سنكوپ، نتیجه ناهنجاری در اثر تضعیف موقت هوشیاری، عدم رسیدن خون کافی به مغز یا توقف عمل و حرکت قلب است. در عمل جراحی، این وضعیت معمولاً در افراد عصبی که دچار درد شده اند یا در کسانی که به سرعت مقدار قابل توجهی خون از دست داده اند، مشاهده می شود. سنکوپ، همچنین ممکن است به دنبال برداشت ناگهانی مایعات از یک حفره بزرگ رخ دهد. به عنوان مثال، ضربه زدن به شکم یا برداشتن مایع از حفره پلور نیز می تواند منجر به سنکوپ شود. این عارضه گاهی در حین تجویز بیهوشی عمومی اتفاق می افتد، خصوصاً اگر سابقه بیماری وجود داشته باشد. در حالیکه تشنج به دلیل عملکرد نادرست نورون های مغز اتفاق می افتد. در تشنج لب ها به دلیل نرسیدن کافی اکسیژن به مغز کبود میشوند. قفل شدن دهان نیز از موارد شایع هنگام تشنج است.
ویژگی های بالینی سنکوپ
هنگامی که فردی در معرض غش است، احساس گیجی می کند، صداهای متراکمی در گوش او ایجاد می شود و بینایی چشم خود را از دست می دهد. مردمک ها گشاد می شوند. نبض کاهش می یابد و تقریباً نامحسوس می شوند. تنفس به سختی صورت می گیرد، هوشیاری به تدریج محو می شود و فرد ممکن است ناگهان روی زمین بیفتد. در صورتی سنکوپ کشنده است که بهبودی پس از چند ثانیه حاصل نشود یا قدرت نبض به تدریج کاهش یابد و هوشیاری به آرامی برنگردد.
در هنگامی که فرد دچار شوک و سنکوپ می شود، برای تشویق جریان خون به مغز، سر بیمار باید فوراً پایین نگه داشته شود و در صورت لزوم باید تا حد امکان پاشنه های پا بیمار را بالا نگه دارید، این امر خونرسانی به مغز را تسریع می کند. هنگام شوک و سنکوپ همه لباس های تنگ، به خصوص دور گردن یا سینه، باید شل شوند. هنگام سنکوپ، قلب ممکن است در اثر پاشیدن آب سرد روی صورت یا قفسه سینه، یا مالش شدید صورت با حوله خشن، تحریک شده و انعطاف پذیری آن بیشتر شود.
انواع سنکوپ
در دنیای پزشکی غش کردن یا بیهوش شدن را سنکوپ می نامند. این عارضه ممکن است بر اثر کاهش جریان خون در مغز رخ بدهد که به ازدست دادن هوشیاری و اختیار ماهیچه ها منجر می شود. وقتی فرد می افتد، جریان خون در مغز بیشتر می شود و فرد دوباره به هوش می آید. این اتفاق از آنچه فکر می کنید شایع تر است. هر فردی در هر سنی ممکن است دچار سنکوپ شود.این عارضه انواعی دارد که ناشی از عوامل زمینه ای آن هستند.
۱. سنکوپ وازوواگال
سنکوپ وازوواگال شایع ترین نوع این عارضه است و هنگامی رخ می دهد که بدن شما به بعضی محرک ها عکس العمل نشان می دهد. مثلا بعضی ها با دیدن خون یا آشفتگی احساسی شدید دچار سنکوپ می شوند که سنکوپ نوروکاردیوژنیک هم نامیده می شود.در سنکوپ وازوواگال محرک ها باعث می شوند فشار خون و ضربان قلب شما ناگهان افت کند. این مسئله جریان خون مغز را کاهش می دهد و موقتا هوشیاری خود را از دست می دهید. با اینکه این نوع سنکوپ بی خطر است و به درمان نیاز ندارد، ممکن است هنگام سنکوپ دچار آسیب شوید.
سیستم عصبی خودمختار هنگام بروز این عارضه دچار اختلال می شود و می توان ضربان قلب را پایین بیاورد و موجب گشادشدن عروق خونی پا شود. در این صورت خون به سمت پاهای شما می رود و با کاهش جریان خون در مغز، غش می کنید. بعضی از عوامل محرک سنکوپ وازوواگال عبارت اند از:
- سرپا بودن به مدت طولانی؛
- قرارگرفتن در معرض دمای بالا؛
- دیدن خون؛
- خون دادن برای آزمایش یا اهدا؛
- ترس از جراحت بدنی؛
- فشارآوردن به بدن.
۲. سنکوپ وضعیتی
نکوپ وضعیتی نوعی سنکوپ وازوواگال است. این اتفاق تنها در شرایط خاصی رخ می دهد که سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد، مثلا:
- کمبود آب بدن؛
- فشار احساسی شدید؛
- اضطراب؛
- ترس؛
- درد؛
- گرسنگی؛
- مصرف الکل یا مواد مخدر؛
- تنفس بسیار سریع؛
- با زور سرفه کردن و چرخاندن گردن؛
- دفع ادرار.
۳. سنکوپ ناشی از وضعیت بدن
این نوع سنکوپ هنگامی رخ می دهد که فشار خون ناگهان و به علت تغییر وضعیت بدن افت کند، مثلا تغییر از درازکشیدن به ایستادن. بعضی داروها و کمبود آب بدن هم ممکن است باعث این عارضه شوند. مبتلایان به این عارضه معمولا در حالت ایستاده فشار خون سیستولیک یا حداکثری شان دست کم ۲۰ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک یا حداقلی شان دست کم ۱۰ میلی متر جیوه افت می کند.
۴. سنکوپ قلبی
سنکوپ قلبی بر اثر بیماری های قلب یا عروق خونی رخ می دهد و بر جریان خون مغز تأثیر می گذارد. این بیماری شاید ضربان غیرعادی قلب یا اختلال جریان خون باشد که بعضی از علل آن عبارت اند از:
- ایراد در ساختار قلب؛
- گرفتگی رگ های قلبی؛
- بیماری دریچه قلبی؛
- تنگی آئورت؛
- لخته خونی؛
- حمله قلبی.
۵. سنکوپ مغزی
این عارضه به سبب بیماری های مغز و اعصاب مانند تشنج، سکته یا حمله ایسکمی گذرا ایجاد می شود. همچنین بیماری هایی نادرتر مانند میگرن و هیدروسفالی نیز می توانند از عوامل سنکوپ مغزی باشند، هرچند فشار فرد عادی باشد.لازم است بدانید علت سنکوپ یک سوم بیماران ناشناخته است. همچنین افزایش خطر سنکوپ می تواند عارضه جانبی بعضی داروها باشد.
علائم سنکوپ یا غش
بیمار اطلاعی از سنکوپ یا غش ندارد و به طور ناگهانی به زمین می افتد. تنها بعد از آن است که درک می کند چه اتفاقی افتاده است.شخص ممکن است به هنگام سنکوپ یا غش علائم زیر را داشته باشد:
- سرگیجه
- تار شدن بینایی
- اختلال حس شنوایی
- سوزن سوزن شدن بدن
- تهوع
- عرق
- ضعف
ممکن است گاهی این علائم با علائم مربوط به تشنج اشتباه گرفته شود. فرد بعد از بیدار شدن تا لحظاتی دچار سردرگمی باشد اما باید این مشکل سریع حل شود.
شوک چیست و به چه دلایلی رخ می دهد؟
شوک و سنکوپ، وضعیت های حاد و تهدید کننده سلامتی افراد هستند. شوک نیز مانند سنکوپ، وقتی بدن جریان خون کافی دریافت نمی کند، رخ می دهد. کمبود جریان خون به این معنی است که سلول ها و اعضای بدن اکسیژن و مواد مغذی کافی برای عملکرد صحیح را دریافت نمی کنند. در نتیجه بسیاری از اعضای بدن آسیب می بینند. شوک نیاز به درمان فوری دارد و در صورت عدم درمان می تواند فرد را دچار آسیب های جبران ناپذیری نماید. شوک همچنین انواع مختلفی دارد. در زیر به انواع اصلی شوک اشاره شده است.
- شوک کاردیوژنیک (به دلیل مشکلات قلبی)
- شوک هیپوولمیک (ناشی از حجم خون بسیار کم)
- شوک آنافیلاکتیک (ناشی از واکنش آلرژیک)
- شوک سپتیک (به دلیل عفونت)
- شوک نوروژنیک (ناشی از آسیب به سیستم عصبی)
- شوک جراحی
شوک همچنین بر اثر حالات عاطفی مانند ترس، اضطراب یا نگرانی، آسیب دیدگی جسمی و عفونت نیز اتفاق می افتد.
تشخیص سنکوپ
هیچ تست آزمایشگاهی خاصی به اندازه کافی قدرت لازم برای ارزیابی و تشخیص سنکوپ را ندارد. از جمله تست ها و آزمایشات کمکی که می تواند روند تشخیص عوامل سنکوپ قلبی و درمان آنرا سرعت ببخشد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آزمایش خون شامل: اندازه گیری گلوکز سرم، شمارش کامل سلول های خونی، الکترولیت های سرم، آنزیم های قلبی، کراتین کینازمطالعات تصویربرداری که ممکن است مفید باشد عبارتند از:
- رادیوگرافی قفسه سینه
- توموگرافی کامپیوتری (CT) سر (غیر سازگاری) – دارای عملکرد تشخیصی پایین در سنکوپ است، اما ممکن است به صورت بالینی در بیماران مبتلا به نقص عصبی جدید یا در بیماران مبتلا به ضایعه سر انگشتی به سنکوپ مفید باشد.
- CT سینه و شکم – فقط در مورد موارد مشخص شده (به عنوان مثال، مشکوک شدن تشخیص آئورت، آنوریسم آئورت شکمی شکسته یا آمبولیسم ریوی) کاربرد داشته باشد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) مغناطیسی و آرتروگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)
- اکوکاردیوگرافی
- ECG می تواند تشخیصی برای انفارکتوس حاد قلب یا ایسکمی میوکارد باشد.
سایر تست های تشخیصی و روش های زیر عبارتند از:
- تست کشش سرپایی – برای تایید اختلال عملکرد اتکایی مفید است.
- Electroencephalography (EEG – می تواند به صورت اختیاری یک متخصص مغز و اعصاب انجام شود اگر تشنج به عنوان تشخیص جایگزین در نظر گرفته شود.
- تست استرس – یک تست استرس قلبی مناسب برای بیمارانی است که در آن سنکوپ قلب مشکوک هستند و افرادی که دارای عوامل خطر برای آترواسکلروز عروق کرونر هستند.
- ماساژ کارسینوم سینوسی (برای تشخیص سینوپوز سینوس کاروتید)
درمان سنکوپ
بعد از تشخیص عوامل سنکوپ بسته به علت آن و می تواند روش درمانی را برای آن تعیین کرد که شامل مصرف دارو، نصب ضربان ساز و روش های جراحی باشد. انتخاب درمان سنکوپ بسته به علت يا نوع سنكوپ، به شرح زیرمي باشد:
- آموزش بیمار در مورد برخورد با موقعيت استرس زا یا موارد دیگر
- آموزش بیمارد رمورد نحوه مصرف منظم دارو ها و حذف دارهاي مرتبط با افت فشارخون و مصرف ارادي مایعات خوراکی
در موارد که فرد دچار بیماری مربوط به آریتمی قلب است برای کاهش خطر و درمان داروهای ضد آریتمی تجویز می شود و یا پيس ميكر (دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب) برای او برای اصلاح وضع موجود بهترین راه حل است.در مواردی که فرد دچار بیماری دریچه های قلبی باشد برای حل مشکل و کاهش خطر سنکوپ قلبی جراحی های مربوطه برای اصلاح شرایط لازم است.
مدیریت و پیشگیری از سنکوپ قلب
اگر مبتلا به بیماری های قلبی هستید و در خطر سنکوپ قلبی هستید برای پیشگیری از سنکوپ قلبی موارد زیر را حتما رعایت کنید:
- مصرف منظم دارو های مربوط به بیماری خود
- کنترل قند خون
- کنترل فشار خون
- ترک سیگار
- اجتناب از مصرف الکل
- درمان سنکوپ قلبی
توصیه هایی برای جلوگیری از بروز مجدد سنکوپ یا غش
- استفاده مایعات کافی
- عدم استفاده از داروهایی که دارای عوارض غش هستند
- کنترل فشار خون
- جلوگیری از خستگی زیاد و ایستادن طولانی مدت
- عدم تغییر ناگهانی وضعیت بدن
در صورتی که ارزیابی مربوط به سنکوپ Syncope، علائم اختلالات مربوط به عروق قلب را نشان دهد. پزشک ممکن است وضعیت را به طور جدی تر با یک اکو قلب بررسی نماید. طی این ارزیابی اگر مشکل جدی باشد. بیماری سریع تشخیص داده شده و درمان را میتوان تخصصی و زودتر شروع نمود. در نتیجه آسیب جدی هم به بدن وارد نمیشود.
دلایل سرگیجه و غش کردن کودکان
