی، مصرف رانیتیدین باید با احتیاط صورت گیرد.
بارداری و شیردهی: اگرچه مطالعات گستردهای مبنی بر آسیبرسانی جدی گزارش نشده است، اما مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی تنها با تجویز و صلاحدید پزشک مجاز بود.
سالمندان: افراد مسن به دلیل احتمال کاهش عملکرد کلیه و کبد، بیشتر در معرض عوارض جانبی مانند گیجی و سردرگمی قرار دارند.
رانیتیدین میتوانست با تغییر اسیدیته معده یا تأثیر بر آنزیمهای کبدی، جذب و عملکرد سایر داروها را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از مهمترین تداخلات دارویی رانیتیدین عبارتند از:
داروهای ضد قارچ (مانند کتوکونازول و ایتراکونازول): رانیتیدین با کاهش اسید معده، جذب این داروها را به شدت کاهش داده و اثر درمانی آنها را از بین میبرد.
برخی داروهای درمان HIV: جذب داروهایی مانند آتازاناویر و دلاویردین با کاهش اسید معده مختل میشود.
وارفارین (Warfarin): این داروی رقیقکننده خون ممکن است در مصرف همزمان با رانیتیدین دچار تغییر در اثربخشی شود و خطر خونریزی یا لخته شدن خون را تغییر دهد.
پروکائینآمید (Procainamide): رانیتیدین میتوانست دفع کلیوی این داروی قلبی را کاهش داده و سطح خونی آن را بالا ببرد.
بنزودیازپینها (مانند میدازولام و تریازولام): رانیتیدین ممکن بود متابولیسم این داروهای آرامبخش را مهار کرده و اثرات خوابآوری آنها را تشدید کند.
گلیپیزاید (Glipizide): مصرف همزمان میتوانست سطح این داروی کنترل قند خون را افزایش دهد.
در سال 2019، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و سایر نهادهای نظارتی جهانی اعلام کردند که در برخی از نمونههای رانیتیدین، ناخالصی به نام ان-نیتروزودیمتیلآمین (NDMA) یافت شده است. NDMA مادهای است که در طبقهبندی "احتمالاً سرطانزا برای انسان" قرار میگیرد. این ناخالصی میتوانست در طول فرآیند ساخت یا حتی پس از تولید و در شرایط نگهداری نامناسب در دارو ایجاد شود. به دلیل این خطر بالقوه و وجود جایگزینهای ایمنتر، بسیاری از کشورها دستور به توقف فروش و جمعآوری کامل این دارو دادند.
اگرچه رانیتیدین روزی یک داروی مؤثر و محبوب بود، اما کشف ناخالصی NDMA فصل جدیدی را در ایمنی دارویی رقم زد. امروزه داروهای جایگزین متعددی مانند فاموتیدین (یک مسدودکننده H2 دیگر با پروفایل ایمنی بهتر) و داروهای مهارکننده پمپ پروتون (PPIs) مانند امپرازول و پنتوپرازول در دسترس هستند.
نکته کلیدی این است که هرگز نباید برای درمان مشکلات گوارشی خودسرانه عمل کنید. همیشه قبل از شروع، قطع یا تغییر هر دارویی با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. آنها میتوانند با در نظر گرفتن شرایط پزشکی و سایر داروهای مصرفی شما، ایمنترین و مؤثرترین گزینه درمانی را برایتان انتخاب کنند.
برای مشاهده مطالب مرتبط با اطلاعات دارویی اینجا کلیک کنید
