آشنایی با رشته ورزشی شیرجه

ورزش شیرجه

تاریخچه شیرجه

مورخان براین باورند که تاریخ مسابقات شیرجه به کشور یونان باستان باز می گردد، ولی تنها اطلاعی که در این باره وجود دارد مربوط به نقوش مقبره ای در شهر ناپال درکشور ایتالیا می باشد که قدمت آن به ۲۵۰۰ سال می رسد.

در روی سقف این مقبره تصویر مردی مشاهده می شود که در حال شیرجه زدن از روی سکوی مرتفعی می باشد که احتمالا باید صخره یا پرتگاهی باشد. پیشگامان ورزش شیرجه افرادی بودند که با پرش از روی صخره ها و پرتگاه ها به درون آب های دریای آکاپولکو به شهرت رسیدند.

سپس در قرن ۱۷ هنگامی که ژیمناست های آلمانی و سوئدی برای ایمنی بیشتر حرکات نمایشی خود را در سواحل دریا انجام می دادند و عده کثیری را برای تماشا به ساحل می کشاندند، آهسته آهسته این رشته ورزشی تکمیل شد.

نهایتا تمرینات ژیمناستیک آنان به یک رشته ورزشی تبدیل شد که به آن شیرجه آزاد گفته می شود. واژه ای که حتی پس از ورود این رشته به مسابقات المپیک سنت لویس آمریکا در سال ۱۹۰۴ به صورت شیرجه و شنا در زیر آب همچنان به آن اطلاق گردید.

در انگلستان در قرن ۱۷ ابتدا مسابقات شیرجه ساده در برکه ها و رودخانه ها و بندرها و از روی رودخانه ها و پل ها و صخره ها انجام می شد. در سال ۱۸۸۹ مسابقات شیرجه ساده برای اولین بار در اسکاتلند برگزار شد که ارتفاع سکوی شیرجه ۲ متر بود. درسال ۱۸۹۵ جامعه غریق انگلستان اولین مسابقات شیرجه ساده را در لندن ترتیب داد که ارتفاع سکوی پرش در این مسابقات ۵ متر و ۱۰ متر بود و در سال ۱۹۰۸ شیرجه به عنوان یک ورزش حرفه ای وارد المپیک شد و دارای زیبایی و فرم و حرکات و امتیازبندی شد.

بعد المپیک ۱۹۲۴ پاریس مسابقات شیرجه به صورت مدرن برگزار گردید. در سال ۱۹۲۹ سیستم تقسیم بندی شیرجه ها با توجه به حالت شروع از روی سکو یا تخته حالت رو به آب یا پشت آب یا مسیر چرخش در هوا به طرف جلو یا عقب معکوس یا تو چرخش های حول محور عرضی یا طولی به شش گروه یا خانواده تقسیم شدند.

تا در المپیک ۱۹۵۶ ملبورن که نحوه شماره گذاری به صورت فعلی برای شیرجه ها ایجاد شد و تا قبل از آن شیرجه ها به ترتیب شماره از یک تا ۵۶ شماره گذاری شده بود. کشور بریتانیا که جزء کشورهایی است که مدت ۷۸ سال پیشگام شیرجه انفرادی بوده است می تواند همچنان به عنوان معرفی کننده رشته شیرجه جدید از سایر کشورها پیشی گیرد.

تا سال ۱۹۹۶ آتلانتا شیرجه از تخته فنری ۳ متر و سکوی ۱۰ متر همچنان اجرا می شد با این تفاوت که در مدل جدید یک تیم ۲ نفره همزمان و در یک ارتفاع یا تخته ۳ متر یا سکوی ۱۰ متر به صورت همزمان شیرجه می روند و هماهنگی و نظم حرکات آنها توسط داوران سنجیده می شود این رشته از شیرجه بنام شیرجه های هماهنگ نامیده می شود.

تاریخچه شیرجه در ایران

دایو ۱۰ متر استخر قهرمانی ورزشگاه امجدیه در سال ۱۳۱۹ یعنی در زمان جنگ جهانی دوم در تهران ساخته شد و تا ۶۴ سال برای آموزش و تمرین شیرجه روها استفاده می شد. تا سال ۱۳۵۳ که استادیوم آزادی افتتاح شد غیر از استخر قهرمانی استخر دیگری وجود نداشت که دایو ده متر داشته باشد.

درسال ۱۹۵۱ در اولین دوره بازی های آسیایی دهلی، دو شیرجه رو ایرانی به نام تقی عسگری و منوچهر خموش در این سابقات شرکت کردند که عسگری دو مدال نقره در رشته تخته و سکو و برنز در رشته تخته و خموش توانست در رشته سکو مقام چهارم را بدست بیاورد. هفت سال بعد در بازی های آسیایی ۱۹۵۸ توکیو نیز دو شیرجه رونده از ایران با نام های منوچهر فصیحی و حسن اعظمی صاحب مدال برنز این مسابقات شدند که فصیحی در رشته تخته و اعظمی در رشته سکو به این مدال ها دست یافتند.

در سال ۱۹۷۳ در مسابقات ارتش های جهان که در تهران برگزار شد یدالله باشی مقام اول این مسابقات را بدست آورد.

سال ها بعد شاگردان این بزرگان شیرجه مثل آقایان: عباس خلیلی، محمد آذر پی، هادی نیکو نژاد، حسین صدری، سعید خانلری، امید حیدر پور، علی حسینی، حسن لطفی، بهمن فضل الهی و نسل بعد شیرجه ایران: مرحوم عادل میرابیان و غلامرضا خبیری نژاد شرکت کنندگان در مسابقات آسیایی هیروشیما و خبیری نژاد برنده مدال طلای آسیایی که در حال حاضر سر مربی تیم ملی شیرجه می باشد.

همچنین جوانانی چون: سعید طاق بستانی، سید محمد رضا هدایتی، قائم و فیاض میرابیان قهرمان رقابت های آسیا پاسفیک چین و همچنین قهرمانی آسیا در بوسان کره جنوبی و مسابقات چند جانبه مصر هم افرادی بودند که افتخارات بزرگ شیرجه را تکمیل کردند و همگی افرادی بودند که بخشی از تمرینات حرفه ای خود را از روی این دایو شروع کردند.

در سال ۱۳۸۲ نوجوانانی برای اولین بار در تاریخ شیرجه کشور از این دایو حرکات سنگین ۳/۵ پشتک، ۳/۵ مهتاب و بالانس سه چرخ را اجرا نمودند که باعث افتخار جامعه شیرجه کشور شدند. این نوجوانان عبارتند از: مجید نظافتی، سید عماد میر سلطانی، مرتضی نواب کارگر، حامد مداح، مهدی آقا رضایی و همینطور شیرجه روندگان جوان تری چون امید آزمون، ایمان حامی، سعید محمد خانی، مهدی سلطان زاده، سعید کریمی و حمید کریمی.

این ها نوجوانانی بودند که همچون پیشکسوتان خود با غیرت و تعصب خود و مربیگری مهرداد هجیر مربی تیم ملی شیرجه ایران مدارج ترقی را به سرعت طی کردند و وارد اردوی تیم ملی شدند. به علت تعمیرات اساسی استخر و مشکلات مربوط به آن این دایو در تاریخ ۶/اردیبهشت/۱۳۸۳ در ساعت ۹:۱۰ شب بعد از دو هفته تلاش و تخریب بلدوزر سقوط کرد و خاطرات ۶۴ سال افتخار آفرینی را با خود فرود آورد.

قوانین رشته شیرجه

بطور کلی در تمام مسابقات رسمی شیرجه قوانینی از طرف فینا به اجرا در می آید که بخشی از آنها را در اختیار شما قرار می دهیم. تخته ها و سکوهای پرش و نیز تمامی تجهیزات شیرجه بایستی بر اساس قوانین فینا بوده و نود روز قبل از مسابقات توسط یکی از نمایندگان فینا و یکی از اعضای کمیته فنی شیرجه (technical diving committee) تایید گردد.

تجهیزات شیرجه در روز مسابقه و زمانی که هیچ مسابقه ای در همان استخر برگزار نمی شود باید در دسترس کلیه ورزشکاران قرار داشته باشد تا آنها بتوانند تمرین کنند و آمادگی لازم را با آن وسایل بدست آورند، البته باید در زمانی باشد که در آن استخر مسابقه نهایی شنا یا واترپلو یا توزیع مدال نباشد.

در مسابقات مقدماتی تعیین نوبت شیرجه روندگان بوسیله قرعه کشی انجام می شود. در مسابقات نیمه نهایی (semi-finals)شیرجه روندگان به همان ترتیب مقدماتی شیرجه خواهند رفت.

درمسابقات نهایی به شرطی که سیستم تورنمنت (t.s) نباشد شیرجه روندگان برعکس مقام هایی که در نیمه نهایی بدست آورده اند شیرجه خواهند رفت ولی اگر سیستم تورنمنت باشد شیرجه روندگان باید در تمامی جلسات باقی مانده رقابت براساس معکوس ترتیب امتیازات کلی کسب شده در پایان مسابقات مقدماتی به رقابت بپردازند، در حالیکه امتیازات دو شیرجه رو مساوی باشد نوبت آنها به وسیله قرعه کشی تعیین خواهد شد.

شیرجه روندگان جوانتر از گروه سنی (۱۴و ۱۵ سال) اجازه ندارند در مسابقات المپیک، قهرمانی جهان و کاپ جهانی شرکت کنند. (این گروه سنی شیرجه روندگان، جوانانی را شامل می شود که در روز ۳۱ دسامبر سال برگزاری مسابقات سن آنها کمتر از ۱۴ سال باشد.)

نحوه برگزاری مسابقات

برای انجام یک مسابقه مربیان و شیرجه روندگان باید با تعداد شیرجه و با توجه به اینکه شیرجه از تخته یک متر، تخته سه متر و یا از سکو و از چه ارتفاعی انجام می شود آگاه باشند. درسال ۱۹۲۸ درمسابقات شیرجه المپیک آمستردام هلند قوانینی وضع شد که شیرجه ها به حالت اجباری و اختیاری درآمد و شیرجه های اجباری بعد از هر المپیک انتخاب می شد.

در این مسابقات شیرجه ها براساس مسیر چرخش در هوا به طرف جلو یا عقب، معکوس یا از تو و چرخش های دورانی یا حول محور طولی و نوع شروع آنها رو به آب و پشت به آب و بالانس، به شش خانواده تقسیم شدند.

در سال ۱۹۵۶ در مسابقات المپیک ملبورن استرالیا نحوه شماره گذاری برای شیرجه ها به صورتی که اکنون در اختیار ماست شکل گرفت و تا قبل از آن شیرجه ها از شماره یک تا پنجاه و شش شماره گذاری شده بود و تمام شیرجه هایی که برای مثال از تخته سه متر اجرا می شد همگی اختیاری بود و شیرجه های پایه و اصلی به ندرت در مسابقات دیده می شد و شیرجه روندگان بیشتر تمایل به اجرای حرکات سنگین داشتند و کمتر به اجرای یک شیرجه ساده با مهارت و زیبایی بیشتر اهمیت می دادند. تا مقررات شیرجه تکامل یافت و شش خانواده با محدودیت ضریب در مسابقات گنجانده شدند.

خطرات شیرجه

ورزشکاران رشته شیرجه چه از ارتفاع بلند شیرجه روند و چه از ارتفاع کوتاه جزء شجاع ترین و هنرمندترین ورزشکاران به حساب می آیند و هماهنگی عصب و عضله زیادی را نیاز دارند چرا که جهش آنان از سکوی ۱۰ متری انرژی کافی برای رسیدن به سرعت ۵۵ مایل در ساعت را در لحظه برخورد با سطح آب را فراهم می کند.

سرعتی که اگر در هنگام برخورد با آب فرد دچار اشتباه شود و یا کاملا عمود نباشد بسیار خطرناک خواهد بود بطور مثال در مسابقات ۱۹۸۸ المپیک سئول مشاهده گردید هنگامی گرگ لگانیس قهرمان آمریکایی و ستاره مسابقات در حین اجرای حرکات ۵/۲ فرنگی زاویه از تخته سه متر به تخته برخورد نمود وآب استخر را غرق خون کرد. خوشبختانه جراهت وی با چند بخیه بهبود یافت وی به مسابقات ادامه داد و قهرمان این مسابقات شد.

مثال دیگر آنکه دیمیتری سائوتین قهرمان روسی در المپیک گذشته و مسابقات جهانی در همین المپیک ۲۰۰۴ آتن در مسابقات شیرجه هماهنگ از تخته سه متر با تخته برخورد کرد و باعث شد تیم روسیه از مقام اول به مقام یکی مانده به آخر تغییر مکان دهد که باعث حیرت همگان در این رشته شد.

به هر حال در المپیک ۲۰۰۴ آتن نیز مسابقات به همین شکل برگزار گرید و با توجه به اینکه ۳۰ مدال در این رشته ها توزیع می شد اکثر کشورهای صاحب نام شیرجه مثل: چین، آمریکا و روسیه کوشیدند تا با برنامه ریزی صحیح در این مسابقات مدال بیاورند.

آشنایی با رشته ورزشی شنا

خطراتی که ممکن است در هنگام شیرجه رفتن پیش آید:

ورود بد به آب: معمولاً آسیب های که در اثر برخورد ناشیانه با آب پیش می آید جدی و خطرناک نیست و ممکن است چند لحظه سوزش در بدن ایجاد شود ولی در مدت کوتاهی بر طرف می شود. اگر پاها هنگام ورود به آب بیش از حد برگردد و یا زودتر از زمان لازم شیرجه رو بدنش را بطرف بالا قوس دهد یعنی قبل از اینکه بدنش کاملا در آب فرو رود بطرف سطح آب بیاید ممکن است ضربه شدیدی به مهره کمرش وارد شود.

برخورد به تخته یا سکوی پرش: به طور کلی صدماتی که در اثر برخورد با تخته یا سکوی پرش پیش می آید، به ناحیه سر محدود می شود و این مسئله اغلب شامل شیرجه های گروه مهتاب (تو) و فرنگی می باشد که به علت خطای جدا شدن از سکو یا تخته پرش پیش می آید و گاهی بسیار جدی می باشد اما به ندرت اتفاق می افتد، در حال جراهت وارده بر سر را باید جدی گرفت و درصدد معالجه پزشکی برآمد.

فشار وارده به گوش ها: افرادی که به زکام یا ناراحتی های گوش یا سرما خوردگی مبتلا هستند نباید به عمق سه متری آب بروند چون ممکن است که گوش داخلی دچار عفونت شده یا پرده صماخ گوش پاره شود. فشار آب همراه با عمق آب افزایش می یابد به طوری که سرعت افزایش آن برای هر فوت (۳٪متر) حرکت به طرف پایین می باشد.

برخورد به کف استخر با عمق کم آب و یا اشیاء زیر آب: بزرگترین خطری که افراد را در زمان شیرجه رفتن تهدید می کند این است که از ناحیه سر با کف استخر یا اشیاء زیر آب در محل هایی که شناخته شده نمی باشند، برخورد نماید. این مسئله در بسیاری موارد موجب فلج نسبی به علت آسیب دیدگی نخاع ودر موارد شدید منجر به مرگ خواهد شد. البته چنین اتفاقی به ندرت برای شیرجه روندگان در مسابقات پیش می آید زیرا عمق آب با قوانین ومقررات رسمی مطابقت دارد.

عواملی که عمق این آب را تعیین می کند ومی توان آن را مورد بررسی قرار داد عبارتند از:

قد شیرجه رونده:

برای جلوگیری از صدمات نباید هیچ گونه شیرجه ای بطور عمودی (حتی در مورد لبه استخر) اجرا گردد که عمق آن کمتر از قد شیرجه رو در حالت کشیده یعنی بازوها در بالا ی سر قرار داشته باشد. زمانی که بدن به طرف کف استخر حرکت می کند و در آب غوطه ور می شود، با نیروی پرتاب آب به طرف سطح مواجه می شود و نیروی حرکتی زیادی برای رفتن بیشتر به عمق آب نیازمند خواهد بود.

فاصله افت:

اگر ارتفاع مشخص و معینی را در نظر بگیریم، همه شیرجه روندگان بدون توجه به وزن بدنشان با یک سرعت وارد آب خواهند شد. شتاب زمان ورود به آب فقط به فاصله افت بستگی دارد. از آنجا که نیروی حرکتی فرآیند حجم و شتاب بدن در زمان ورود به آب است شیرجه رفتن از ارتفاع زیاد نیز شتاب لحظه ورود به آب را افزایش داده و آب برای خنثی نمودن نیروی حرکتی زیاد به عمق بیشتری نیازمند خواهد بود.

زاویه ورود و عمق آب:

زمانی که از لبه استخر یا سکوهای پرش کم ارتفاع به درون آب شیرجه زده می شود می توان از هر زاویه ای از زاویه نزدیک به خط عمود گرفته تا زاویه نزدیک به خط افق وارد آب شد. وظیفه شیرجه رونده این است که قبل از هر اقدامی در جهت شیرجه رفتن به درون آب عمق آب را بررسی کند.

پرش به طور عمودی با پا به درون آب سریع ترین روش رسیدن به کف استخر است و این کار بهترین امتحان برای سنجش عمق آب می باشد. اگر عمق آب کم بود و امکان ورود عمودی به آب وجود نداشته باشد باید زاویه ورود به آب را متناسب با عمق آن تغییر داد.

اگر شیرجه رونده ای با زاویه ۶۰ درجه نسبت به عمق آب شیرجه برود عمق آب باید ۵ فوت ۷ اینچ (۷۰/۱ متر) باشد واگر با زاویه ۳۰ درجه وارد آب شود به عمق ۴ فوت (۲۰/۱ متر) نیاز می باشد و اگر با زاویه ۱۵ درجه شیرجه برود عمق ۲ فوت (۶۰/۱ متر) نیاز می باشد.

آشنایی با رشته ورزشی واترپولو