علل عفونت قارچی ناخن و راههای درمان آن

عفونت قارچی ناخن

عفونت قارچی ناخن زمانی رخ می دهد که قارچ به ناخن دست یا پا و یا به پوست زیر ناخن حمله کند. قارچ ها می توانند از طریق بریدگی های کوچکی که ممکن است بر روی پوست اطراف ناخن وجود داشته باشند و یا از طریق فاصله بین ناخن و بستر ناخن، به ناخن شما حمله کنند. اگر شما به لحاظ جسمانی سالم هستید، به احتمال زیاد عفونت قارچی ناخن موجب بروز مشکلات جدی نمی شود اما ممکن است باعث بد شکل شدن، آسیب دیدن و دردناک شدن ناخن و یا بستر ناخن شود. اگر شما از بیماری هایی مانند دیابت و یا ضعف سیستم ایمنی بدن رنج می برید، عفونت قارچی ناخن ممکن است منجر به مشکلات جدی تری شود.

علائم عفونت قارچ ناخن

• ضخیم شدن غیر طبیعی ناخن ها
• شکنندگی ناخن ها
• تغییر شکل و ظاهر ناخن
• تیرگی و از بین رفتن درخشندگی ناخن

علل عفونت قارچی ناخن

مخمر ها، کپک ها و انواع قارچ های مختلف می توانند منجر به ابتلا به عفونت های قارچی ناخن شوند. بیشتر آنها همان قارچ هایی هستند که باعث ایجاد پای ورزشکاران (نوعی بیماری قارچی انگشتان) می شوند. قارچ ها در محیط های گرم و مرطوب بهتر رشد می کنند و می توانند از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. ممکن است شما به علت راه رفتن با پای برهنه در مکان های عمومی مانند استخر ها و یا به علت به اشتراک گذاشتن لوازم شخصی مانند حوله به عفونت های قارچی ناخن مبتلا شوید.اگر شما به پای ورزشکاران مبتلا هستید، ممکن است این قارچ از پوست به ناخن شما گسترش پیدا کند.

سن بالا و ابتلا به برخی از بیماری ها نیز احتمال ابتلا به قارچ ناخن را افزایش می دهد. منظور از بیماری ها، مشکلاتی هستند که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می دهند و درنتیجه احتمال عفونت قارچی را افزایش می دهند. برای نمونه می توان به ایدز، انواع دیابت (دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و …)، سرطان، پسوریازیس و… اشاره کرد. مصرف داروهای سرکوب کننده ی سیستم ایمنی مانند استروئیدها نیز می تواند تأثیر مشابهی داشته باشد و باعث عفونت قارچی شود.

تشخیص قارچ ناخن

معاینه ی فیزیکی صرف روش مناسبی برای تشخیص قارچ ناخن نیست. شرایط و مشکلات گوناگونی می توانند مشابه با قارچ ناخن به نظر برسند. پس کار پزشکان در تشخیص کمی دشوار است. درواقع، مطالعات نشان می دهند که تنها ۵۰ تا ۶۰ درصد از موارد تغییر غیرعادی ناخن ها در اثر قارچ ایجاد می شوند. بنابراین، همواره برای تشخیص صحیح به معاینات آزمایشگاهی نیاز است.

نمونه ای از ناخن، با ایجاد سوراخ یا برداشتن قسمتی از آن برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده می شود. در آزمایشگاه نمونه بررسی و کشت می شود و به وسیله ی واکنش زنجیره ای پلی مراز (PCR) مورد آزمایش قرار می گیرد. این کار برای تشخیص ژنتیک ارگانیسم ها صورت می پذیرد. نمونه برداری و کشت برای مشخص کردن نتیجه ی آزمایش، حدود ۶ هفته طول می کشد. اما PCR تنها یک روز زمان می برد. البته هزینه ی این آزمایش بالاست و از همین رو، کم تر انجام می شود.

اگر نتیجه ی آزمایش بیوپسی منفی باشد و نشانه های مشکوکی مانند ناصافی سطح ناخن، تغییر رنگ، سفت شدن و شکنندگی دیده شود، باید آزمایش مجددی برای کسب اطمینان درمورد وجود قارچ یا عدم وجود آن انجام شود.

درمان قارچ ناخن

سوهان کشیدن، کوتاه کردن و مراقبت از ناخن ها تا حد زیادی به کاهش میزان گسترش قارچ ناخن کمک می کنند و از این رو به شدت توصیه می شوند. ضمن اینکه با این مراقبت ها، درد ناشی از فشار بر ناخن های ضخیم شده نیز کاسته خواهد شد. پمادها و داروهای موضعی معمولا تأثیر کم تری نسبت به داروهای خوراکی داشته اند. علت این است که ناخن سفت تر از آن است که بتواند داروهای موضعی را جذب کند و تحت تأثیر قرار بگیرد. ضمن اینکه پیگیری این روش درمانی تا حدودی سخت است. زیرا معمولا برای دریافت نتایج مثبت باید چنین درمانی را به مدت بیش از ۱ سال و به طور مرتب انجام داد. البته یکی از مزایای استفاده از درمان های موضعی، عدم وجود عوارض جانبی و تداخل مصرف با داروهای دیگر است.

داروهای موضعی برای درمان قارچ ناخن

محلول موضعی سیکلوپیروکس (پنلاک) ۸ درصد

نوعی محلول پزشکی است که برای درمان قارچ ناخن استفاده می شود. این محلول برای افرادی با سیستم ایمنی سالم و نوعی از قارچ مناسب است که با ماهک ناخن ارتباطی ندارد. داروی نام برده تنها در ۷ درصد از موارد جوابگو است. برای کسب نتیجه ی مطلوب باید روزی یک مرتبه و به مدت یک سال از این محلول استفاده شود. برای پاک کردن محلول باید هفته ای یک بار از الکل استفاده شود. شواهد حاکی از آن است که استفاده از محلول ضدقارچ حاوی آمورولفین از بازگشت عفونت پس از درمان جلوگیری به عمل می آورد و درصد موفقیت این محلول در کنترل عود عفونت ۷۰ درصد است.

افینوکونازول (جوبلیا)

افینوکونازول (جوبلیا) نیز دارویی است که در سال ۲۰۱۴ به تأیید رسید. این دارو نیز به صورت موضعی روی پوست استفاده می شود. این دارو برای درمان ۲ نوع از شایع ترین قارچ های ناخن پا یعنی تریکوفیتون روبروم و تریکوفیتون منتاگروفیتس استفاده می شود. این داروی موضعی باید روزی یک بار و به مدت ۴۸ هفته استفاده شود. رایج ترین عارضه ی جانبی این دارو، شکل ناخوشایند ناخن ها، درماتیت و درد موضعی است.

تاوابورول (کریدین)

تاوابورول (کریدین) داروی جدید دیگری برای درمان قارچ ناخن پاست. این دارو نیز مشابه با افینوکونازول عمل می کند و باید به طور روزانه در طول ۴۸ هفته استفاده شود. عوارض جانبی آن نیز مانند جوبلیاست.

داروهای خوراکی برای درمان قارچ ناخن

داروهای خوراکی برای درمان قارچ ناخن معمولا در ۵۰ تا ۷۵ درصد موارد مؤثر هستند و برای پدیدار شدن نتایج این درمان ها ۹ تا ۱۲ ماه زمان لازم است. این مدت، زمان لازم برای رشد ناخن هاست. حتی در خلال درمان نیز احتمال عود قارچ در ۲۰ تا ۵۰ درصد از موارد وجود دارد. اخیرا درمان های خوراکی رفع قارچ ناخن به سایر روش ها ترجیح داده می شوند، زیرا مدت زمان کم تری برای اثرگذاری نیاز دارند و بهتر از سایر روش ها، مشکل را درمان می کنند. از بین داروهای خوراکی مؤثر در درمان قارچ ناخن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

گریزئوفولوین (فولویسین، گریفولوین، گریس پِگ): این دارو برای سالیان متمادی به عنوان درمان خوراکی رفع قارچ ناخن مورد استفاده بوده است. گرچه مصرف این دارو خطری ندارد اما برای رفع قارچ ناخن پا، چندان مؤثر نیست. عدم ارائه ی نتایج مؤثر باعث شده است تا جایگزین های دیگری برای این دارو پیشنهاد شود.

تربینافین (لامیزیل): این دارو باید به طور روزانه مصرف شود، مصرف آن برای درمان قارچ ناخن پا به مدت ۱۲ و برای درمان قارچ ناخن دست تا ۶ هفته به طول می انجامد. این دارو مؤثر، بی خطر و دارای عوارض جانبی بسیار کمی است. هرچند که باید در افراد مبتلا بیماری های کبدی با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد.

ایتراکونازول (اسپرانوکس):این دارو به صورت مقطعی و پله ای تجویز می شود. مثلا یک هفته در هر ماه و به مدت ۲ یا ۳ ماه. به عبارت دیگر در طول ۲ یا ۳ ماه، ماهیانه به مدت یک هفته از این دارو استفاده می شود. البته باید توجه کنید که مصرف این دارو با برخی از داروهای آسم، آنتی بیوتیک هایی مانند آریترومایسین و… تداخل دارد. ایتراکونازول برای درمان قارچ کاندیدا و عفونت های قارچی غیردرماتوفیتی استفاده می شود.

فلوکونازول (دیفلوکان): مصرف این دارو به شکل یک بار در هفته در طول چندین ماه است. اگر عملکرد کبد بیمار مشکل دارد یا داروهای خاص دیگری مصرف می کند، حتما باید در استفاده از این دارو دقت کند. این دارو اثربخشی اسپورانوکس و لامیزیل را ندارد و باید در بیماران مبتلا به مشکلات کبدی با احتیاط استفاده شود.

• لیزرتراپی یا درمان فوتودینامیک که از عوامل فعال نوری برای درمان ناخن استفاده می کند. درواقع در این روش نوری درخشان با طول موجی مشخص و مناسب به ناخن ها تابانده می شود.
• استفاده از جریان الکتریکی برای جذب داروهای موضعی ضد قارچ در ناخن ها که به آن یونتوفورزیس نیز گفته می شود.
• استفاده از محلولی که محیط ناخن را برای رشد قارچ نامناسب می سازد: اگر این روش عملی شود، قارچ ناخن با روشی ارزان درمان خواهد شد.

جراحی

روشی دیگر که قطعا به مداوای قارچ ناخن منتهی خواهد شد، جراحی است. در این عمل ناخن برداشته می شود. هرچند که این روش به طور مقطعی پاسخ می دهد و امکان عود مجدد قارچ وجود خواهد داشت. ضمنا امکان استفاده از داروهای موضعی و خوراکی نیز در کنار جراحی وجود دارد. اگر قارچ ناخن در اثر ضربه یا عفونت ایجاد شده باشد، جراحی به شکل بهتری این مشکل را درمان خواهد کرد.

درمان خانگی قارچ ناخن

سرکه سیب: سرکه سیب یکی از بهترین درمان های قارچ ناخن است. شیوه مصرف آن به این شکل است که سرکه سیب، نمک اپسوم و آب گرم را به نسبت یک: یک: شش با یکدیگر مخلوط می کنید. دقت کنید که آب باید گرم و نه بیش از اندازه داغ باشد، چون دمای بالای آب ممکن است به پوست آسیب بزند. به مدت یک ماه هر روز دو بار پا را در محلول فوق قرار دهید، تا از قارچ ناخن خلاص شوید.

عصاره برگ زیتون: استفاده از عصاره برگ زیتون یکی دیگر از درمان های طبیعی بسیار مفید است. با مصرف روزانه این عصاره به عنوان مکمل علاوه بر این که قارچ ناخن درمان می شود، از فواید ضد ویروسی، ضد باکتریایی و کاهش دهنده چربی آن نیز بهره مند می شوید. چون عصاره برگ زیتون خاصیت سم زدایی بسیار بالایی دارد، ممکن است استفاده از آن در ابتدا اندکی ناراحت کننده باشد؛ بنابراین توصیه می شود مقدار مصرف اولیه این دارو پایین باشد.

روغن درخت چای: روغن درخت چای دارای خاصیت ضد قارچی و ضد عفونی کنندگی بالایی است و برای درمان قارچ ناخن بسیار مفید است. طریقه استفاده از آن به این شکل است که باید ناخن را به مدت ۱۰ دقیقه در روغن رقیق نشده درخت چای نگه داشت و سپس روی ناخن را با مسواک تمیز کرد. این کار را باید تا زمان رشد کامل ناخن جدید تکرار کرد. پس از رشد ناخن نیز باید درمان را به مدت چند هفته دیگر ادامه داد تا از رشد مجدد قارچ جلوگیری شود.

روغن پرتقال: روغن پرتقال یک عامل ضد قارچی طبیعی است که می توان آن را به طور مستقیم روی ناخن به کار برد. طریقه مصرف به این شکل است که روغن را با قطره چکان روی ناخن می ریزید و می گذارید یک ساعت روی ناخن بماند. توصیه می شود پیش از استفاده از روغن پرتقال، حساسیت پوست به مرکبات بررسی شود.

پیشگیری از قارچ ناخن

قارچ ها در همه جا هستند، پس نمی توان دقیقا مشخص کرد که از کجا به آنها دچار می شویم. البته با علم به این موضوع که قارچ بیشتر در نواحی خیس و عرق کرده ای مانند بین انگشتان پا ایجاد می شود، می توان از مکان ها و شرایطی که برای رشد قارچ مناسب هستند، دوری کرد؛ مثلا دوش ها، استخر و کمدهای دردار باشگاه می توانند منابع تولید و ایجاد قارچ باشند. البته هیچ شاهدی بر این ادعا وجود ندارد و از نظر علمی ثابت نشده است. لاک و ناخن های آکریلیکی نیز مانع از تنفس ناخن می شوند و احتمال بروز عفونت های قارچی را مهیا می سازند.

قارچ همه جا وجود دارد: هوا، خاک، گرد و غبار و… . اقدامات بهداشتی مانند استفاده از جوراب هایی که ناحیه ی انگشتان شان تفکیک شده است یا پوشیدن دم پایی لاانگشتی می توانند کمی به پیشگیری از قارچ کمک کنند. رعایت بهداشت در مکان های ورزشی عمومی و پرهیز از تماس با سطوح آلوده، عدم استفاده از کفش های تنگ و دوری از شرایطی که مانع تنفس پا می شوند نیز می تواند مفید باشد. شستن روزانه ی پا و خشک کردن بین انگشتان نیز در پیشگیری از ابتلا به قارچ مؤثر است. یادتان باشد قارچ هایی که توسط پوشش بدن حیوانات خانگی مانند سگ و گربه حمل می شوند، اغلب موجب ابتلا به قارچ ناخن نمی شوند. پوشیدن جوراب سفید نیز تأثیری در عدم ابتلا به قارچ ناخن ندارد.