علل ناباروری زنان و مردان و روش های درمان آن

ناباروری مردان

یکی از علل ناباروری در زوج ها ناشی از ناباروری مرد است. پیگیری به موقع و انجام آزمایش های لازم برای تشخیص دلیل ناباروری در مردان می تواند منجر به درمان مشکل و افزایش شانس بارداری زوج ها شود. در این مطلب می توانید با ناباروری مردان و روش های درمان آن آشنا شوید.

علائم ناباروری مردان

علامت اصلی ناباروری عدم توانایی باردار کردن همسر بعد از تلاش های پی در پی است؛ مشکلات اساسی همچون اختلالات ارثی، عدم تعادل هورمونی و یا مشکلی که باعث بسته شدن مسیر اسپرم ها می شود، می توانند از نشانه های ناباروری باشند.

علل ناباروري در زنان

اختلال در تخمك گذاري
اختلال در تخمك گذاري، علت عمده ناباروري در زنان است. به طوري كه 39% علل ناباروري زنان مربوط به اين مسئله است . بدون عمل تخمك گذاري لقاح انجام نمي شود و بنابراين زن باردار نمي شود . بعضي از زن ها ممكن است تخمك گذاري نكنند و يا به طور نامنظم و كم تخمك گذاري كنند و بنابراين ممكن است يا عادت ماهيانه نداشته باشند و يا عادت ماهيانه آنها كم و نامنظم باشد و حتي بعضي خانم ها با آنكه داراي عادت ماهيانه منظم هستند، داراي اختلال در تخمك گذاري هستند.
اختلال در لوله هاي رحمي
در بعضي زنان، لوله هاي رحمي به طور كامل و يا ناقص بسته است. در نتيجه اسپرم به تخمك نمي رسد. بسته بودن لوله هاي رحمي مي تواند به دليل عفونت، آندومتريوز و يا چسبندگي هايي پس ازعمل جراحي باشد. همچنين ممكن است اين لوله ها پس از يك حاملگي خارج رحمي بسته شوند. در كشورهاي در حال توسعه نسبت به كشورهاي توسه يافته به علت شيوع بيماري هاي عفوني دستگاه توليدمثلي، ميزان اختلال در لوله هاي رحمي بيشتر است. به طور كلي 30% علل ناباروري زن ها مربوط به اختلال در لوله هاي رحمي است .
آندومتريوز
آندومتريوز، حالتي است كه در آن سنگفرش رحم (آندومتر) رشد می کند و از رحم هم فراتر مي رود و لوله هاي رحمي را نيز مي پوشاند و حتي آنها را مي بندد و در عمل تخمك گذاري اختلال به وجودمي آورد. آندومتريوز علت 13% موارد ناباروري است و حدود 70% زنان داراي آندومتريوز، نابارور هستند.
اختلال درگردن رحم يا رحم
ناهنجاري هاي گردن رحم مي تواند سبب ناباروري شود كه از آن جمله مي توان به مشكلات مربوط به ساختمان بدن، عفونت هاي گردن و رحم و يا كيفيت نامناسب ترشحات رحم اشاره كرد. از طرفي تومورهاي بدخيم رحم و يا بعضي جاي زخم هاي موجود در ديواره رحم مسبب ناباروري است.
مشكلات دستگاه ايمني بدن
مشكلات مربوط به دستگاه ايمني بدن و عوامل ايمونولوژيك نقش مهمي در ايجاد ناباروري دارند. تشخيص و درمان اينگونه بيماران مشكل است. در بعضي خانم ها، عليه اسپرم مرد ماده اي بنام آنتي بادي ترشح مي شود كه اسپرم ها را از بين مي برد و يا آنها را غيرفعال مي كند و يا حتي سبب سقط خود به خود در بعضي از آبستني ها مي شود.

علل ناباروري در مردان

در صورت داشتن مشکل باروری، متخصص معمولاً وضعیت سلامت مرد و زن را بررسی می کند. برای بررسی توانایی باروری مرد، پزشک علاوه بر آزمایش های خون و اسپرم، نیاز به دانستن سابقۀ پزشکی و سبک زندگی او دارد. برخی از سوابق خانوادگی یا روش زندگی مرد ممکن است بر توانایی باروری او تأثیرگذار باشد. برخی از مواردی که می تواند تأثیر منفی بر توانایی باروری مرد داشته باشد، در زیر آورده شده است:

• مصرف دخانیات و مواد مخدر
• مصرف نوشیدنی های الکلی
• مصرف دارو های استروئیدهای آنابولیک مورد استفادۀ بدن ساز ها
• مصرف داروهای حاوی تستوسترون یا داروهای درمان آرتروز، فشار خون، افسردگی، سرطان، عفونت یا اختلالات گوارشی
• بیماری مزمن مثل دیابت، سرطان یا بیماری تیروئید
• تغذیۀ نامناسب
• اضافه وزن زیاد
• قرار گرفتن در معرض سموم نظیر آفت کش ها یا سرب
• بیضهٔ نهفته در سنین نوزادی یا کودکی
• ابتلا به فتق بیضه
• سابقۀ ابتلا به بیماری آمیزشی نظیر کلامیدیا یا سوزاک

در صورت وجود این فاکتورهای افزایش خطر، پزشک خود را در جریان قرار دهید و از او دربارۀ راه های افزایش شانس داشتن یک بارداری سالم راهنمایی بگیرید.

واریکوسل و ناباروری

واریسی و متورم شدن سیاهرگ های کیسۀ بیضه یا اسکروتوم را واریکوسل می گویند. واریکوسل باعث افزایش دمای بیضه ها می شود که ممکن است بر تولید اسپرم تأثیر منفی داشته باشد. این مشکل در اغلب مردان هیچ علامتی به همراه ندارد، اما برخی در ناحیۀ کیسۀ بیضه احساس درد می کنند، مخصوصاً پس از نشستن، ایستادن یا ورزش کردن به مدت طولانی که ممکن است این درد به صورت پراکنده یا متمرکز باشد.

پزشک معمولاً با معاینۀ بیضه یا سونوگرافی احتمال وجود واریکوسل را بررسی می کند. اگر واریکوسل باروری مرد را تحت تأثیر قرار داده باشد، ممکن است پزشک با جراحی مشکل را رفع کند. همچنین با روش های درمان ناباروری مثل تلقیح داخل رحمی اسپرم یا IUI ، لقاح خارج از رحم یا IVF و میکرواینجکشن می تواند به باروری کمک کند.

مشکلات انزال مردان

درصد کمی از مردان به انسداد مجرای انزال دچار هستند که مانع از رسیدن اسپرم به مایع انزال می شود. انسداد یا آسیب دیدن اندامی که اسپرم را از بیضه ها خارج یا اسپرم را به مجاری انزال هدایت می کند باعث می شود اسپرم در مایع منی وجود نداشته باشد. برخی مردان نیز به انزال پس گرد دچار هستند. انزال پس گرد زمانی رخ می دهد که مایع منی به جای خارج شدن از آلت تناسلی هنگام انزال، وارد مثانه می شود، زیرا ماهیچۀ موجود در دهانۀ مثانه به درستی عمل نمی کند. آسیب، عفونت، دیابت، مشکلات نورولوژیک، نقص های مادرزادی یا وازکتومی می تواند باعث بروز مشکلاتی در انزالی شود.

این مشکلات معمولاً علائمی ندارد، اما در صورت دچار شدن به انزال پس گرد، ممکن است شاهد کدر بودن ادرار باشید یا هنگام رابطۀ جنسی و انزال، مقدار کمی مایع یا هیچ مایعی از آلت تناسلی خارج نشود. پزشک برای درمان این مشکلات ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. همچنین در صورت وجود این مشکل پزشک می تواند با استخراج اسپرم از مرد و با روش IUI، روش IVF و میکرواینجکشن مشکل بارداری را رفع کند.

تعداد و کیفیت اسپرم ها

اسپرم ممکن است در صورت کم بودن تعداد اسپرم ها در مایع منی، کم تحرکی یا غیرطبیعی بودن شکل اسپرم ها قادر به بارورسازی تخمک نباشد. مشکلات مربوط به تولید اسپرم یا کیفیت آن ممکن است به خاطر عدم تعادل هورمونی، بیماری یا صدمه دیدن اندام های ادراری یا تناسلی، تب یا قرار گرفتن در معرض گرمای شدید، برخی اختلالات ژنتیکی و برخی مواد مخدر و سموم اتفاق بیفتد. این مشکل هیچ علائم خاصی ندارد و پزشک با انجام آزمایش آنالیز اسپرم می تواند به آن پی ببرد.

در این آزمایش وضعیت اسپرم در مایع منی مرد بررسی می شود. پزشک ممکن است برای درمان این نوع مشکل، داروهای باروری برای مرد تجویز کند. این داروها در ساخته شدن اسپرم های دارای کیفیت مؤثر است. همچنین درصورتی که به اندازۀ کافی اسپرم سالم وجود داشته باشد، پزشک ممکن است روش IUI، روش IVF و میکرواینجکشن را توصیه کند. در این روش، تخمک زن از رحم خارج می شود و با اسپرم های جمع آوری شدۀ مرد در محیط آزمایشگاهی بارور می شود.

پادتن های ضداسپرم

یکی دیگر از مشکلات ناباروری در مردان، تولید پادتن هایی در بدن مرد است که بر ضد اسپرم فعالیت می کند و موجب اختلال در عملکرد اسپرم ها می شود و تحرک و قدرت باوری اسپرم را کاهش می دهد. این پادتن ها معمولاً در افرادی که وازکتومی انجام داده اند یا دچار انسداد لوله ها شده اند بیشتر به وجود می آید. برای درمان این مشکل پزشک معمولاً روشIVF و میکرواینجکشن را استفاده می کند. همچنین ممکن است پزشک مصرف استروئید هایی مثل پردنیزون را برای سرکوب پادتن ها تجویز کند. البته مصرف طولانی مدت این داروها ممکن است عوارضی را برای مردان به دنبال داشته باشد.

تشخیص بیماری ناباروری

برای تشخیص ناباروری آزمایش شدن توسط پزشک و انجام آزمایش هایی برروی اسپرم و خون ضروری است، بسته به شرایط، پزشک ممکن است سایر آزمایش ها را تجویز کند.

پزشک برای بهبود باروری پس از شناسایی علت ناباروری با یکی از روش هایی که در زیر بیان می کنیم، اقدام به درمان می کند، این روش ها شامل جراحی، برای مثال در مواقعی که واریکوسل علت بیماری است، درمان عفونت، درمان مشکلات فرد در رابطه جنسی، درمان هورمونی و دارویی، استفاده از فن آوری برای کمک به باروری است.

درمان ناباروری مردان

گزینه های درمان مردان می تواند متمرکز بر درمان مشکلات جنسی به طور کلی و یا عدم تولید اسپرم سالم باشد. درمان ممکن است شامل:

تغییر سبک زندگی: بهبود شاخص های سبک زندگی و رفتاری می تواند شانس بارداری را افزایش دهد، از جمله پیگیری مصرف داروها، کاهش یا حذف مواد مضر، افزایش دفعات و مدت زمان مقاربت، انجام ورزش منظم و بهبود عوامل دیگری که ممکن است باروری را با مشکل مواجه سازد.

داروها: برخی از داروها می توانند تعداد اسپرم های مرد را افزایش داده و احتمال بارداری موفق را بالاتر ببرد. این داروها می توانند عملکرد بیضه از جمله تولید اسپرم و کیفیت آن را افزایش دهد.

عمل جراحی: در شرایط انتخابی، جراحی ممکن است قادر به رفع انسداد اسپرم و بازگرداندن قدرت باروری باشد. در موارد دیگر، جراحی ترمیم رگ های واریسی بیضه (واریکوسل) ممکن است شانس کلی برای بارداری را افزایش دهد.

بازیابی اسپرم: هنگامی که مشکل انزال وجود دارد، یا زمانی که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود ندارد، همچنین در مواردی که با وجود تکنیک های کمک باروری، تعداد اسپرم ها کم یا غیر طبیعی هستند، می توان از تکنیک بازیابی اسپرم برای بدست آوردن اسپرم های لازم استفاده کرد.

درمان ناباروری زنان

اگر چه یک زن ممکن است برای بدست آوردن قدرت باروری خود فقط نیاز به یک یا دو درمان داشته باشد، اما این امکان هم وجود دارد که انواع مختلفی از درمان مورد نیاز باشد.

تحریک تخمک گذاری با داروهای باروری: داروهای باروری درمان اصلی برای زنانی است که به دلیل اختلالات تخمک گذاری نمی توانند باردار شوند. مصرف این داروها باعث تنظیم و یا القاء تخمک گذاری می شود. با پزشک خود در مورد گزینه های دارویی باروری، فواید و خطرات هر کدام از آنها گفتگو کنید.

تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI): در طی روش IUI، زمانی که تخمدان یک یا چند تخمک را به منظور باروری آزاد می سازد، اسپرم سالم به طور مستقیم در رحم قرار داده می شود. بسته به دلایل ناباروری، زمان انجام IUI می تواند با سیکل طبیعی شما و یا با داروهای باروری هماهنگ شود.

عمل جراحی: مشکلات رحم مانند پولیپ آندومتر، سپتوم رحم یا بافت اسکار داخل رحمی را می توان با عمل جراحی هیستروسکوپی درمان کرد.

روش های کمک باروری: روش های کمک باروری (ART) شامل هر نوع درمان باروری است که در طی آن عملیاتی بر روی تخمک و اسپرم انجام می شود. یک تیم سلامت ART شامل پزشکان، روانشناسان، جنین شناس، تکنسین آزمایشگاه، پرستاران و متخصصان بهداشت است که برای کمک به زوج های نابارور با یکدیگر همکاری می کنند.

لقاح آزمایشگاهی: لقاح آزمایشگاهی (IVF) متداول ترین روش های کمک باروری (ART) است.

IVF شامل تحریک و بازیابی تخمک های بالغ متعدد یک زن، لقاح آن ها با اسپرم مرد در یک ظرف آزمایشگاهی و سپس کاشت جنین در رحم سه تا پنج روز پس از لقاح است.

گاهی اوقات تکنیک های دیگری نیز در سیکل IVF استفاده می شود، مانند:

• تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI)
• کمک به خارج شدن جنین از پوسته
• اهدای تخمک یا اسپرم
• رحم جایگزین

سخن پایانی

گاه ممكن است پس از يك معاينه دقيق پزشكي، زن و شوهر كاملا سالم تشخيص داده شوند ولي به علل ناشناخته بارور نشوند. اگرچه معمولا بعد از دو سال تعداد زيادي از اين زوج ها بچه دار مي شوند، اما تعدادي از آنها حتي بعد از گذشت سه سال بدون استفاده از روش هاي پيشگيري بچه دار نمي شوند، در اين صورت بايد تحت درمان قرار بگيرند.