در سرزمینی زندگی می کنیم آکنده از هنر ...
در هر جایی که قدم بگذاری ، به هر شهری که سر بزنی ، به تماشای هر روستایی که بروی و در هر نقطه ای که باشی جلوه ای از هنر را لمس خواهی کرد .
دستان هنرمند در جای جای کشورمان به خلق آثاری ارزشمند مشغول هستند که در ذره ذره ی آنها عشق به هنر موج می زند . گویی این قلب است که خلق می کند و می سازد و جلوه ای تماشایی را به چشمان رهگذران هدیه می دهد . چشمانی که غرق در دنیای زیبای رنگ ها و نقش ها می شوند و اینجاست که می توان گفت : " هر آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند "
به راستی که دل می ربایند این دست سازه های پر نقش و نگار ....
هنر به هر جایی که رسیده خودش را در نقشی نمایان کرده و خودش را به دستان هنرمندی سپرده است در جایی با تار و پودی از نخ در آمیخته ، در جایی دیگر خودش را با سنگ های زینتی آراسته ، در جایی نقش و نگاری از رنگ را پدید آورده و در جایی هم از جنس چوب است .
امروز می خواهیم به قلب یکی از هنرهای زیبای ایران عزیزمان برویم . هنری به نام ارغوان بافی که دست سازه هایی چشم نواز را پدید آورده است.
ارغوان
ارغوان نام درختچه ای است که بیشتر از 12 متر قد نمی کشد. به راحتی با ناملایمات آب و هوایی می سازد و گرما و خشکی را تحمل می کند بی آنکه خم بر ابرو بیاورد و ذره ای از زیبایی هایش کم کند . اردیبهشت که می شود لباسی از گلهای صورتی رنگش بر تن می کند و به راستی که خیلی تماشایی می شود . شاید حق دارند که با سبز شدن برگ های قلبی شکلش به آن لقب درخت عشق را داده اند .
ارغوان همان درختی است که در افسانه ها وقتی که جبرئیل بر موسی نازل شد در کنار موسی (ع) بود و سایه اش را بر سر موسی(ع) انداخت .
وطنش شرق مدیترانه است اما مهمان خوبی برای ایران عزیزمان است و در جای جای کشورمان بساط زیبایش را پهن کرده است . این درختچه ی دلربای افسانه ای در خراسان رضوی ،ایلام، شاهرود، کرمان، مازندران، گیلان، همدان، لرستان و فارس می روید و دلبری می کند .
حالا شاخه های همین درختچه در میان دستان هنرمندان جا خوش کرده و شده است؛ تار و پود هنری که نسل به نسل در میان اقوام ایرانی جای داشته و دارد . امروز به تماشای هنری می نشینیم که تمام هستی اش را مدیون این درختچه ی شگفت انگیز و دستان هنرمندان است .
ارغوان بافی
هنرمندان با جان و دل و عشقی که به کارشان دارند قدم به مناطق کوهستانی دیارشان می گذارند تا با دستانشان شاخه های درخت ارغوان را بدون اینکه زخمی بر بدنش به جای بگذارند با خود به همراه بیاورند .این شاخه ها که بسیار نرم و منعطف هستند با نام ترکه خوانده می شوند و تار و پود سبد ها و ظروف حصیری را تشکیل می دهند . دست بافته هایی که حاصل در هم تنیدن ترکه های درخت ارغوان هستند به شکل های گوناگون در می آیند و هنر دست سازنده ی خود را به رخ می کشند.شاید ارغوان بافی نوعی سبد بافی به نظر برسد اما حاصل دست ارغوان بافان بسیار مستحکمتر از انواع سبد است .
شیوه ی بافت ارغوان بافی
بافندگان داسی به دست می گیرند و به سوی درختان ارغوان می روند . زمان این کار هنگامی است که درخت جوان است و شاخه هایش تازک و منعطف و مناسب کار . هر چه دیرتر به سراغ درختان بروند شاخه های ضخیم تری نصبیبشان می شود و کار برایشان سخت تر است. گاهی نیز به سراغ شاخه های بیدمشک می روند و از آنها استفاده می کنند.اواسط بهار تا اواخر پاییز باید به سراغ درختان رفت و با مهارت خاصی ترکه ها را جمع کرد . اگر اشتباهی در کار باشد تا سال بعد زخمی که با داس بر بدن درخت می افتد ، آن را خشک خواهد کرد .
ترکه ها را در آب خیس می کنند و در محیط نمدار قرار می دهند تا انعطاف آنها بیشتر شود. بافته های ارغوان بافی بیشتر به شکل بیضی و دایره هستند و به همین علت مقطع کار هنرمند با در هم تنیدن ترکه ها به همین شکل بافته می شود. هنرمند ترکه را لای انگشتان پا قرار می دهد تا تسلط خود را حفظ کند و با کم و زیاد کردن رج ها، حاصل کارش را ریزبافت یا درشت بافت می نماید .با جوشاندن ترکه ها در دیگ رنگ آنها را نازک و رنگی می کنند و بر حاصل دستشان نقش و نگاری سرشار از ظرافت و رنگ می اندازند .
کاربرد ارغوان بافی
قبل از اینکه محصولات پلاستیکی راه خود را به خانه ها باز کنند و جایگاه خودشان را بیابند. در هر خانه ای سبد های حاصل دست ارغوان بافان پیدا می شد. در روستاها که جلوه ی بیشتری داشت و هر کسی سبدی در دست داشت. ارغوان بافی تولیداتی دارد که شستشوی آنها با آب و شوینده های معمولی آسیبی در پی ندارد و صدمه ای به آن وارد نمی کند. تنها دشمنش رطوبت مداوم است و آتش که اگر به جانش بیفتد آن را از بین می برد. جای نان، آبکش برای برنج، شستن سبزی و میوه، سبد میوه و گل از تولیداتی است که مزین به هنر ارغوان بافی است.
ارغوان بافی در شهرهای ایران
این هنر زیبا که طبیعت نقش بزرگی در آن دارد و دستان هنرمندان آن را می آراید در کردستان و خراسان رضوی رواج بسیار دارد . در فصل جمع آوری ارغوان ، ارغوان بافان به دشت طبیعی ارغوان در طرقبه می روند و ترکه های این درخت را برای بافتن با خود می برند.
ثبت ملی روستای دیوزناو به نام ارغوان بافی
صنایع دستی ساکنان روستا های منطقه هورامان کردستان، جلوه هنرمندی مردمان اصیل این خطه است که در هر جایی از آن قدم بگذاری و به هر روستایی که بروی جلوه ای از هنر را لمس خواهی کرد .
ارغوان بافی یکی از قدیمی ترین محصولات صنایع دستی منطقه هورامانات بوده که خاستگاه آن روستای دیوزناو شهرستان سروآباد است. دیوزناو روستایی با قدمتی هزاران ساله، مابین رودخانه سیروان و کوه شاهو واقع شده است و مردمان خونگرم، ساده و صمیمی این روستا از طبیعت الهام گرفته و با مصالح و مواد اطراف محل زندگی خویش به بافتن و ساختن وسایل مورد نیاز اقدام می کنند.
این روستا در سال ۱۳۹۹ بەعنوان روستای ارغوان بافی ثبت ملی شد. بر این اساس، ثبت ملی روستای دیوزناو به عنوان شهر ملی ارغوان بافی باعث شده بخش قابل توجه مردم این منطقه به این حرفه روی آورند و برای خود یک درآمد پایدار ایجاد کنند.
