شاید نام بیماری سلیاک (Celiac Disease) به گوش ما آشنا نباشد اما با گذشت زمان و تغییر رژیم غذایی ما انسان ها، امروزه افراد زیادی به این بیماری مبتلا هستند. در بیشتر مواقع بیماری سلیاک علائمی را از خود بروز می دهد و باید حتما به آن ها توجه شود چرا که در غیر اینصورت روده ها به مشکل بر می خورند که عوارض گوارشی و عصبی زیادی را در پی خواهد داشت.
بیماری سلیاک چیست؟
بیماری سلیاک را می توان یک مشکل خود ایمنی دانست. بیماری که بر اثر آن در بدن حساسیت به گلوتن ایجاد می شود. گلوتن در مواد غذایی مثل جو، گندم و چاودار دیده می شود. بدین ترتیب هر زمان که فرد بیمار گلوتن دریافت کند، سیستم ایمنی بدن دست به کار می شود و به سلول های روده حمله می کند. در نتیجه به سطح جذبی روده آسیب وارد می شود و بدن دیگر نمی تواند مواد مغذی مثل ویتامین ها، پروتئین، کربوهیدرات ها و چربی را جذب کند.
در این بین افرادی هم هستند که ممکن است به دلایلی دیگری بیشتر در معرض بیمای سلیاک باشند. مثلا مبتلایان به بیماری های خود ایمنی همچون، روماتیسم مفصلی و دیابت نوع اول باید بیشتر مراقب باشند. همچنین سابقه ی اختلالات ژنتیکی مثل سندروم ترنز و سندروم داون نیز احتمال ابتلا به این بیماری را در خانواده افزایش می دهد. البته گاهی نیز دیده می شود که بعد از زایمان، جراحی، ابتلا به عفونت و گذراندن دوره های پر استرس، این بیماری خود را نشان می دهد.
علل بیماری سلیاک
بیماری سلیاک از تعامل بین ژن ها، خوردن غذاهایی با گلوتن پار و دیگر عوامل محیطی رخ می دهد، اما علت دقیق آن مشخص نیست.روش های تغذیه نوزاد، عفونت های دستگاه گوارش و باکتری های شکمی ممکن است به توسعه بیماری سلیاک کمک کنند.گاهی بیماری سلیاک بعدا آغاز می شود یا برای اولین بار پس از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت ویروسی یا استرس عاطفی شدید فعال می شود.وقتی سیستم ایمنی بدن به گلوتن در غذا واکنش نشان می دهد، واکنش به برآمدگی های کوچک شبیه به مو که روده کوچک را می سازند، آسیب می زند.این برامدگی های ویتامین ها، مواد معدنی و مواد مغذی دیگر را از غذایی که می خورید، جذب می کنند ؛ اگر اینها آسیب دیده باشند، مواد غذایی کافی به دست نمی آورید، مهم نیست چقدر غذا بخورید.برخی از انواع ژن ها به نظر می رسد ریسک توسعه این بیماری را افزایش می دهند اما داشتن این ژن ها به این معنا نیست که شما مبتلا به بیماری سلیاک خواهید شد.
میزان بیماری سلیاک در کشورهای غربی حدود 1 درصد از جمعیت را فراگرفته است. بیماری سلیاک در سفید پوستان شایع است؛ با این حال، این بیماری اکنون در میان بسیاری از گروه های قومی تشخیص داده شده است و در سطح جهانی یافت می شود.
علائم بیماری سلیاک
این بیماری تقریبا وراثتی است و سنین مختلفی را درگیر می کند. بنابراین ممکن است نشانه های سلیاک در هر گروه به شکل متفاوتی بروز کند. معمولا این موارد در کودکان عبارتند از:
علائم گوارشی
- اسهال و استفراغ
- تهوع
- ورم شکم
- مدفوع بد بو و کدر
ناتوانی در جذب مواد مغذی
- کم خونی
- عدم رشد کافی در نوزاد
- ضعیف شدن مینای دندان
- کاهش وزن
- کوتاه شدن قد
- بی قراری
علائم عصبی
- بیش فعالی
- اختلال در تمرکز
- ناتوانی در یادگیری
- تشنج
علائمی که در بزرگسالان وجود دارند، شامل موارد زیر می شوند:
- علائم گوارشی
- نفخ و باد روده
- کاهش وزن
- اسهال و دردهای شکمی
- خستگی زیاد
- یبوست
- حالت تهوع و استفراغ
علائم عصبی
- بی حس شدن دست و پا
- ایجاد مشکلات تعادلی
- ایجاد اختلالات شناختی
سایر علائم
- پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوانی
- نرمی استخوان
- کم خونی
- خارش پوست
- دردهای مفصلی
- سر درد
- خارش و تاول های پوستی
- زخم های دهانی
عوارض بیماری سلیاک
- سقط جنین و نازایی
- کم خونی شدید
- کمبود ویتامین ها و مواد معدنی
- ابتلا به پوکی استخوان زودرس
- مشکلات عصبی همچون زوال عقل، میگرن، صرع
- سرطان لنفوم روده و سرطان روده کوچک
- عدم تحمل لاکتوز
- ریزش مو
شیوع بیماری سلیاک چقدر است؟
تقریبا یک نفر از هر ۲۵۰ نفر سلیاک دارد ، ولی فقط ۱ نفر از هر ۱۰ نفر ممکن است تشخیص داده شود و از بیماری خود آگاه باشد .عضی از این بیماران ، بیماری خفیفی دارند و ممکن است علائمی نداشته باشند یا فقط علایم خفیفی از خود نشان دهند. تخمین زده می شود ۱ میلیون نفر در آمریکا و۴-۳ میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا باشند .
عوارض بیماری سلیاک چیست ؟
عوارض این بیماری در سفیدپوستان بیشتر از غیر سفیدپوستان دیده می شود . شیرخواران و کودکان ممکن است بیماری سلیاک داشته باشند اما معمولا بیماری در بزرگسالی تشخیص داده می شود . حتی ممکن است این بیماری در ۷۰ یا ۸۰ سالگی تشخیص داده شود .
روشهای تشخیص بیماری سلیاک
- آزمایش خون
- نمونه برداری از روده
چندین تست خونی برای غربالگری بیماری سلیاک وجود دارد. ولی معمول ترین این آزمایش ها اندازه گیری tTG-IgA است. اگر نتایج آزمایشات شما مثبت شد پزشک نمونه برداری از روده را پیشنهاد خواهد داد تا بیماری شما تایید شود.تشخیص به وسیله نمونه برداری از روده مشخص و این کار توسط پزشک متخصص گوارش انجام می شود. نمونه از روده باریک گرفته و میزان آسیب به سلول ها بررسی می شود.
نکته مهم: قبل از انجام آزمایش خون و نمونه برداری به منظور تشخیص بیماری شما نباید از رژیم فاقد گلوتن پیروی کنید.
درمان سلیاک
در حال حاضر تنها درمان بیماری سلیاک پیروی از رژیم فاقد گلوتن در تمام طول عمر است. این افراد باید از مصرف غذاهای حاوی گندم، جو و جو دوسر مانند نان پرهیز کنند. بیماران باید با منابع مخفی گلوتن مانند داروها، سس ها و ... نیز آشنا باشند و آن ها را از رژیم غذایی خود حذف کنند.امروزه غذاهای فرآیند شده و بسته بندی ، حاوی گلوتن مخفی هستند که ممکن است به طور ناآگاهانه توسط بیماران مصرف شوند.بیماران باید همیشه برچسب مواد غذایی را به دقت مطالعه کنند و از فاقد گلوتن بودن محصولات اطمینان حاصل کنند. حساسیت بیماران سلیاکی به گلوتن متفاوت است، ولی بیماران باید بدانند که گاهی اگرچه علامت بالینی در اثر مصرف گلوتن ممکن است وجود نداشته باشد ولی آسیب به سلول های روده ای اتفاق می افتد.
بیماری اسگود شلاتر چیست؟
