نحوه وام دادن و وام گرفتن در حوزه دیفای

یکی از مزایای فراوان سرمایه گذاری در ارز دیجیتال، استفاده از دارایی رمزنگاری شده به عنوان وثیقه برای وام است. همانطور که در سیستم های سنتی بانک ها فرصت وام گرفتن و بهره مندی از مزایای بانکی وجود دارد، در دنیای رمز ارز های پایه نیز این روش برای تمامی معامله گران مقدور می باشد. با این تفاوت که وام های رمزنگاری شده بسیار در دسترس تر هستند و برای سرمایه گذاران hodl این امکان را فراهم می کنند تا از نقدینگی سرمایه خود بدون فروش آن استفاده کنند.

امروزه به لطف فناوری بلاک چین سیسم های امور مالی بسیار پیشرفت کرده و تحول عظیمی در مدیریت حساب ها ایجاد شده است که دریافت وام نیز از این قائده مستثنی نیست. وام رمزنگاری روشی است که معامله گران می توانند به دریافت وجوه نقد بدون فروش رمز ارز های خود بپردازند، در عوض ارز رمز نگاری خود را به عنوان وثیقه در پلتفرم های دیفای ثبت می کنند. معامله گران بسیاری در زمان نیاز به استفاده از پول نقد، به جای فروش دارایی دیجیتال خود وام رمزگذاری را انتخاب می کنند زیرا انتظار دارند ارزش دارایی رمزنگاری آن ها طی نوسانات افزایش یابد یا اینکه می خواهند دارایی را در بازه زمانی طولانی مدت نگه دارند. همچنین پروسه دریافت وام های ارز دیجیتال بسیار راحت تر از سیستم های بانکی سنتی بوده و همه چیز به صورت آنلاین و بدون نیاز به شخص ثالث انجام می شود.

امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) چیست؟

مفهوم «اعطای وام و استقراض» از دیرباز وجود داشته و یکی از جنبه های اصلی هر سیستم مالی به حساب می آید؛ به ویژه راه اندازی بانکداری با سیستم ذخیره کسری (Fractional-reserve banking) که امروزه در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرد.این ایده بسیار ساده است؛ وام دهندگان در ازای نرخ بهره ثابت به متقاضیان وام می دهند. به طور سنتی، چنین معاملاتی معمولاً توسط یک مؤسسه مالی نظیر بانک یا یک نهاد مستقل مانند وام دهنده های نظیر به نظیر (P2P) انجام می شود. در دنیای ارزهای دیجیتال، وام و استقراض را می توان از طریق دو مسیر اصلی تسهیل کرد؛ 1) از طریق یکی از مؤسسات مالی متمرکز، مانندBlockFi ، Celsius و … یا 2) از طریق پروتکل های مالی غیرمتمرکز (DeFi) مانند Aave ،Maker و غیره.

پلتفرم DeFi در مقابل پلتفرم CeFi

سیستم های CeFi، گرچه تا حدودی غیرمتمرکز هستند، اما تقریباً مانند بسیاری از بانک ها عمل می کنند. به این ترتیب آنها دارایی های سپرده گذاری شده را تحت حفاظت خود قرار می دهند و در نهایت آنها را به اشخاص ثالث نظیر بازارگردانان، صندوق های پوشش ریسک و سایر کاربران پلتفرم وام می دهند. این در حالی است که به سپرده گذار اصلی سود ثابتی تعلق می گیرد. اگرچه روی کاغذ این فرآیند بسیار عالی به نظر می رسد اما ممکن است گرفتار مسائلی مانند سرقت، هک و سوءاستفاده از جایگاه و … شود.

از سوی دیگر، پروتکل های دیفای (DeFi) به کاربران اجازه می دهند که به طور کامل به وام دهندگان یا وام گیرندگان غیر متمرکز تبدیل شوند؛ به گونه ای که فرد در هر زمان بر وجوه خود کنترل کامل داشته باشد. وام دهی در دیفای با استفاده از قراردادهای هوشمند که بر راه حل های بلاکچین باز مانند اتریوم کار می کنند، امکان پذیر است. برخلاف CeFi، پلتفرم DeFi می تواند توسط هر کسی و در هر مکانی -بدون اینکه مجبور باشد داده های شخصی خود را به یک مقام مرکزی نشان دهد- مورد استفاده قرار گیرد. حال که با مزایا و ویژگی های سیستم دیفای آشنا شدید، بهتر است سراغ مبحث اصلی یعنی وام دادن و وام گرفتن در دیفای برویم.

وام دادن و وام گرفتن در حوزه ارزهای دیجیتال

وام دادن و وام گرفتن چه در حوزه امور مالی سنتی و چه در حوزه ارزهای دیجیتال، شامل فراهم کردن دارایی های پولی (اعم از ارزهای دیجیتال یا پول ملی) از سوی یک طرف برای طرفی دیگر، در ازای دریافت سود و درآمد ثابت است.مفهوم «وام دادن و وام گرفتن» از دیرباز وجود داشته است و یکی از جنبه های اصلی هر سیستم مالی محسوب می شود. این مفهوم در سیستم مالی فعلی جهان که بر پایه سیستم «بانک داری کسری» (Fractional banking) شکل گرفته است از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سازوکار این سیستم بسیار ساده است: وام دهندگان در ازای دریافت نرخ بهره منظم، دارایی های مشخصی را در دسترس وام گیرندگان قرار می دهند. به شیوه سنتی، مؤسسات مالی از جمله بانک ها یا نهادهایی مستقل مانند وام دهنده های همتابه همتا مسئولیت انجام این فرایند را برعهده دارند، اما در دنیای ارزهای دیجیتال، این امر تا حدودی متفاوت است.

در حوزه ارزهای دیجیتال، وام دادن و وام گرفتن را می توان به دو روش اصلی انجام داد:

• از طریق مؤسسه های مالی متمرکزی مانند بلاک فای (BlockFi) و سلسیوس (Celsius)
• با استفاده از پروتکل های غیرمتمرکزی مانند کامپاند (Compound.finance)، آوی (Aave.com) و میکر (Makerdao.com)

برای دریافت وام در پروتکل های غیرمتمرکز فقط کافی است یک کیف پول Metamask (کیف پول اتریومی) روی مرورگر کامپیوتر خود نصب کنید، مقداری اتر یا تتر یا دارایی دیگر برای وثیقه در آن داشته باشید و به وب سایت یکی از پلتفرم های بالا مراجعه کنید. پس از بررسی میزان سود و وثیقه موردنیاز خیلی راحت می توانید با ارائه وثیقه، وام دریافت کنید. البته این کار ریسک هایی هم دارد که ادامه می خوانید.

مؤسسات مالی متمرکز فعال در حوزه ارزهای دیجیتال را می توان زیرمجموعه صنعت مالی متمرکز یا همان Centralized Finance (به اختصار CeFi) دانست. پلتفرم های سِفای (CeFi) اگرچه تا حدی غیرمتمرکز هستند، اما کماکان به همان روش بانک های سنتی کار می کنند. درواقع، پلتفرم های سفای پلی بین سیستم بانک داری سنتی و دارایی های دیجیتال نوظهور هستند. این پلتفرم ها مدیریت دارایی های سپرده شده افراد را بر عهده می گیرند و آن ها را به اشخاص ثالث از جمله بازارسازها، صندوق های پوشش ریسک یا سایر کاربران پلتفرم خود وام می دهند و از سوی دیگر، سود ثابتی را به سپرده گذار اولیه می پردازند. این مدل ممکن است در حد تئوری بسیار جالب و کاربردی به نظر برسد؛ اما حقیقت این است که در برابر مشکلاتی از جمله سرقت، هک و سوءاستفاده عوامل نفوذی به شدت آسیب پذیر است.

در برابر امور مالی متمرکز یا همان سفای، با صنعت مالی غیرمتمرکز یا Decentralized Finance (به اختصار DeFi) روبه رو هستیم که از بسیاری جهات با نوع متمرکز خود متفاوت است. پروتکل های دیفای (DeFi) به کاربران اجازه می دهند تا به صورت کاملاً غیرمتمرکز از خدمات مربوط به وام دهی استفاده کنند و کنترل کاملی بر روی دارایی های خود داشته باشند. این کار با استفاده از قراردادهای هوشمندی امکان پذیر است که روی بلاک چین های آزادی مانند اتریوم اجرا می شوند. برخلاف سفای، هر فردی در هر جایی از جهان می تواند از پلتفرم های دیفای استفاده کند و برای استفاده از آن نیازی به ارائه اطلاعات شخصی و هویتی به یک مدیریت مرکزی نیست.

وام دادن و وام گرفتن در پلتفرم های دیفای

برای وام دادن و وام گرفتن در پلتفرم های دیفای، فرد وام دهنده ابتدا با استفاده از یک قرارداد هوشمند، توکن هایی که می خواهد وام بدهد را به مکانی مجازی به نام «بازار پول» ارسال می کند. سود وام دهنده نیز در همین بازار و در قالب توکن بومی پلتفرم به وی اهدا می شود.بنابراین نخستین گام برای کاربرانی که قصد دارند دارایی خود را در این پلتفرم ها وام بدهند این است که این دارایی را به بازار پول ارسال کنند. توضیح دادیم که بازار پول در حقیقت قرارداد هوشمندی است که به عنوان یک واسطه دیجیتال خودکار عمل می کند. این واسطه دیجیتال، دارایی های کاربران را به کوین هایی تبدیل می کند که در دسترس متقاضیان وام قرار می گیرد.

قرارداد هوشمند مذکور به صورت خودکار توکن هایی را به عنوان بهره و در چندین مرحله به وام دهنده ارائه می کند. وام دهنده می تواند در مراحل بعدی، این توکن ها را با دارایی اصلی خود جایگزین کند. توکن هایی که ایجاد می شوند، توکن بومی پلتفرم هستند. به عنوان مثال، توکن های مربوط به بهره در پلتفرم آوی، آتوکن (aToken) و در پلتفرم میکر، دای (Dai) نامیده می شوند.

تقریباً تمام وام هایی که از طریق توکن های بومی ارائه می شوند، وثیقه بیش از حد دارند. به عبارت بهتر، کاربرانِ مایل به دریافت وام باید وجه ضمانتی در قالب ارزهای دیجیتال ارائه دهند که ارزش آن بیش از میزان وام اصلی باشد.ممکن است در وهله اول این شرط تا حدی بی معنی به نظر برسد، زیرا ممکن است فکر کنید که فرد می تواند از همان ابتدا دارایی خود را بفروشد تا پول موردنیاز را دریافت کند. اما پس از آشنایی بیشتر با پلتفرم های دیفای، متوجه خواهید شد که دلایل منطقی زیادی برای آن وجود دارد.

اولین دلیل این است که ممکن است کاربران حتی در صورت مواجهه با هزینه های پیش بینی نشده نیز، مایل به فروش سرمایه خود نباشند؛ چراکه احتمال می دهند ارزش دارایی های آن ها در آینده افزایش یابد. علاوه بر این، با وام گرفتن از طریق پروتکل های دیفای، افراد می توانند به صورت بالقوه از پرداخت مالیاتی که به سود سرمایه توکن های دیجیتال آن ها تعلق می گیرد اجتناب کنند و یا آن را به تأخیر بیندازند. و در نهایت این که افراد می توانند از دارایی هایی که از طریق این پلتفرم ها وام گرفته اند استفاده کنند تا میزان اهرم خود را در برخی موقعیت های ویژه معاملاتی افزایش دهند.

میزان وامی که هر کاربر می تواند دریافت کند محدود است و دو عامل اصلی وجود دارد که این محدودیت را تعیین می کند:

• عامل اول مربوط به میزان سرمایه ای است که برای وام گرفتن در پلتفرم موجود است. شاید این مسئله چندان جدی به نظر نرسد؛ اما اگر فردی قصد داشته باشد حجم بالایی از توکنی خاص را وام بگیرد، این عامل ممکن است مشکل آفرین باشد.
• شرط دوم وابسته به «عامل وثیقه» (Collateral factor) توکن هایی است که وام گیرنده ارائه می دهد. اصطلاح «عامل وثیقه» به کل مقداری اشاره دارد که می توان در ازای میزان وثیقه ارائه شده دریافت کرد. به عنوان مثال، عامل وثیقه توکن های دای و اتر روی پلتفرم وام دهی کامپاند (Compound) ۷۵٪ است؛ به این معنی که کاربران می توانند تا سقف ۷۵ درصد از ارزش دای یا اتری که ارائه داده اند، وام دریافت کنند.

آیا محدودیتی برای میزان وام گرفتن وجود دارد؟

بله! در درجه اول دو عامل بر این امر تأثیر می گذارند. 1) اینکه آیا پلتفرم نقدینگی کافی دارد؟ 2) «نوع وثیقه» دارایی های ارائه شده شخص چیست؟

در نتیجه برای استقراض و وام دهی در دیفای محدودیتی در نظر گرفته شده و دو عامل اصلی وجود دارد که میزان وام فرد را تعیین می کند. اول، میزان وام بستگی به کل صندوق سرمایه ای دارد که در واقع برای وام گرفتن از یک بازار خاص در دسترس است. اگرچه این مسئله ممکن است بسیار مهم نباشد، اما اگر کسی واقعاً سعی کند حجم زیادی از یک توکن خاص را به امانت بگیرد، می تواند به یک عامل تخریبی (دلّال) تبدیل شود.

در درجه دوم، این امر تا حد زیادی به «ضامن وثیقه» توکن های عرضه شده بستگی دارد. این اصطلاح، به کلِ وجوهی که می توانند بر اساس کیفیت وثیقه ارائه شده وام بگیرند، دلالت دارد. به عنوان مثال، Dai و Ether (ETH) دارای ضمانت 75 درصدی در پلتفرم وام DeFi Compound هستند؛ به این معنی که کاربران می توانند تا 75 درصد از ارزش Dai یا ETH خود را وام بگیرند.از لحاظ فنی، کسانی که از پلتفرم دیفای وام می گیرند باید کل مبلغ وام گرفته شده خود را در محدوده زیر نگه دارند:

ارزش وثیقه شخص × ضامن وثیقه آن

مادامی که این شرط، معتبر باقی بماند، شخص می تواند به هر میزان که می خواهد پول قرض کند.

مکانیسم نحوه بازدهی سود در DeFi چیست؟

به طور خلاصه باید گفت؛ سود وام دهندگان و آنچه که وام گیرندگان سیستم دیفای باید بپردازند با استفاده از نسبت موجود بین توکن های عرضه شده و وام گرفته شده در یک بازار خاص محاسبه می شود. همچنین، باید توجه داشت که درصد بازده سالیانه وام نسبت به یک بازار خاصی بالاتر از APY عرضه شده است (APY به معنای درصد عملکرد سالانه است).

از لحاظ فنی، APY های بهره ای (سود وام های اخد شده در بستر اتریوم) به ازای هر بلاک اتریوم تعیین می شوند؛ به این معنی که وام دهی در DeFi به کاربران این امکان را می دهد که نرخ بهره متغیری داشته باشند که بسته به میزان تقاضای وام و استقراض -برای توکن های خاص- می تواند به طرز چشمگیری تغییر کند.همچنین، برخی پروتکل ها، مانند Aave، به کاربران خود «APY های قرض الحسنه» پایدار و همچنین وام های فوری ارائه می دهند که برای آنها نیازی به وثیقه پیش از موعد نیست.

مزایای وام دهی در دیفای برای کاربران چیست؟

اکنون که با مبانی وام دهی در دیفای آشنا شدیم، می توانیم نگاهی به مزایای این فرآیند داشته باشیم که آن را نسبت به سیستم وام دهی سنتی کارآمدتر می کند.

بهبود سرعت دریافت وام

مهم ترین مزیت فرآیند دیجیتالی اعطای وام، سرعت پردازش سریع آن است.پلتفرم های وام دهی توسط سرویس های مبتنی بر فضای ذخیره ابری، بررسی و تحلیل برای شناسایی و کشف فعالیت های مجرمانه و محاسبات یادگیری ماشینی پشتیبانی می شوند تا شرایط دریافت وام را بهینه سازی کنند و عوامل خطرزا را تا حد امکان کاهش دهند.تمام این فناوری ها درنهایت به تسریع فرآیند دریافت وام می کنند. به محض تصویب وام، وام دهندگان پیشنهادات خود را از طریق قراردادهای الکترونیکی ارسال می کنند.

ثبات بیشتر در تصمیمات وام دهی

قوانین موجود در مورد سیاست های اعتباری، ضامن ثبات در تصمیمات وام دهی هستند.وام دهی در دیفای، متغیرهایی مانند ارزیابی سوابق و شرایط وام گیرنده و واسطه ها را حذف می کند.

تجزیه و تحلیل داده ها برای بهبود فرآیند وام دهی و افزایش سود پورتفو (سبد سهام)

بررسی سوابق داده ها می تواند به وام دهندگان و وام گیرندگان کمک کند تا از روند وام دهی در دیفای بیشترین بهره را ببرند.نظارت بر درخواست های وام در مدت زمانی مشخص (یک هفته، یک ماه یا یک سال) می تواند به وام دهندگان کمک کند تا منابع مناسبی را برای تأمین تقاضای فصلی پیش بینی و فراهم کنند. بررسی داده ها در قالب آمار با تعیین نحوه تأثیرگذاری وام گیرندگان و سیاست های اعتباری بر عملکرد وام به بهبود پورتفوی سرمایه گذاران کمک می کند.

وام دهی در دیفای بدون نیاز به مجوز

وام دهی در دیفای آزاد و بدون نیاز به مجوز است.به این معنی که هر کسی که کیف پول ارز دیجیتال داشته باشد، صرف نظر از موقعیت جغرافیایی و بدون نیاز به حداقل مبلغ مورد نیاز، می تواند به اپلیکیشن های وام دهی که روی بلاک چین ایجاد شده اند، دسترسی پیدا کند.

شفافیت وام دهی در دیفای

بلاک چین عمومی هر تراکنشی را در سرتاسر شبکه پخش می کند تا توسط کاربران شبکه تأیید شود.این سطح از شفافیت در مورد تراکنش ها، امکان تحلیل داده ها و دسترسی هر کاربر را در شبکه تضمین می کند.

تغییرناپذیری وام دهی در دیفای

معماری غیرمتمرکز بلاک چین از هماهنگی داده ها و ضدسانسور و ضدتحریم بودن آنها اطمینان حاصل می کند و امنیت و قابلیت کنترل بلاک چین را افزایش می دهد.

قابلیت برنامه ریزی

قراردادهای هوشمند قابلیت برنامه ریزی بالایی دارند، به طور خودکار انجام می شوند و توسعه دارایی های دیجیتال و ابزارهای مالی جدید را امکان پذیر می کنند.

تعامل پذیری وام دهی در دیفای

استفاده از مجموعه ای به هم پیوسته از نرم افزارها در این سیستم، می تواند ادغام پروتکل ها و برنامه های دیفای با یکدیگر است.

بدون نیاز به سیستم امانی مجزا

استفاده از کیف پول های Web3، مانند متامسک (metamask)، تضمین می کند که فعالان بازار دیفای از دارایی های خود به خوبی نگهداری می کنند و کنترل آنها را به دست دارند.

وام های دیفای چه خطراتی دارند؟

در هر کاری ریسک و خطراتی وجود دارد که در این حوزه نیز این ریسک ها در کمین هستند. در ادامه به 3 مورد از خطرات احتمالی اشاره می کنیم:

• افزایش نرخ سود وام گیرنده در بازه زمانی کوتاه
• ایجاد تغییرات در قرارداد هوشمند توسط شخص ثالث
• نابود شدن وثیقه به دلیل کاهش قیمت شدید (به عنوان مثال بیش از 50درصد کاهش)

البته اگر با امور مالی متمرکز آشنا باشید، این خطرات تهدید جدی برای شما محسوب نمی شوند اما درهرصورت هر شبکه و سیستمی دارای مشکلاتی است که این حوزه نیز خطرات خاص خود را دارد.

اگر بخواهیم مثالی در حول این موضوع داشته باشیم، باید به دوره ای اشاره کنیم که در سال 2020 برای دیفای رخ داد که آن زمان روش کشت سود (Yield farming) طرف داران زیادی داشت و نرخ بهره وام گیرنده در برخی از ارزهای دیجیتال به بیش از 40 درصد افزایش داشت. در چنین شرایطی، افرادی که تازه وارد هستند و آشنایی چندانی با عملکرد این پلتفرم ها ندارند و نرخ بهره وام خود را به شکل روزانه پیگیری نمی کنند، مجبور به پرداخت نرخ سود بیشتری خواهند بود.

پس به این نتیجه می رسیم که وام گرفتن و یا وام دادن در پلتفرم های دیفای کار سخت و پیچیده ای نیست. تفاوتی که ممکن است بین پلتفرم های مختلف وجود داشته باشد، نرخ بهره و … است. همچنین با پیشرفت و گسترش هر پلتفرم، نقدینگی در آن افزایش یافته و خطرات کمتری کاربران را تهدید خواهد کرد.

سخن پایانی

در حالی که کل روند وام دهی در دیفای و استقراض به طور کلی پیچیده نیست، با این وجود تفاوت های ظریفی در نحوه عملکرد هر پروتکل خاص -مانند کیف پول های مختلفی که مورد حمایت آنها است و هزینه های قابل اجرا- وجود دارد.علاوه بر اینها، کاربرانی که قصد دارند در وام دهی در دیفای فعالیت کنند، کماکان باید محتاط باشند و اطمینان صد درصدی حاصل کنند که شماره و آدرس کیف پول خود را صحیح وارد کرده اند؛ چراکه در چنین سناریویی راهی برای بازیابی آنها وجود نخواهد داشت.

آشنایی با عرضه اولیه دیفای (IDO)