گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی یا هیپرترمی (به انگلیسی : Hyperthermia)زمانی که اتفاق می افتد که سیستم تنظیم حرارت بدن نمی تواند در برابر گرمای شدید محیط مقاومت کند و بدن به اصطلاح دچار گرمازدگی می شود.
دمای بدن معمولا 98.6 درجه فارنهایت یا 37 درجه سانتیگراد می باشد، اگر درجه حرارت بدن به بیش از 104 درجه فارنهایت یا 40 درجه سانتیگراد برسد گفته می شود که فرد دچار گرمازدگی شدید شده است و اگر درجه حرارت بدن پایین تر از 95 درجه فارنهایت یا 35 درجه سانتیگراد باشد فرد دچار هیپوترمی یا سرمازدگی شده است.
انواع گرمازدگی
گرما زدگی خفیف Heat cramps
علائم گرما زدگی خفیف شامل درد در شکم، بازو و ساق است و به علت کمبود آب و املاح در اثر تعریق زیاد بوجود میاید. برای درمان آن باید ورزش را متوقف کرد، عضلات دردناک را به آرامی کشش داد و آب خنک حاوی املاح نوشید.
گرما زدگی متوسط Heat syncope
علائم گرما زدگی متوسط شامل ضعف، احساس خستگی شدید و از حال رفتن است. احساس تشنگی شدید، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی هم از دیگر علائم آن است.
این عارضه بیشتر در چند روز اول اوقاتی پیش میاید که فرد در یک هوای گرم کار و فعالیت جدیدی را که به آن عادت ندارد شروع میکند. اگر بعد از یک تعریق شدید فقط آب بدون املاح استفاده کنیم احتمال ایجاد این وضعیت زیاد است.
درمان عبارتست از : فرد را به یک محل خنک منتقل کنید. لباس های او را درآورید. اگر هوشیار است به او آب خنک ک حاوی املاح است بدهید. با پنکه و حوله خیس او را خنک کنید. بیمار را به پزشک ببرید.
گرما زدگی شدید Heat stroke
تعریف این وضعیت از لحاظ پزشکی اینست که درجه حرارت مرکزی بدن از ۴۰ درجه سانتیگراد بیشتر شود. علائم آن بصورت تهوع، تشنج، کاهش سطح هوشیاری و کما است.
درمان عبارتست از : سریعا با اورژانس تماس بگیرید. بیمار را در یک وان یخ قرار دهید. تمام لباسهای او را درآورید. تکه های یخ را در زیر بغل، کشاله ران و گردن بیمار قرار دهید.
علائم گرمازدگی
- پوست خشک و داغ
- عدم تعریق
- پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود می شود
- تنفس کوتاه و سریع
- نبض سریع و ضعیف
- افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- گشادی مردمک چشم
علائم روحی و روانی گرمازدگی
- زدن سخنان بی ربط
- گیجی
- رفتار پرخاشگر
- آشفتگی و هیجان
- توهم
- بی حالی، رخوت و بی حسی ( واکنش های بدن بیش از حد آرام و آهسته می شود )
- تشنج
علل و عوامل گرما زدگی
یکی از مهم ترین علت های گرمازدگی تمرینات فیزیکی و ورزش در یک محیط گرم و مرطوب است. در طول ورزش، فشار خون افزایش می یابد تا اکسیژن بیشتری را به بافت های بدن برساند در نتیجه با دمای ثابت محیط درجه حرارت بدن بیشتر شده و توانایی برای دفع گرما کاهش می یابد.
دیگر دلایل گرمازدگی عبارتند از :
- بیماری های قلبی
- فشار خون بالا
- بیماری های ریوی، کلیوی و کبدی
- دیابت
- چاقی
- مصرف بیش از حد الکل
- سیگار کشیدن
- لاغری مفرط
- گاستروانتریت یا بیماری التهاب معده ای رود ای
- استفاده از دارو های دیورتیک که برای درمان فشار خون بالا، گلوکوم و ادم استفاده می شود.
- استفاده از دارو هایی مانند آنتی هیستامین ها، دارو های ضد ویروسی و بتا بلوکرها
- رژیم کم سدیم یا رژیم کم نمک
- مصرف مواد مخدر با کیفیت پایین به ویژه ماری جوانای مصنوعی
تشخیص گرمازدگی
پزشک علائم شما را بررسی کرده و میزان فشارخون و دمای بدن شما را اندازه می گیرد. دماسنج مقعدی بیشتر از دماسنج دهانی در این موارد کاربرد دارد. در این حالت پزشک نمونه ادرار و خون شما را با تجویز آزمایش های مربوطه بررسی می کند.
پیشگیری از گرمازدگی چگونه است؟
هنگامی که شاخص حرارت بالا است، بهتر است خانه بمانید و از سیستم های تهویه مطبوع استفاده کنید. اگر مجبور هستید که از خانه بیرون بروید، می توانید برای پیشگیری از گرمازدگی کارهای زیر را انجام دهید:
لباس های سبک، کم، با رنگ روشن و گشاد بپوشید و از کلاه های لبه دار استفاده کنید.
از کرم های ضد آفتاب با SPF ۳۰ یا بیشتر استفاده کنید.
مایعات بنوشید: برای جلوگیری از کاهش آب بدن، حتما حداقل ۸ لیوان آب یا سایر مایعات مانند آب میوه بنوشید. از آنجا که گرمازدگی باعث کاهش نمک بدن نیز می شود، استفاده از نوشیدنی های ورزشی حاوی الکترولیت ها نیز می تواند بسیار مفید باشد.
اقدامات احتیاطی اضافی را قبل از ورزش و خارج شدن از منزل انجام دهید. دو ساعت قبل از ورزش کردن آب بنوشید و قبل از ورزش نیز آب و یا نوشیدنی های ورزشی بنوشید. در هنگام ورزش نیز هر ۲۰ دقیقه (حتی اگر احساس تشنگی نمی کنید.) باید ۸ اونس آب بنوشید.
از نوشیدن مایعات حاوی کافئین و یا الکل اجتناب کنید. اگر شما به صرع، بیماری های قلب، کلیه و یا کبدی مبتلا هستید و یا با محدودیت مصرف مایعات به علل پزشکی مواجه هستید و یا اینکه یک مشکل احتباس مایعات دارید با پزشکتان در این مورد مشورت کنید.
درمان گرمازدگی
معمولاً بعضی از گرمازدگی ها (درمان ضعف و گرفتگی عضلات ناشی از گرمازدگی) را می توان در منزل درمان کرد.
- فرد باید در محل خنکی در منزل استراحت کند، لباس های نازک و نخی بپوشد، لباس های اضافی خود را در آورد، بدن خود را با آب سرد بشوید یا بوسیله یک حوله خنک مرطوب نگه دارد یا تکه های یخ را به بدن خود بمالد.
- همچنین از کولر یا پنکه برای خنک کردن خود استفاده کند.
- یک نوشیدنی خنک، حاوی نمک بنوشد. مثلاً یک قاشق چایخوری یا مرباخوری نمک را در یک لیتر آب حل کند و در طی یک ساعت کم کم آن را بنوشد. همچنین می تواند یک قاشق غذاخوری شکر یا پودر شربت را برای افزایش کالری نوشیدنی، به آن اضافه کند. اگر فرد مسن است یا نمی تواند نوشیدنی شور بنوشد، باید او را به بیمارستان ببرید.
- گرفتگی عضلات را می توان با ماساژ دادن آنها برطرف کرد. باید روی محل گرفتگی فشار دهید و حوله ی گرمی روی آن قرار دهید. مصرف یک نوشیدنی شور، از عود گرفتگی پیشگیری می کند.
- فردی که دچار این عوارض شده است، حداقل باید 24 ساعت استراحت کند.
مراقبت بیمارستانی از فرد گرمازده
در بیمارستان امکانات بهتر و روش های دقیق تری برای کنترل دمای بدن وجود دارد. در آنجا دمای مرکزی بدن به طور مرتب کنترل می شود تا فرد دچار افت ناگهانی دمای بدن (هیپوتِرمی) نشود. آزمایشات خونی برای تعیین مقدار نمک و سایر املاح موجود در خون انجام می شود و مایع درمانی برای حفظ تعادل الکترولیت ها و آب بدن صورت می گیرد. بعد از اولین گرمازدگی بایستی برای مدت چند هفته مقدار آب و نمک بدن و نیز عوارضی مثل ناتوانی کلیه کنترل شود. بعد ازاین حالت برای چند هفته، تغییرات دمایی بدن رخ خواهد داد که طبیعی است.
سخن پایانی
هنگام گرمازدگی از گرفتن دوش آب سرد به جهت ایجاد شوک، از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم کولر به دلیل ایجاد عفونت های تنفسی و از نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد به جهت به هم خوردن وضعیت سیستم ایمنی و گوارشی بدن خودداری کنید. و با استفاده از حوله خنک در بدن فرد گرمازده، وی را به حالت طبیعی بازگردانید.
میوه هایی مانند آلبالو، خیار و هندوانه نقش بسزایی در تنظیم درجه حرارت بدن دارند. از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، باید وی را تشویق کرد تا به تدریج و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود.
