به گزارش سرویس جامعه ساعدنیوز به نقل از عصرایران، اگرچه در تعریف و تشریح آنچه بر موسیقی ملی ایران زمین گذشت میتوان به گزارههای رسانهای متعددی رجوع کرد و به علل کاهش مخاطب در این عرصه به دلیل سوءمدیریتها و اشتباهات مختلف پی برد، اما یکی از بارزترین ویژگیهایی که رجعت دوباره به آنها حداقل میتواند یادآوری و بازخوانی مناسبی برای خوانش دوباره آثار موسیقایی در این عرصه کند، تولید آثار ملی میهنی متعددی است که طی سالهای گذشته توسط هنرمندان دارای احترام و ارزشمند موسیقی ایرانی چه در قالب «آلبوم»، چه در قالب «تک آهنگ» و چه در قالب «یک اثر موسیقایی در یک آلبوم» پیش روی مخاطبان این حوزه قرار گرفتهاند.
به گزارش مهر، آثاری که به دلیل هوشمندی آهنگساز و نوازنده و خواننده در انتخاب آثاری که برای تولید انتخاب کردند، این کارها را نه تنها تبدیل به ماندگارترین و ممتازترین آثار ملی – میهنی کردند، بلکه از آنها میتوان به عنوان ممتازترین آثار موسیقایی در حوزه موسیقی ایرانی یاد کرد. آثاری که بسیاری از آنها فارغ از دیدگاه سیاسی - اجتماعی که در زمان انتشار خود داشتند و مخاطب میتوانست به صلاحدید آنچه در روزگارش اتفاق افتاده از آن برداشتهای مختلفی داشته باشد، اما دربرگیرنده مؤلفههای موسیقایی ارزشمند و ممتازی بودند که نمیتوان از نام آنها به راحتی عبور کرد.
اساساً توجه به آثار موسیقایی که در حوزههای وطن دوستی و وطن پرستی توسط هنرمندان موسیقی کشورمان تولید شده، به ویژه در این روزها که کشورمان در بطن اتفاقات و التهابات مختلفی قرار دارد، امری اجتناب ناپذیر است که میتواند فارغ از دلزدگیها، دعواهای سیاسی، اختلافات درونگروهی، منازعات اجتماعی و تقابل رویکردهای مختلف اندیشهای که پرداخت به آنها مجال دیگری میطلبد، شرایط روحی مناسبی را برای فرار از این التهابات فراهم سازد که شنیدن به آن هم دربرگیرنده ایجاد روحیه وحدتطلبی و ایراندوستی و هم شنیدن موسیقی است که روزی روزگاری نقل محافل و دستگاههای پخش صوتی خانهها و اتومبیلها و مغازههای بودند اما هم اینک در مهجورترین شکل ممکن میان موجی از آلودگیهای صوتی نشأت گرفته از تولیدات نازل موسیقایی قرار گرفتهاند.
روحالله خالقی یکی از بزرگمردان موسیقی ایران که در عرصه پژوهش فعالیتهای بسیار ارزشمندی را در حوزه موسیقی ملی انجام داده، در کتاب ارزشمند خود «سرگذشت موسیقی ایران» درباره سرود «ای ایران» نوشته است: «آهنگساز و گویندهٔ اشعار، آنرا تحت تأثیر اوضاع زمان ساخته بودند… در آنوقت کشور ما را قوای انگلیس و روس و آمریکا اشغال کرده بودند و جنگ بینالملل دوم هنوز دوام داشت. تظاهرات ملی نمیشد زیرا وضع آماده نبود ولی آهنگ و شعر این سرود احساسات ملی را سخت برانگیخت و مخصوصاً در مقابل خارجیان که در آن مجلس (نخستین اجرای سرود) هم بودند از طرف ایرانیان تظاهرات بیشتری شد و اولین ضربهای بود که بهطور غیرمستقیم بر پیکر ارتش خارجی که ناخوانده مهمان ما بودند زده شد.»
روحالله خالقی یکی از بزرگمردان موسیقی ایران که در عرصه پژوهش فعالیتهای بسیار ارزشمندی را در حوزه موسیقی ملی انجام داده، در کتاب ارزشمند خود «سرگذشت موسیقی ایران» درباره سرود «ای ایران» نوشته است: «آهنگساز و گویندهٔ اشعار، آنرا تحت تأثیر اوضاع زمان ساخته بودند… در آنوقت کشور ما را قوای انگلیس و روس و آمریکا اشغال کرده بودند و جنگ بینالملل دوم هنوز دوام داشت. تظاهرات ملی نمیشد زیرا وضع آماده نبود ولی آهنگ و شعر این سرود احساسات ملی را سخت برانگیخت و مخصوصاً در مقابل خارجیان که در آن مجلس (نخستین اجرای سرود) هم بودند از طرف ایرانیان تظاهرات بیشتری شد و اولین ضربهای بود که بهطور غیرمستقیم بر پیکر ارتش خارجی که ناخوانده مهمان ما بودند زده شد.»
گلنوش خالقی پژوهشگر و فرزند مرحوم روحالله خالقی با بیان اینکه دلیل شکلگیری این سرود بحث بین پدر و لطفالله مفخم است، توضیح داده است: «معتقد بود هر یک از مایههای موسیقی ایرانی فضایی دارند کهدرباره پیشینه و دلایل ساخت سرود «ای ایران» روایتهای متعددی وجود دارد که میتوان بر اساس این روایتها به حدس و گمانهای متعددی نیز دست پیدا کرد. شرایطی که بعد از گذشت سالها همچنان در مقاطعی موجب ایجاد شبهاتی شده و کار را حتی به رسانهها میرساند آهنگسازی در آنها موجب میشود اثر هم همان فضا را منعکس کند.
برای مثال، دشتی به عنوان مایهای غمگین شناخته شده است در نتیجه اگر اثری در این مایه ساخته شود آن اثر هم الزاماً فضایی غمگین خواهد داشت. پدرم اما این موضوع را رد میکرد. او معتقد بود فضای اثر متکی به توانایی آهنگساز و ایدههای موسیقایی اوست و برای اثبات نظرش، سرود «ای ایران» را که فضایی حماسی دارد در دشتی آفرید. کمی بعد هم از حسین گلگلاب درخواست کرد تا شعر سرود را بسراید»
به گواه آنچه بهصورت رسمی در فضای مجازی درباره سرود «ای ایران» منتشر شده، برخی نیز با تأکید بر وقایع دوران جنگ جهانی دوم، زمان اشغال ایران توسط متفقین در سپتامبر 1941، بر این باورند که ایده سرودن شعر «ای ایران» به حسین گلگلاب زمانی الهام شد که او اهتزاز پرچم متفقین بر فراز پادگان استرآباد را مشاهده کرد.
حسین گلگلاب نیز درباره این اثر نوشته است: «در سال 1944، در شرایطی که چکمههای نیروهای اشغالگر هر وطنپرستی را میلرزاند، من ایده این شعر به ذهنم رسید. سپس پروفسور خالقی موسیقی آن را نوشت و در برابر همه مقاومتهای سیاسی، این ترانه راه خود را به دل و روح مردم پیدا کرد. نخستین اجرای آن، در 27 مهرماه 1323 در تالار دبستان نظامی دانشکده افسری با صدای غلامحسین بنان و به سرپرستی روحالله خالقی در خیابان استانبول طی دو شب متوالی برگزار شد. سرود «ای ایران» آنقدر اثر کرد که شنوندگان تکرار آن را خواستار شدند و سه بار تجدید شد. استقبال و تأثیر این سرود باعث شد که وزیر فرهنگ وقت، هیئت نوازندگان را به مرکز پخش صدا دعوت کرد تا صفحهای از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود. اجرای دیگر، مربوط به سالهای 1337 تا 1342 در برنامه گلها است که غلامحسین بنان این سرود را خواند.»
در سال 1350 نیز اُپرای رادیویی این سرود با همکاری ارکستر بزرگ رادیو تلویزیون ملی ایران با رهبری فرهاد فخرالدینی و خوانندگی مرحوم اسفندیار قرهباغی انجام گرفت. دو اجرای دیگر از این اثر نیز یکی با صدای مرحوم حسین سرشار و دیگری با صدای رشید وطندوست موجود است.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به دلیل برخی از سو برداشت و سوءتفاهماتی که درباره این سرود به وجود آمد پخش سراسری آن نیز تا مقطعی ممنوع شد، اما پس از مدتی این سرود بار دیگر مورد استفاده قرار گرفت و حتی در مقطع مربوط به دوران دفاع مقدس از آن برای ایجاد روحیه ملی – میهنی است بهره برداری شد.
آنچه روایت شد، پیشینهای از نحوه ساخت سرود «ای ایران» است که اکنون در قالبهای مختلف پیش روی مخاطبان قرار گرفته و همان طور که گفته شد در مقاطعی هم موجب بروز برخی از ابهامات و شبهاتی شد که در رسانههای بیگانه نیز به آن پرداخته شده بود.
چندی پیش یسنا خوشفکر یکی از پژوهشگران و مدرسان حوزه موسیقی در یادداشتی به بیان نقطه نظرات خود در این زمینه پرداخت.
ای ایران ای مرز پر گهر
ای خاکت سرچشمه هنر
دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی و جاودان
ای … دشمن ارتو سنگ خاره ای من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون شد پیشه ام
دور از تو نیست اندیشه ام
در راه تو ، کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
سنگ کوهت دُر و گوهر است
خاک دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل کی برون کنم
برگو بی مهر تو چون کنم
تا...گردش جهان و دور آسمان بپاست
نور ایزدی همیشه رهنمای ماست
مهر تو چون شد پیشه ام
دور از تو نیست ، اندیشه ام
در راه تو، کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
ایران ای خرم بهشت من
روشن از تو سرنوشت من
گر آتش بارد به پیکرم
جز مهرت بر دل نپرورم
از … آب و خاک و مهر تو سرشته شد دلم
مهرت ار برون رود چه می شود دلم
مهر تو چون ، شد پیشه ام
دور از تو نیست ، اندیشه ام
در راه تو ، کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
