یکی از موضوعات مهم در فقه اسلامی ، احکام مربوط به قرابت و خویشاوندی است . به تَبَع فقه ، در قانون مدنی موادی به بحث مربوط به خویشاوندی و انواع آن اختصاص یافته است . از آن رو که در قانون مدنی ، تکالیفی در ارتباط با برخی خویشاوندان مقرر شده است ، شناختن رابطه خویشاوندی و انواع آن موضوعی مهم است . همچنین ، آثار قرابت سبب می شود که اطلاع از انواع قرابت که در قانون مشخص شده اند ضروری شود . مطابق قانون مدنی انواع قرابت را می توان به قرابت نسبی ، سببی و رضاعی تقسیم کرد . به همین دلیل ، در این مقاله به پیروی از قانون مدنی انواع و اقسام قرابت اعم از قرابت نسبی ، قرابت سببی و قرابت رضاعی را مورد بررسی قرار می دهیم . ” در قانون مدنی انواع قرابت اعم است از قرابت نسبی ، قرابت سببی و قرابت رضاعی “
قرابت یا خویشاوندی به چه معناست؟
قرابت یا خویشاوندی به رابطه ای گفته می شود که بین افراد برقرار است؛ به عنوان مثال، بین زن و شوهر یک نوع رابطه خویشاوندی و بین آنها با فرزندانشان یا میان خواهران و برادران با یکدیگر، رابطه ای دیگر برقرار است. ازدواج و تولد فرزند یا شیر دادن به فرزند دیگری، البته با وجود شرایطی خاص، باعث ایجاد قرابت یا رابطه خویشاوندی میان افراد می شود. از قرابت، تعاریف متعدد و مختلفی شده است اما به اختصار می توان آن را این گونه تعریف کرد: « رابطه خویشاوندی است، اعم از خونی یا سببی به علت نکاح یا رضاع.»
قرابت نَسَبی
یکی از اقسام قرابت ، مطابق قانون مدنی قرابت نسبی است . همانطور که از نام آن پیداست ، قرابت نسبی نوعی از قرابت یا خویشاوندی است که به موجب رابطه خونی و نَسَبی میان دو شخص ایجاد می شود . قانون مدنی در ماده 1032 قانون مدنی قرابت نسبی و طبقات آن را با تفصیل بیان کرده است . به عنوان مثال ، رابطه پدر فرزندی از مصادیق مهم قرابت نسبی است . یا رابطه میان مادر و فرزند ، خواهر و برادر ، عمو و عمه و خاله و دایی . به هر حال ، در خصوص شناسایی مصادیق خویشاوندان نسبی ملاک قرار می گیرد ، رابطه ای است که به واسطه تولد یا منتهی شدن دو نفر به یک نسل واحد بوجود می آید .
قرابت سَببی
یکی دیگر از انواع قرابت که در کنار قرابت نسبی از اهمیت فراوانی برخوردار است ، قرابت سببی است . قرابت سببی نوعی از خویشاوندی است که به موجب ازدواج میان اشخاص پدید می آید . یکی از مصادیق بارز قرابت سببی رابطه زن و شوهری است . به موجب ماده 1033 قانون مدنی هرکس که با دیگری ازدواج کند ، با تمام اقربای نسبی او قرابت سببی خواهد داشت . بعنوان مثال ، پدر و مادر زن یک مرد اقربای سببی آن مرد نیز محسوب می شوند .
موارد ممنوعیت نکاح به موجب قرابت سببی
کسانی که نکاح با آنان به موجب قرابت سببی ممنوع شده است، به سه دسته ذیل قابل تقسیم هستند:
- کسانی که نکاح با آنان عینا ممنوع است، یعنی به محض ایجاد قرابت، حرمت ابدی تحقق می یابد؛ مانند مادر زن. (ماده ۱۰۴۷ قانون مدنی)
- کسانی که نکاح آنان جمعا ممنوع است، یعنی نکاح بر فرض وجود و بقای قرابت ممنوع است، مانند خواهر زن. (ماده ۱۰۴۸ قانون مدنی)
- کسانی که نکاح آنان بدون اذن همسر ممنوع است، مانند ازدواج با دختر برادر زن یا دختر خواهر زن. (ماده ۱۰۴۹ قانون مدنی)
قرابت رضاعی
قرابت رضاعی نوعی از خویشاوندی است که میان زنی (به جز مادر) که به طفلی شیر داده است با فرد و خویشان و اقربای او حاصل می شود. قرابت رضاعی مانند قرابت نسبی به خطوط عمودی و اطراف تقسیم می شود. شرایط به وجود آمدن قرابت رضاعی در ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی معین شده است. به اساس این ماده، قرابت رضاعی از حیث حرمت نکاح در حکم قرابت نسبی است، مشروط بر آن که:
- شیر زن از حمل مشروع حاصل شده باشد. بنابراین از این شرط بر می آید که اولا زن باید به صورت شرعی ازدواج کرده باشد و ثانیا، به واسطه حمل و زاییدن فرزند مشروع، دارای شیر شده باشد.
- شیر مستقیما از پستان مکیده شده باشد. اغلب فقها بر این نکته اجماع دارند که اگر نوزاد از طریقی غیرمستقیم و غیر از مکیدن مانند استفاده از شیشه، شیر خورده باشد، این حالت موجب ایجاد قرابت رضاعی نمی شود.
- طفل لااقل یک شبانه روز یا 15 روز متوالی شیر کامل خورده باشد، بدون اینکه در بین غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد. بر این اساس مطلق شیر خوردن موجب ایجاد قرابت رضاعی و در پی آن موجب حرمت نیست بلکه شیر خوردن باید به ترتیب فوق به مدت یک شبانه روز یا ۱۵ روز به صورت متوالی انجام شود.
باید توجه داشت که از نظر فقها، اولا میزان شیر باید کامل باشد. بدین معنا که طفل را از شیر مادر سیراب کند؛ به نحوی که طفل خود سینه مادر را رها کند. بنابراین جمع دفعات ناقص حتی اگر به 15 مرتبه برسد، نیز صحیح نیست و ثانیا اینکه دفعات شیر خوردن باید پیوسته و متوالی باشد و در بین دفعات شیر، غذای دیگر و شیر زن دیگری به طفل داده نشود. اجماع بر آن است که تنها نوشیدن شیر زن دیگر باعث اختلال در توالی است و تغذیه ماکولات (خوردنی ها) و مشروبات دیگر اشکالی ندارد.
- شیر خوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد.
- مقدار شیری که طفل خورده است، از یک زن و یک شوهر باشد. به موجب این شرط اولا طفل باید تمام ۱۵ دفعه را از یک زن شیر بخورد و ثانیا ۱۵ دفعه شیر یا یک شبانه روز متعلق به شوهر واحدی باشد.
امیدوارم از محتوای مسائل حقوقی نهایت استفاده را برده باشید و برای کسانی که دچار مشکل حقوقی هستند، میتوانید ارسال نمایید. همچنین برای مشاهده ی مطالب پر محتوای دیگر میتوانید به بخش آموزش ساعدنیوز مراجعه نمایید. از همراهی شما بسیار سپاسگزارم.
حدود اختیارات ولی قهری در قانون مدنی
