به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقلذاز برترینها، امید بعضی ها به این است که تکثیر بیماری کووید-۱۹ با گرمتر شدن هوا رو به افول بگذارد، اما بیماری های همه گیر همیشه مانند بیماری های فصلی رفتار نمی کنند.
بسیاری از بیماری های مسری با تغییر فصل کم و زیاد می شوند. آنفلوآنزا عموما در ماه های سردتر زمستان از راه می رسد، دقیقا عین کاری که ویروس استفراغ زمستانی انجام می دهد. بیماری های دیگر، از جمله حصبه، عموما در تابستان به اوج خود می رسند. در مناطق معتدل، موارد ابتلا به سرخک در تابستان کمتر می شود، در حالی که در مناطق حاره در فصل خشک روند افزایشی به خود می گیرد.
برای همین اصلا عجیب نیست که حالا خیلی ها دوست دارند بدانند که کووید-۱۹ نیز از فصول پیروی می کند یا نه. این ویروس که اواسط ماه دسامبر گذشته در چین پدیدار شد، حالا خیلی سریع پخش شده است و روند تسری آن در اروپا و ایالات متحده از بقیه دنیا پیشی گرفته است.
خیلی از موارد شیوع گسترده این بیماری در مناطقی رخ داده است که هوای سردی داشته اند و این مساله به گمانه زنی درباره کاهش احتمالی روند پیشرفت آن با گرمتر شدن هوا دامن زده است. اما تا به حال خیلی از کارشناسان نسبت به سرمایه گذاری بیش از حد روی تاثیرات هوای گرمتر بر این ویروس هشدار داده اند.
و نگرانی آن ها نیز بی پایه نیست. عامل بیماری کووید-۱۹ ویروس کرونای جدیدی است و ما اطلاعات کافی درباره تاثیر تغییر فصل بر روند تکثیر مبتلایان نداریم. ویروس سارس که شباهت زیادی به این ویروس دارد در سال ۲۰۰۳ ظاهر شد، اما مهار سریع آن به این معنی است که اطلاعات چندانی درباره روند تسری آن در فصول مختلف وجود ندارد.
اما ویروس های کرونای دیگری وجود دارند که انسان را آلوده می کنند و می توانند سرنخ های خوبی درباره احتمال فصلی شدن این ویروس جدید در اختیار ما بگذارند.
کیت تمپلتون، پژوهشگر مرکز بیماری های مسری در دانشگاه ادینبرا، ده سال پیش با بررسی سه ویروس کرونای مختلفی که از افراد مبتلا به بیماری های مجاری تنفسی نمونه برداری شده بودند، نشان داد که هر سه "خواص فصلی بارزی" دارند و عمدتا بین ماه های آذر و فروردین فعال می شوند. اما فعالیت ویروس چهارمی که بیشتر در افراد دارای دستگاه ایمنی ضعیف دیده می شد از الگوی چندان ثابتی پیروی نمی کرد.
از نحوه شیوع ویروس کرونای جدید هم به نظرم می رسد که فعالیتش در شرایط سرد و خشک بیشتر می شود.
برای مثال، بررسی وضعیت آب وهوای ۵۰۰ مکان مختلف در سراسر دنیا که بیماری کووید-۱۹ در آن ها دیده شده است نشان می دهد که شیوع این ویروس احتمالا با دما، سرعت باد و رطوبت نسبی رابطه دارد. پژوهش دیگری نیز نشان داده است که موارد ابتلا به این بیماری در دما های بالاتر کمتر می شود، اما محققان می گویند که دما به تنهایی نمی تواند تفاوت های موجود در تعداد موارد ابتلا را توضیح دهد.
پژوهش دیگری که هنوز رسما منتشر نشده است هم پیش بینی می کند که احتمال شیوع این بیماری در مناطق معتدل سرد و گرم بیشتر است و مناطق خشک در جایگاه بعدی قرار دارند. پژوهشگران می گویند که مناطق حاره احتمالا کمترین آسیب را از این بیماری خواهند دید.
اما نبود اطلاعات واقعی از فصول مختلف به این معنی است که محققان به اجبار باید از مدل سازی رایانه ای برای پیش بینی وقایع آینده استفاده کنند و استفاده از اطلاعات مربوط به ویروس های کرونای بومی در این رابطه کار سختی است. فصلی بودن این ویروس های بومی دلایل متعددی دارد که شاید در بیماری کووید-۱۹ صدق نکنند.
همه گیری ها معمولا مانند بیماری های عادی رفتار نمی کنند. برای نمونه آنفلوآنزای اسپانیایی در ماه های تابستان به اوج خود رسید، در حالی که آنفلوآنزا های معمولی عمدتا در زمستان شایع می شوند.
جن آلبرت، استاد بیماری های مسری در موسسه کارولینسکا در استکهلم، می گوید "ما در نهایت شاهد بومی شدن کووید-۱۹ خواهیم بود؛ و اگر در آن زمان رفتار فصلی نداشته باشد واقعا مایه تعجب خواهد بود. سوال اصلی این است که آیا حساسیت این ویروس به تغییر فصل تاثیری بر ظرفیت شیوع آن در وضعیت همه گیری خواهد داشت یا نه. نمی توان جواب قطعی به این پرسش داد، اما باید تا حد امکان آن را در نظر بگیریم. "
لذا باید در پیش بینی ها محتاطانه عمل کنیم. اما چرا ویروس های کرونای مشابه خواص فصلی دارند، و چرا این مساله می تواند در وضعیت فعلی مایه امیدواری باشد؟
ویروس های کرونا به گروه "ویروس های غلاف دار" تعلق دارند که با لایه ای روغنی پوشیده شده اند. پژوهش هایی که روی دیگر ویروس های غلاف دار صورت گرفته است نشان می دهد که این لایه روغنی باعث حساسیت بیشتر این ویروس ها به گرما می شود. در شرایط سردتر، این لایه روغنی حالت پلاستیکی سفتی به خود می گیرد و باعث دوام بیشتر ویروس در خارج از بدن می شود. به همین خاطر بیشتر ویروس های غلاف دار خواص فصلی پررنگی دارند.
تحقیقات نشان داده است که ویروس کرونای جدید می تواند روی سطوح سختی، چون پلاستیک و فولاد ضدزنگ تا ۷۲ ساعت در دمای بین ۲۱-۲۳ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۴۰ درصد دوام بیاورد. ما هنوز درک درستی از رفتار این ویروس در دما ها و رطوبت های دیگر نداریم، اما تحقیقات نشان می دهد که ویروس های کرونای دیگر می توانند تا ۲۸ روز در دمای ۴ درجه دوام بیاورند.
ویروس بیماری سارس که شباهت زیادی به ویروس فعلی دارد نیز در شرایط سردتر و خشکتر بیشتر دوام می آورد. برای مثال، ویروس سارس باقی مانده روی سطوح صاف تا بیش از ۵ روز در دمای ۲۲-۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۴۰-۵۰ درصد دوام می آورد، اما هر چه دما و رطوبت بیشتر می شد از عمر ویروس نیز کاسته می شد.
میگل آرائوخو، پژوهشگر در موزه ملی علوم طبیعی مادرید، می گوید "اهمیت شرایط اقلیمی به این خاطر است که بر توان زنده ماندن ویروس در پی خروج از بدن به خاطر سرفه یا عطسه تاثیر می گذارد. هر چه پایداری ویروس در محیط بیشتر طول بکشد، توان آن نیز برای بیمار کردن مردم و همه گیر شدن بیشتر می شود. درست است که این ویروس جدید خیلی سریع در دنیا پخش شده است، اما مناطقی که شاهد شیوع عمده آن بوده اند عمدتا اقلیمی سرد و خشک دارند. "
به باور او اگر کووید-۱۹ نیز حساسیت مشابهی به دما و رطوبت داشته باشد، شاید موارد ابتلا به ویروس کرونا در گوشه و کنار دنیا در زمان های مختلف اوج بگیرد.
به گفته او "ما منطقا می توانیم انتظار داشته باشیم که این دو ویروس رفتاری مشابه داشته باشند. اما این معادله بیش از یک متغیر دارد. این ویروس از انسان به انسان منتقل می شود. هر جایی که تعداد انسان ها بیشتر باشد و تماس بیشتری نیز با هم داشته باشند، موارد ابتلا نیز بیشتر می شود. رفتار آن ها برای درک دست شیوع این ویروس کلیدی است. "
تحقیقی که در دانشگاه مریلند صورت گرفته است نشان می دهد که این ویروس در شهر ها و مناطقی که دمایی بین ۵-۱۱ درجه سانتیگراد داشته اند و نسبتا خشک بوده اند بیشتر پخش شده است.
اما تعداد موارد ابتلا در مناطق حاره نیز اصلا کم نبوده است. پژوهشگران دانشگاه پزشکی هاروارد با تحلیل شیوع این ویروس در آسیا نشان داده اند که حساسیت آن نسبت به آب وهوا از آنچه خیلی ها امید دارند کمتر است.
به گفته آن ها شیوع سریع این ویروس در استان های مختلف چین، چه آن هایی که اقلیمی سرد و خشک دارند و چه آن هایی که حاره ای محسوب می شوند، نشان می دهد که افزایش دما و رطوبت در بهار و تابستان به کاهش موارد ابتلا منجر نخواهد شد، و این امر بر اهمیت اتخاذ تمهیدات بهداشتی به منظور کاهش نرخ تسری این بیماری تاکید می کند.
دلیلش هم این است که پخش شدن این ویروس جز به میزان دوامش در محیط به خیلی چیز های دیگر نیز بستگی دارد. این مساله درک دقیق خواص فصلی این ویروس را پیچیده می کند. در حال حاضر عامل اصلی شیوع بیماری کووید-۱۹ انسان است، و تغییرات فصلی در رفتار انسان ها می تواند نرخ تسری این ویروس را نیز عوض کند.
برای نمونه، موارد ابتلا به سرخک در اروپا با شروع مدارس افزایش پیدا می کند و هنگامی که بچه ها به تعطیلات می روند و دیگر بیماری را به یکدیگر منتقل نمی کنند کم می شود. گفته می شود که حجم عظیم مسافران سال نو چینی در اواخر ژانویه نقش مهمی در انتقال ویروس به دیگر مناطق چین و بقیه دنیا ایفا کرده است.
از طرف دیگر وضع هوا می تواند با سیستم ایمنی بدنمان نیز بازی کند و ما را در برابر بیماری های مسری آسیب پذیرتر کند. طبق برخی مدارک سطح ویتامین د موجود در بدن می تواند بر میزان آسیب پذیری ما در برابر این بیماری ها تاثیر بگذارد. در زمستان میزان ویتامین د بدن ما کم می شود، چرا که عمده وقت خود را در اماکن مسقف می گذرانیم و نور خورشید کمی به بدنمان می خورد. اما از طرف دیگر پژوهش هایی نیز وجود دارد که نشان می دهد این تئوری بعید است که تفاوت های فصلی بیماری هایی، چون آنفلوآنزا را توضیح دهد.
مساله جنجالیتر تاثیر هوای سرد بر سیستم ایمنی بدن است. برخی از پژوهش ها این مساله را تایید می کنند، اما بعضی تحقیقات دیگر نشان می دهند که هوای سرد می تواند باعث افزایش گلبول های سفید خون شود.
اما مدارک بیشتری برای تاثیرگذاری رطوبت بر آسیب پذیری ما در برابر بیماری وجود دارد. خشکی بیش از حد هوا باعث کاهش غشاء مخاطی ریه ها و مجاری تنفسی می شود. این غشاء مخاطی سدی طبیعی در برابر بیماری است و کاهش میزان آن ما را در برابر ویروس های مختلف آسیب پذیرتر می کند.
از طرف دیگر، مدل سازی رایانه ای نشان داده است که روز هایی که دما و میزان رطوبت هوا بیشتر بوده است، نرخ مرگ ومیر نیز کمتر بوده است.
ویتوریا کولیتزا، مدیر تحقیقات در موسسه تحقیقات بهداشت و پزشکی فرانسه، می گوید عامل اصلی شیوع سریع این ویروس در کل دنیا مسافرت های هوایی بوده است. اما بعد از ورود ویروس به جامعه میزبان، عامل اصلی انتشار آن تماس نزدیک بین مردم است. کاهش این تماس ها نیز می تواند باعث کند شدن روند تسری ویروس شود. این دقیقا همان کاری است که خیلی از دولت ها در سراسر دنیا با اعمال محدودیت های سختگیرانه انجام داده اند.
به گفت خانم کولیتزا "هنوز مدرکی دال بر رفتار فصلی کووید-۱۹ وجود ندارد. مؤلفه رفتاری نیز می تواند در این مساله نقش ایفا کند. "، اما او هشدار می دهد که هنوز برای سنجش تاثیر تمهیدات فعلی بر روند شیوع ویروس زود است. "شاید به تنهایی بتوانند با کاهش مسیر های انتقال بیماری سرعت تسری آن را تا حدی کاهش دهند. "
حتی اگر تعداد موارد ابتلا به کووید-۱۹ در ماه های آینده کاهش یابد، این اتفاق می تواند به خاطر چند دلیل مختلف باشد - موفقیت تمهیدات پیشگیرانه مانند قرنطینه و منع رفت و آمد؛ افزایش سطح ایمنی در بین مردم؛ یا شاید تاثیر تغییر فصل.
جن آلبرت می گوید "تاثیر تغییر فصل، اگر وجود داشته باشد، ممکن است تاثیر دو مؤلفه دیگر را بپوشاند. در کشور هایی که محدودیت های ارتباطی مانع انتشار گسترده ویروس شده است، رسیدن پاییز و زمستان ممکن است به بروز موج دوم شیوع این ویروس منجر شود. "
حتی اگر کووید-۱۹ خواص فصلی داشته باشد نیز بعد است که طی فصل تابستان کاملا نابود شود. اما کاهش موارد ابتلا ممکن است مزایایی داشته باشد.
به گفته آقای آلبرت "اقداماتی که برای صاف کردن نمودار صورت گرفته است هزینه اقتصادی گزافی دارد، اما شاید به ما کمک کند تا این همه گیری را تا تابستان کش دهیم. هرگونه خاصیت فصلی می تواند به نظام های درمانی فرصت دهد تا خود را آماده کنند. "
