درمان نفخ شکم با چند راهکار ساده

نفخ شکم، یکی از اختلالات گوارشی است که به شدت می تواند اذیت کننده باشد. نفخ معمولا بعد از غذا خوردن ایجاد می شود. اغلب به علت تولید بیش از اندازه گاز یا اختلال در دستگاه گوارش بروز داده می شود. نفخ می تواند درد، احساس ناراحتی و اذیت یا حتی پر بودن را به همراه داشته باشد. حتی باعث ملتهب و بزرگ دیده شدن شکم نیز می شود.اما باید در نظر داشته باشید که نفخ شکم، ناشی از احتباس آب نیست. گاهی ممکن است این دو اصطلاح به جای هم استفاده شوند. نفخ می تواند شامل گاز، مایعات و حتی خوراکی های جامد در دستگاه گوارش شود. ولی نفخ در بعضی از افراد، به دلیل ایجاد حساسیت غذایی بروز داده می شود. در چنین شرایطی، فشار در شکم بیشتر خواهد بود. با توجه به اینکه حدود 16 الی 30 درصد مردم، به طور منظم دچار نفخ می شوند، نیاز به راهکارهای درست، برای درمان ایجاد می شود.

نفخ شکم چیست؟

وقتی غذا می خوریم یا مایعات می نوشیم و حتی بزاق قورت می دهیم، مقداری هوا هم می بلعیم. این هوای بلعیده شده در روده جمع می شود. گازی که در دستگاه گوارش ما وجود دارد، عمدتا از اکسیژن و نیتروژن است. اما وقتی غذا در معده هضم می شود، گاز به صورت هیدروژن، دی اکسید کربن و متان آزاد خواهد شد.
با تجمع این گازها، اغلب نیاز به عبور باد از طریق دهان به شکل آروغ زدن یا عبور باد از مجاری مقعدی وجود خواهد داشت.نفخ شکم معمولا بدون اینکه فرد از آن باخبر باشد، بروز داده می شود. معمولا مقدار آن کم است و بویی ندارد. زمانی بو ایجاد می شود که مقادیری از گازهای گوگرد در آن وجود داشته باشد. اگر غذا به درستی هضم نشده باشد، تجزیه آغاز می شود و گوگرد آزاد خواهد شد.

دلیل نفخ شکم چیست؟

برای اینکه به درمان نفخ شکم بپردازیم، بهتر است علت آن را در نظر بگیریم. نفخ شکم، در نتیجه ی فرایند طبیعی در بدن بروز داده می شود یا اینکه گاهی ممکن است بر اساس شرایطی خاص از سیستم گوارشی بروز داده شود.

ورود هوا به دستگاه گوارش

معمولا عوامل ایجاد نفخ شکم، عوامل خارجی هستند. ما هنگام خوردن، نوشیدن یا حتی قورت دادن بزاق، هوا می بلعیم. عوامل درونی نیز از داخل روده سبب نفخ شکم می شوند. گاز ممکن است به عنوان محصول جانبی ناشی از هضم بعضی از غذاهایی باشد که به طور کامل هضم نشده اند. در صورتی که غذایی در معده یا روده کوچک هضم نشود، وقتی به روده بزرگ می رسد، نفخ ایجاد خواهد شد.

نفخ ناشی از مواد غذایی

غذاهایی که سبب ایجاد نفخ شکم می شوند، اغلب دارای پلی ساکاریدهای خاصی هستند. مخصوصا الیگوساکاریدهایی مانند اینولین را بیشتر به همراه دارند. اینولین به دسته ای از فیبرهای رژیمی به نام فروکتان ها تعلق دارد.از جمله مواد غذایی که می توانند نفخ را تشدید کنند، موارد زیر هستند:

• سبزیجات نفاخ از جمله تره فرنگی، کلم بروکلی و گل کلم، سیر، پیاز، لوبیا، شلغم و کلم بروکسل
• غلاتی مانند جو و گندم
• حبوباتی مانند عدس و لوبیا
• بادام هندی
• مخمر در محصولاتی مانند نان
• محصولات لبنی به علت وجود لاکتوز
• نوشیدنی های گازدار

در صورتی که فردی نگران این است که چگونه رژیم غذایی بر ایجاد نفخ تاثیر گذاشته است، باید از پزشک مشورت دریافت کند.

بیماری های زمینه ای

برخی از بیماری ها می توانند زمینه بروز مشکلات گوارشی را فراهم کنند.

• بیماری سلیاک : این بیماری ناشی از عدم تحمل پروتئین گلوتن است. یعنی وقتی فرد مواد غذایی مانند گندم و جو را مصرف می کند، دچار نفخ بیشتری می شود.
• بیماری های مربوط به روده ها: برخی از بیماری های مزمن می توانند سبب تشدید نفخ شوند. بیماری کرون، کولیت اولسراتیو (کولیت زخمی) و دیورتیکولیت از جمله آنها هستند. بعضی از انواع سرطان نیز می تواند سبب انسداد روده شود. افرادی که افزایش ناگهانی یا تشدید نفخ را تجربه می کنند، باید حتما به پزشک مراجعه کنند.
• مشکلات کیسه صفرا: سنگ کیسه صفرا و التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت) نیز یکی از دلایل ایجاد گاز و نفخ معده می تواند باشد.
• یبوست: ابتلا به یبوست و مدفوع سفت در روده، می تواند دفع گاز اضافی را سخت کند. در نتیجه تجمع گاز و نفخ را به همراه دارد که ناراحتی زیادی را ایجاد خواهد کرد.
• عفونت های روده ای و گاستروانتریت: عفونت های ویروسی و باکتریایی یا حتی عفونت انگلی دستگاه گوارش و مسمومیت غذایی می توانند سبب تجمع گاز در معده شوند. از جمله دلایل پزشکی دیگری که می توانند نفخ را به همراه داشته باشند شامل فتق، پانکراتیت، بیماری هیرشپرونگ، سندرم پیش از قاعدگی و اندومتریوز و حتی بارداری می شود.

ترکیبات و داروهایی که سبب نفخ می شوند

برای درمان نفخ شکم گاهی فقط باید مصرف برخی از داروها را به پایان رساند.

• آنتی بیوتیک ها :داروهای آنتی بیوتیکی می توانند فلور طبیعی روده یا فلور باکتریایی روده را به هم زده و سبب بروز نفخ در دستگاه گوارش شوند.
• شیرین کننده های مصنوعی: سوربیتول و مانیتول در آدامس ها، آبنبات ها و غذاهای شیرین بدون قند به کار برده می شوند، می توانند نفخ را برای فرد به همراه داشته باشند. حتی برای بعضی از افراد اسهال را هم می توانند به همراه داشته باشند.
• مکمل های حاوی فیبر: اضافه کردن یکباره مکمل های حاوی فیبر به برنامه غذایی، نفخ را به همراه دارد. به ویژه اگر حاوی پسیلیوم باشد.
• ملین ها:استفاده دائمی و بیش از اندازه از ملین ها، می تواند افزایش خطر ابتلا به نفخ را به همراه داشته باشد.در صورتی که نشانه های مسمومیت یا انسداد روده دیده شود، یا اینکه خون در مدفوع مشاهده شود، فرد باید هر چه سریع تر تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد.

توصیه هایی برای پیشگیری و درمان نفخ شکم

نفخ شکم از بیماری هایی است که ممکن است برای هر فردی در هر سنی به دلیل خوردن برخی غذاها و یا شیوه های غلط زندگی ایجاد شود که به راحتی با تغییر آن ها می توان میزان نفخ را کاهش داده و از به وجود آمدن دوباره آن جلوگیری کرد. اما در بعضی مواقع مثل بارداری یا روزهای قبل از پریودی در بعضی خانم ها نفخ یک عارضه طبیعی است. منتها در این موارد هم می توان با انتخاب رژیم غذایی صحیح و برخی ورزش ها میزان آن را کاهش داد. در ادامه با روش هایی برای کاهش نفخ شکم آشنا خواهید شد.

حجم زیاد غذا را در مدت زمان کوتاه نخورید

یکی از راه های درمان نفخ شکم بعد از غذا، انتخاب وعده های غذایی کوچک تر و افزودن به تعداد وعده ها است.نفخ شکم برای برخی لزوما با بزرگ تر شدن معده یا احساس فشار در ناحیه ی شکم همراه نیست؛ این افراد بیشتر احساس نفخ دارند. چنین افرادی در مقایسه با کسانی که به ندرت دچار نفخ می شوند، حتی با مصرف وعده های کوچک نیز احساس نفخ می کنند. به همین دلیل کوچک تر کردن وعده های غذایی، برای درمان نفخ معده مفید خواهد بود.جویدن غذا علاوه بر اینکه سبب می شود تا هوای کمتری وارد بدن شود باعث خواهد شد تا سرعت غذا خوردن پایین بیاید و در نتیجه وعده ی غذایی کوچک تری را مصرف کنید.

از مصرف مواد غذایی که به آنها حساسیت دارید خودداری کنید

یکی از روش های درمان نفخ معده اجتناب از مصرف خوراکی هایی است که به آنها حساسیت دارید. اگر مواد غذایی را که به آنها آلرژی دارید مصرف کنید، احتمال دارد معده گاز اضافی تولید کند. در ادامه فهرستی از مواد غذایی آلرژی زا را معرفی می کنم:

• لاکتوز: لاکتوز، کربوهیدرات اصلی درون شیر است. عدم تحمل لاکتوز سبب مشکلات زیادی برای سیستم گوارشی ازجمله نفخ شکم می شود؛
• فروکتوز: حساسیت به فروکتوز نیز سبب نفخ می شود؛
• تخم مرغ: ایجاد گاز معده و نفخ کردن از نشانه های عمومی آلرژی به تخم مرغ است؛
• گندم و گلوتن: عده ی زیادی به پروتئین داخل گندم یعنی گلوتن حساسیت دارند. گلوتن سبب ایجاد نفخ می شود.

از بلعیدن هوا خودداری کنید

یکی از راه های درمان نفخ شکم بعد از غذا، اجتناب از بلع هوا یا گاز هنگام خوردن و نوشیدن است. دو نوع منبع گاز در سیستم گوارشی وجود دارد:

• یکی از آنها توسط باکتری هایی که در معده وجود دارند، تولید می شود؛
• دیگری توسط هوایی که موقع غذا خوردن یا نوشیدن مصرف می کنیم وارد بدن می شود. مهم ترین آنها درون نوشیدنی های گازدار مانند نوشابه وجود دارد. حباب های درون این نوشیدنی ها، حاوی دی اکسیدکربن هستند که بعد از مصرف وارد معده می شوند.

آدامس جویدن، استفاده از نی و صحبت کردن حین غذا خوردن نیز سبب افزایش بلعیدن هوا می شود.

از مصرف مواد غذایی نفاخ خودداری کنید

بعضی مواد غذاییِ حاوی فیبر، سبب تولید مقادیر بالایی گاز می شوند. حبوباتی مانند: لوبیا، عدس و غلات کامل ازجمله ی آنها هستند.بهتر است از یک دفترچه یادداشت استفاده کنید تا متوجه شوید کدام ماده ی غذایی سبب تولید گاز بیشتری در بدن می شود. مواد غذایی چرب سبب کاهش سرعت گوارش و دیرتر خالی شدن معده می شوند که به دیرتر گرسنه شدن کمک می کند اما برای افرادی که مستعد نفخ کردن هستند دردسرسازند.

از رژیم غذایی با فودمپِ کم استفاده کنید

تحقیقات زیادی، نشان داده اند که کربوهیدرات های غیرقابل هضم که با نام فودمپ (FODMAP) شناخته می شوند سبب تشدید نشانه های سندرم روده تحریک پذیر خواهند شد.سندرم روده تحریک پذیر، شایع ترین بیماری گوارشی در دنیاست. علت این بیماری مشخص نیست اما ۱۴درصد افراد را به خود مبتلا کرده است که اغلب آنها نیز از وجود بیماری بی خبرند.نشانه های این بیماری شامل: درد معده، اسهال یا یبوست است. اغلب افراد مبتلا، تجربه ی نفخ شکم را داشته اند و ۶۰درصد آنها نفخ کردن را بدتر از درد معده می دانند.فهرستی از مواد غذایی با فودمپ کم:

• گندم؛
• پیاز؛
• سیر؛
• کلم بروکلی؛
• کلم؛
• گل كلم؛
• کنگر فرنگی؛
• سیب؛
• گلابی؛
• هندوانه.

مواظب مصرف الکل قند باشید

الکل قند را می توانید در انواع نوشیدنی های بدون شکر و آدامس ها پیدا کنید. الکل قند را جزو شیرین کننده های بی خطر می شناسند. هرچند آنها توسط باکتری های موجود در روده ی بزرگ مصرف می شوند و مقادیر بالایی گاز تولید می کنند.زایلیتول، سوربیتول و مانیتول، الکل قند هستند. اریتیتول اما مشکلات کمتری را ایجاد می کند اما باید در مصرف مقادیر بالای آن احتیاط به خرج داد.

مکمل های حاوی آنزیم گوارشی مصرف کنید

مکمل های حاوی آنزیم می توانند به هضم کربوهیدرات های غیرقابل هضم کمک کنند. این مکمل ها عموما حاوی ۲ آنزیم هستند:

• لاکتاز: که برای برای هضم لاکتوز کاربر دارد؛
• بیانو: این آنزیم حاوی آلفا گالاکتوزیداز است که در هضم کربوهیدرات های غیرقابل هضم مختلفی کاربرد دارد.

از یبوست پیشگیری کنید

یکی از عمومی ترین مشکلات گوارشی، یبوست است و علل مختلفی دارد. مطالعات زیادی نشان می دهند که یبوست سبب تشدید نفخ شکم می شود.برای درمان یبوست، مصرف فیبرهای محلول در آب توصیه می شود. البته مصرف فیبر برای افراد مستعد نفخ باید همراه با احتیاط باشد چرا که فیبر خود سبب افزایش گاز معده می شود.مصرف منیزیم و افزایش فعالیت های ورزشی نیز می تواند به کاهش یبوست کمک کند.

بررسی مکمل ها و داروها

بعضی مکمل ها مانند مکمل آهن، می توانند باعث یبوست و سایر علائم سوء هاضمه شوند. این مکمل ها می تواند نفخ را نیز افزایش دهد. از سوی دیگر، پتاسیم، با کمک به تعادل سطح سدیم بدن، ممکن است نفخ را در برخی افراد کاهش دهد. بعضی از داروها نیز ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند که بر عملکرد دستگاه گوارشی تأثیر می گذارد یا باعث سوء هاضمه می شود. در این حالت بهتر است به پزشک خود بگویید تا داروی دیگری را جایگزین کند.

اسفرزه را امتحان کنید

اگر نفخ به علت یبوست است، گیاه اسفرزه می تواند به افزایش سرعت حرکت مواد غذایی در روده کمک کند. اسفرزه یک ملانین طبیعی گیاهی است که در برخی از داروهای بدون نسخه نیز یافت می شود. فیبر محلول موجود در این گیاه در صورت تماس با مایعات، ژل غلیظی را تشکیل می دهد که به نوبه خود می تواند به تنظیم سیستم گوارش شما و کاهش نفخ کمک کند.

پتاسیم بیشتری بخورید.

خوردن پتاسیم یک درمان عالی برای نفخ است، زیرا پتاسیم به کلیه های شما کمک می کند از نمک اضافی استفاده کند و به حفظ تعادل مایع بدن کمک می کند. موز، سبزیجات برگ دار، حبوبات، و آووکادو منابع عالی پتاسیم هستند.

مصرف نمک را کاهش دهید.

سدیم اضافی موجب می شود که بدن آب بیشتری را در خود نگه دارد. به همین دلیل است که سدیم بر توانایی کلیه ها برای از بین بردن مایع و ضایعات تاثیر می گذارد. به طور کلی، بدن شما روزانه به حدود 1300 تا 1500 میلی گرم سدیم نیاز دارد. بنابراین دفعه بعد که احساس نفخ کردید، بهتر است از مصرف مواد غذایی حاوی نمک و سدیم بپرهیزید. خوردن نمک زیاد می تواند باعث تورم و نفخ در شکم و دیگر نقاط بدن مانند دست ها و پاها شود. یکی از دلایلی که در دوران بارداری به افرادی که وزن بیشتری دارند تاکید می شود از خوردن نمک اجتناب کنند نیز همین موضوع می باشد.

جلوگیری از بیماری

در بعضی موارد، نفخ ممکن است نشانه ای از یک بیماری باشد. در این حالت برای رفع نفخ، فرد باید از پزشک برای کمک به تشخیص و کنترل وضعیت خود کمک بگیرد. بیماری های التهابی روده، از جمله بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، ممکن است باعث نفخ شده باشد. سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نیز می تواند این علامت را ایجاد کند.

در بعضی شرایط، مانند اندومتریوز و کیست تخمدان، نیز درد، تورم و احساس نفخ در ناحیه شکمی ایجاد می شود. این افراد باید تحت نظر پزشک باشند. دکتر می تواند آزمایش های تشخیصی دقیق تری را برای بررسی مشکلات و حل آن ها انجام دهد. این آزمایشات شامل اشعه ایکس، سونوگرافی، کولونوسکوپی یا آزمایش خون می باشد.

از مکمل های روغنی استفاده کنید.

یک مطالعه در سال 2016، اثربخشی مکمل های حاوی اسانس رازیانه و کورکومین را بر 116 نفر مبتلا به IBS خفیف تا متوسط مورد آزمایش قرار داد. بعد از 30 روز، نتایج آزمایش نشان داد علائم IBS، از جمله نفخ و درد شکمی، در این افراد کاهش پیدا کرده است. البته بهتر است قبل از استفاده از روغن های ضروری حتما با پزشک مشورت کنید. زیرا برخی از ترکیبات و فرمولاسیون های این روغن ها سمی هستند و یا ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و نباید بصورت خوراکی مصرف شوند.

حمام کنید تا آرام شوید!

گرمای حمام می تواند باعث تسکین درد شکم شود. همچنین استراحت می تواند سطوح استرس را کاهش داده و کاهش استرس نیز عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می بخشد و به کاهش نفخ شکم کمک می کند.

از پروبیوتیک ها استفاده کنید

گازهای تولیدی توسط باکتری های روده، یکی از دلایل اصلی نفخ کردن هستند. میزان این باکتری ها در بدن افراد، یکسان نیست.

تحقیقات زیادی نشان می دهند که مصرف مکمل های حاوی پروبیوتیک می تواند به کاهش تولید گاز و به تبع آن نفخ کمک کند. البته محققان اشاره می کنند با اینکه مصرف پروبیوتیک سبب کاهش گاز تولیدی معده می شود اما باعث از بین رفتن نشانه های نفخ نمی شود.

افزایش تدریجی فیبر

خوردن فیبر بیشتر به جلوگیری از یبوست و نفخ کمک می کند. باید در نظر داشته باشید که خوردن فیبر بیش از حد و یا افزایش مصرف فیبرها بصورت غیر طبیعی نیز می تواند به سرعت موجب افزایش بیشتر گاز و نفخ شود. معمولا در اثر خوردن بیش از 70 گرم فیبر در روز عوارض جانبی نفخ ایجاد می شود. پس باید در حد تعادل استفاده شود.

هنگام افزایش مصرف فیبر، بهتر است این افزایش به آرامی انجام شود و مصرف را در طول چندین هفته افزایش دهید تا بدن بتواند به این تغییر در رژیم غذایی عادت کند.

پیشنهاد پزشک اوما: عصاره های مفید برای از بین بردن یبوست

به جای نوشابه آب بخورید!

نوشیدنی های گاز دار دارای گاز هستند که این گاز می تواند در معده جمع شود. دی اکسید کربنی که باعث گازدار کردن نوشابه های گازدار می شود نیز می تواند موجب نفخ معده شود. به طور کلی شکر یا شیرین کننده های مصنوعی در رژیم غذایی علاوه بر اضافه وزن می توانند باعث ایجاد گاز و نفخ شوند. آب آشامیدنی این مسائل را حل می کند و همچنین یبوست را کاهش می دهد.

در موارد حاد به پزشک مراجعه کنید

اگر این عارضه شدت پیدا کرده و در روند عادی زندگی شما اخلال ایجاد کرده است حتما به پزشک مراجعه کنید. همیشه احتمال دارد که نفخ نشانه ای از یک بیماری پنهان گوارشی باشد.درد، خجالت زدگی و استرس ناشی از دفع ناخواسته گاز از رایج ترین دردسرهایی نفخ شکم است. اما خوش بختانه این مشکل راه حل دارد. البته اگر نفخ شکم مزمن و طولانی مدت است یا درد شدید است، حتما به پزشک مراجعه کنید. اما شاید توصیه های این مطلب برایتان مؤثر باشد و خیالتان را آسوده کند.

فعالیت خود را افزایش دهید!

ورزش به بدن شما کمک می کند تا مدفوع و گاز را به راحتی از روده دفع کنید و حرکات روده منظم تر انجام می شود. به علاوه ورزش باعث آزاد شدن سدیم اضافی از بدن از طریق عرق کردن می شود که می تواند به رفع احتباس آب و نفخ ناشی از آن کمک کند. یادتان باشد قبل و بعد از ورزش حتما آب بنوشید. زیرا مصرف مقداری آب قبل و بعد از ورزش از کم آبی بدن جلوگیری می کند که یکی از عوامل اصلی ایجاد یبوست می باشد.

از ماساژ شکم غافل نشوید

ماساژ شکم به حرکت روده ها کمک می کند. ماساژی که بتواند در مسیر روده بزرگ باعث حرکت آسان مواد غذایی شود، بسیار مفید است. می توانید مراحل زیر را برای گرفتن نتیجه بهتر از ماساژ انجام دهید:

• دست را دقیقا بالای استخوان مفصل ران راست قرار دهید.
• با حرکت دایره ای با فشار خفیف به سمت راست قفسه سینه ماساژ را انجام دهید.
• مستقیما در ناحیه بالای شکم به سمت چپ قفسه سینه ماساژ دهید.
• به آرامی به سمت پایین به سمت استخوان ران چپ حرکت کنید.
• این حرکت را در صورت لزوم تکرار کنید.

خطرات نفخ شکم

نفخ و ورم شکم می تواند منجر به بیماری های شدیدی شود یا علائم یک بیماری جدی باشد. بیماری های کبدی، بیماری التهابی روده، نارسایی قلبی، مشکلات کلیوی و برخی از انواع سرطان نیز در بعضی افراد با نفخ همراه هستند. بنابراین نفخی که برای چند روز یا چند هفته ادامه یابد ممکن است یک مشکل پزشکی داشته باشد که به مراقبت پزشکی نیاز دارد. توصیه می شود در این حالت به پزشک مراجعه کنید. افرادی که همراه با نفخ علائم زیر را دارند باید حتما به پزشک مراجعه کنند:

• تغییر اشتها و یا مشکل در غذا خوردن
• اسهال
• استفراغ
• کاهش وزن
• تب
• درد شدید شکم
• خون قرمز روشن در مدفوع
• مدفوع سیاه و تیره

رفع بی اشتهایی در سالمندان با چند راهکار ساده