«شیرتیغک» گياهى است چندساله، ايستا و به ارتفاع پنجاه تا صد و پنجاه سانتیمتر که توسط بذر تکثير مى يابد. ساقهٔ آن توخالی، صاف و يا داراى کرک هاى ريز غده دار و يا کرک هاى بدون غده است که در بخش هاى بالایی منشعب مى باشد. برگ ها به رنگ سبز براق و برگ هاى قاعده اى داراى دمبرگ کوتاه و لوب هاى عميق بوده و علاوه بر اين در حاشيهٔ نامنظم خود خارهاى نرم دارند. برگ هاى ساقه اى متناوب و ساقه محصور هستند (Clasping) و قاعده اى قلبى شکل، حاشيه اى لوب دار با بريدگى هایی عميق، و دندانه هاى نامنظم دارند. پهنک برگ نيز خميده است. در صورت قطع ساقه و يا برگ ها شيرابه اى شيرى رنگ از آن خارج مى شود. ريشه هاى اين گياه به عمق خاک نفوذ کرده و به طور افقى نيز گسترش زيادى دارند. جوانه هاى موجود بر روى ريزوم هاى گوشتى آن توليد اندام هاى هوایی جديد خواهند کرد.
گیاهچه های این گیاه دارای لپه های واژتخم مرغی با پايه اى کوتاه و يا بدون پايه و اولين برگ هاى حقيقى سبز براق، تخم مرغى شکل و بدون کرک که در سمت دمبرگ بالدار و باريک شده است. برگ هاى بعدى سينوسى و لوبدار هستند و حاشيهٔ آنها داراى دندانه هاى خاردار است. ميوهٔ اين گياه فندقه و بذرهاى آن به رنگ قهوه اى متمايل به قرمز تيره، به اندازهٔ سه تا سه و نيم ميلیمتر و داراى حاشيه اى است که در هر طرف آن پنج رگهٔ باريک وجود دارد که به طور عرضی، چروکيده هستند. هر بذر داراى پاپوس هایی به طول ده تا چهارده ميلیمتر است. هر گياه حدود هزار بذر توليد مى کند که چنانچه در عمق نيم تا سه سانتیمترى خاک قرار گيرند جوانه زنى مناسبى خواهند داشت.
شیرتیغک بومی اروپا، شمال آفریقا و غرب آسیا است، در طیف گسترده ای در سراسر جهان پراکنده شده است،این گیاهان به عنوان علف هرز در میان محصولات زراعی رشد می کنند،به دلیل نقش آن در پناه بیماری ها و آفات در سیستم های کشاورزی به طور عمده در نظر گرفته شده است، این گیاه شامل مقادیر زیادی از ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، اسید اسکوربیک، کاروتنوئیدها و آنتی اکسیدان ها می باشد.
گیاه چق چقه در ایران
گیاه چق چقه که از گیاهان بومی ایران بوده، امروزه اطلاعات مهمی از خواص دارویی این گیاه به ویژه در درمان برخی انواع سرطان شناسایی شده است و استفاده از آن در صنعت دارو انقلابی در صنعت داروسازی انجام داده است. این گیاه در زمینهای کشاورزی به فراوانی یافت میشود و بیشتر کشاورزان آن را به عنوان علف هرز برشمرده، آنرا از ریشه کنده و دور میریزند.
برگ و ریشه این گیاه خاصیت درمانی داشته در کشور ما، در استان کردستان به وفور یافت میشود. بسیاری از متخصصان گیاهان دارویی معتقدند گیاه چق چقه متعلق به خانواده کاسنی ها بوده، بسیاری آن را همان گیاه دارویی قاصدک مینامند که به زبان کردی چق چقه گفته می شود و از خواص درمانی بی نظیری برای درمان سرطان و بیماری های کبدی برخوردار است. برای آشنایی با خواص درمانی گیاه چق چقه تا انتها با ما همراه باشید.
خواص شیر تیغک (طبیعت و خواص درمانی)
طبیعت این گیاه بر اساس طب سنتی سرد و خشک میباشد، البته بضی معتقدند سرد و تر است. برخی از خواص درمانی گیاه شیر تیغک شامل موارد زیر میگردد:
1- چق چقه برای تصفیه و پاکسازی خون، همچنین برای درمان خونریزی، یبوست و ناهنجاری های دستگاه گوارش کاربرد دارد.
2- گیاه چق چقه به عنوان دارویی قاعده آور، ضد اسهال و ضد عفونت محسوب میشود.
3- از شیره این گیاه برای درمان اعتیاد معتادان استفاده شده، دارای خواصی مانند ضد تحریک و آرامش دهنده اعصاب است.
4- مصرف این گیاه برای زنان مفیده بوده، در درمان و تسکین تب حاصل از دوران قاعدگی و عادت ماهیانه در بانوان مفید است.
5- مهمترین خاصیت درمانی این گیاه خاصیت ضد سرطان بودن آن بوده، در پیشگیری و کمک به درمان و رفع سرطان بسیار موثر است.
6- استفاده موضعی و ضماد حاصل از برگهای گیاه دارویی چق چقه، جهت درمان جوش و دمل، جلوگیری از خونریزی و دندان درد و نیز به دلیل وجود ماده لاتکس در درمان زگیل کاربرد دارد.
7- شیره غلیظ شده گیاه دارویی چق چقه، برای رفع بیماری های کبد مناسب است و باعث افزایش شیر مادران شیرده نیز می شود
8 -دمكرده برگ های شیر تیغک، تنظیم كننده اعمال كبد است و به ترشح كیسه صفرا كمك می كند.
9- استفاده از دم کرده گل و برگهای این گیاه برای پایین آوردن کلسترول بد خون مفید است.
10- نوشیدن و شستن چشم ها با جوشانده این گیاه باعث جلای چشم و تقویت بینایی می گردد.
11- از خواص گیاه شیر تیغک خاصیت ادرار آور بودن آن است که باعث افزاش حجم ادرار میگردد. همچنین به دلیل وجود پتاسیم برای عملکرد کلیه ها مفید بوده، ضد عفونت ادراری و ضد باکتری مجاری ادرار است و در دفع موادی مانند کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و سیستین به کلیه ها کمک میکند.
12- استفاده از این گیاه برای بیماران دیابتی مفید بوده به کاهش قند خون و تنظیم آن کمک میکند.
13- ضماد حاصل از برگ های شیرتیغک جهت درمان جوش و دمل، جلوگیری از خونریزی و دندان درد و نیز به دلیل وجود ماده لاتکس در درمان زگیل نیز کاربرد دارد که به صورت موضعی مورد استفاده قرار می گیرد.
طریقه مصرف چق چقه
مقدار 300 گرم از این گیاه را در آب جوش گذاشته و بجوشانید تا کمی غلیظ شود. سپس در یخچال بگزارید تا سرد شود . هر روز صبح قبل از صبحانه و قبل از نهار و شام یک فنجان از آن را میل کنید. همچنین برگهای جوان آن را می توان با سالاد استفاده نمود و چون خیلی تلخ است باید آن را با ترشی و آبلیمو مصرف کرد.
مضرات گیاه چق چقه (موارد احتیاطی و منع مصرف)
چق چقه دارای خاصیت قاعده آور بوده، از این رو مصرف آن برای بانوان باردار مضر بوده، امکان دارد موجب خونریزی و سقط جنین شود.
استفاده بیش از حد از شیره این گیاه ممکن است موجب قولنج معده، درد روده و اسهال شود.
ریشه چق چقه بر توانایی کبد برای جذب بعضی داروها اثر می گذارد و اگر تحت درمان دارویی خاصی هستید بهتر است پیش از مصرف این گیاه با پزشک مشورت کنید.
