گیاه پنیرک چیست؟
پنیرک گیاهی است از دسته گل دار ها که منشاء آن به نواحی مدیترانه ای و آفریقایی می رسد اما امروزه به دانه ی این گیاه ارزشمند در سراسر دنیا پخش شده است و در ایران نیز در نواحی البرز و جنوب کشور کشت می شود. علت اصلی آن خواص پنیرک است. جالب است بدانید تقریباً تمامی بخش های این گیاه فوایدی دارند و خواص درمانی پنیرک بسیار زیاد است. فرآورده های این گیاه هرروزه در قالب های روغن، ژل، کرم مورد استفاده قرار می گیرند. از سویی دمنوش پنیرک نیز فواید زیادی برای سلامتی دارد.
نام های دیگر گیاه پنیرک در منابع طب سنتی
بخش های مورد استفاده گیاه پنیرک برگ و گلها، غلاف دانه و ریشه آن است. البته در اکثر مناطق ایران گلهای این گیاه (بخصوص بصورت خشک شده) بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.نام علمی گیاه پنیرک Malva sylvestris است. گیاه پنیرک بخاطر شکل مغز و دانه های آن به پنیرک معروف شده است. در زبان فرانسوی به آن Framageon و Mauve و در زبان انگلیسی هم Mallow نامیه می شود. در منابع معتبر سنتی نامهای متفاوتی برای گیاه پنیرک ذکر شده است:
- در فارسی: نان کلاغ، هوره، خیرو، خطمی کوچک
- در ترکی : همه گوجی، امن کومنجی، ابم کاجی
- در مازندرانی: نجیلک، پنیرویس
- در عربی: خُبازی و خُبازا، خبازی صغیر، خبازی بری، ملوکیه بری، خیروع
- در هندی: پاپری، کلچری
- در یونانی: ملوخه، ملوخیون
- استان کهکیلویه و بویر احمر، خوزستان و فارس: تولَه
در متون قدیمی از گیاه پنیرک بعنوان خلمیط، بقلهالیهودیه، و خبازی بستانی هم یاد شده است. در ایران دو نوع دارویی آن وجود دارد که با نام پنیرک صغیر و پنیرک کبیر نامیده می شود.
استفاده پزشکی مستند از خواص پنیرک
شواهدی درباره مصرف پنیرک از هزار سال پیش در اروپا وجود دارد. در تحقیقات باستان شناسی نیز بقایای این گیاه همراه با سایر گیاهان دارویی در میان قدیمی ترین ساکنان اروپای مرکزی که بیش از 6 هزار سال پیش زندگی می کرده اند، پیدا شده است.
امروزه در علم پزشکی پنیرک برای درمان بیماری های التهابی استفاده می شود. در نواحی مدیترانه ای از برگ ها و ساقه های جوان این گیاه در سوپ و سالاد به صورت خام یا پخته استفاده می شود. علاوه بر استفاده از پنیرک خیس خورده برای درمان التهاب دهان و گلو، استفاده از جوشانده این گیاه به عنوان چای گیاهی یا برای غرغره کردن و استفاده پوستی به صورت ضماد و لوسیون برای درمان بریدگی ها، زخم های عفونی و سوختگی پوست در آثار مکتوب شرح داده شده است.
ترکیبات گیاه پنیرک
- پلی ساکاریدهای موسیلاژی: واحد ساختاری پایه پلی ساکاریدها متشکل از قندهای گلوکز، گالاکتوز و رامنوز به نسبت های مختلف در گل و برگ های پنیرک وجود دارد.
- آنتوسیانین ها: فلاونوئیدهای رنگی محلول در آب هستند که بسته به pH ممکن است به رنگ قرمز، بنفش، آبی یا سیاه به نظر برسند.
- سایر فلاونوئیدها: مانند لوتئولین (ماده ای بیولوژیکی که در بافت های گیاهی دارای رنگ زرد مایل به سبز یافت می شود) و کامفرول (به میزان زیادی در سبزیجات با برگ سبز از جمله اسفناج، کلم بروکلی، لوبیا، چای و کلم وجود دارد). فلاونوئیدها با اثرات ضد التهابی قوی که دارند، در پیشگیری از اختلالات قلبی، دیابت، سرطان ها، اختلالات شناختی و بسیاری بیماری های دیگر مؤثرند.
- اسیدهای چرب: مانند استئاریک اسید و آلفا-لینولنیک اسید؛ با فواید بسیاری برای بدن مانند حفظ سلامت پوست و سلامت قلب.
- سایر اسیدهای آلی: مانند اسید اسکوربیک و اسید سیتریک، که دارای خواص بسیاری برای سلامتی هستند؛ از ترمیم بافت و کمک به رشد و نمو تا پیشگیری یا دفع سنگ کلیه.
- توکوفرول ها: آنتی اکسیدان های محلول در چربی که بسیاری از آن ها حاوی ویتامین E هستند.
- کاروتنوئیدها: دسته ای از رنگدانه ها هستند که خاصیت آنتی اکسیدانی آن ها در مبارزه علیه بیماری ها و تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار موثر است.
- اسانس های روغنی: 143 ترکیب سبک و فرار از گل های خشک شده پنیرک به دست آمده است. این ترکیبات خواص بی شماری دارند، از جمله خواص ضد میکروبی، ضد درد، ضد التهاب و ضد استرس.
خواص گیاه پنیرک
- تسکین درد : یکی از رایج ترین کاربرد های گیاه پنیرک برای کاهش درد به خصوص در درمان های موضعی است. اگر زخم یا جراحتی در پوست خود دارید می توانید برگ پنیرک را به صورت ضماد روی محل موردنظر قرار دهید.مواد شیمیایی موجود در برگ گیاه پنیرک، که دارای ویتامین های بسیار زیادی است، نه تنها سبب بهبودی سریع تر می شود، بلکه مواد ضددرد خاصی را ترشح می کند که به کاهش درد و ناراحتی کمک خواهد کرد.از خاصیت ضددرد گیاه پنیرک می توان برای دردهای داخلی و خارجی استفاده کرد. به خاطر همین ویژگی خاص، از پنیرک می توان به عنوان ماسک صورت یا درمان سردردهای موضعی استفاده کرد.
- حفاظت از سیستم ایمنی: قرار دادن گیاه پنیرک بر روی زخم، از نفوذ عفونت های باکتریایی و سایر عوامل خارجی از طریق جراحت به بدن جلوگیری می کند و با این روش سیستم ایمنی را تقویت می کند. مصرف برگ، دانه ها و سایر بخش های گیاه پنیرک نیز به این امر کمک می کند.
- فعالیت ضد التهابی: برای تسکین نیش حشره، سوختگی های وسیع، آفتاب سوختگی یا خارش پوستی، استفاده از ژل یا پماد حاوی پنیرک می تواند در کاهش التهاب و وَرَم تأثیر زیادی داشته باشد و همزمان به ترمیم سریع تر آن ناحیه کمک کند. اگر از روغن پنیرک یا انواع پنیرک خوراکی استفاده می کنید، می توانید آن را روی مفاصل یا مناطقی که درد دارد قرار دهید.
- بیماری های تنفسی: اگر از احتقان سینه یا بیماری تنفسی رنج می برید، مصرف پنیرک پیشنهادی عالی برای شما است. پنیرک نه تنها با تمیز کردن مجاری تنفسی، سینه را صاف می کند، بلکه با ویژگی ضدالتهابی خود سبب تسکین سینه و غدد می شود. همچنین به افزایش سلامتی و بهبودی سریع تر کمک می کند.
- اثرات ضد پیری: استفاده از پماد پنیرک می تواند تأثیرات چشمگیری روی بدن داشته باشد. در حقیقت اگر نگران افزایش سن تان هستید یا هر روز چین و چروک هایتان را جلوی آینه وارسی می کنید، از ژل یا کِرِم حاوی پنیرک استفاده کنید و پوست تان را جوان نگه دارید.
- مشکلات هاضمه: بعضی افراد دچار ناراحتی هایی در قسمت کمر و مشکلات تحرک روده هستند. مصرف مُلیِن های قوی می تواند اثرات جانبی دیگری در بدن داشته باشد. اما با خیساندن دانه یا استفاده از برگ خشک پنیرک در چای می توانید یک مُلین ملایم تهیه کنید که علاوه بر تنظیم سیستم گوارش، دردهای مربوط به این سیستم را تسکین می دهد.
- مشکلات خواب: بسیاری از افراد به سختی می خوابند. چای پنیرک یه دمنوش خواب آور خوب است. استفاده از روغن پنیرک یا نوشیدن چای آن به آرامش ذهن و بدن تان کمک می کند. درنتیجه به راحتی به خوابی عمیق فرو می روید.
طریقه و مقدار مصرف پنیرک
در یک قوری 2 گرم گل پنیرک و یک لیوان آب سرد می ریزیم و اجازه می دهیم تا 5 دقیقه بجوشد ، سپس در حالیکه این چای در حال جوش است روی آن یک لیوان آب می ریزیم و بعد از یک ربع آن را صاف می کنیم و این چای مفید را می نوشیم.
- گل پنیرک، موسیلاژ و آنتوسیانین فراوان دارد که موجب بند آمدن سرفه و رفع گرفتگی صدا می شود.
- پس از صاف کردن دم کرده، برای استخراج تمام موسیلاژ گل را فشار دهید و سپس تفاله را دور بریزید.
- هنگام تهیه ی فرآورده، بیش از 5 دقیقه آن را نجوشانید، زیرا موجب هیدرولیز موسیلاژ می شود و محصول را کم اثر می کند.
- مصرف این گیاه برای درمان کم خونی، مفید است.
نکات مهم در استفاده از خواص پنیرک
- گیاه پنیرک سمی نیست و برای هیچ یک از ارگان های بدن خطر جدی به وجود نمی آورد.
- برای این که از تداخل نداشتن این گیاه با دارو های مختلف شیمیایی و گیاهی مطمئن شوید، پیش از مصرف حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
- مصرف به اندازه باعث بهره مندی از خواص درمانی پنیرک می شود.
خواص عناب برای سلامتی بدن چیست؟
