درآویشن شیرازی با نام علمی Zataria bracteata Boiss، از گیاهان دارویی پرکاربرد است که سابقه استفاده از آن به هزاران سال پیش باز می گردد. این گیاه انواع متفاوتی دارد. تفاوت این گونه ها تنها در ظاهر، طعم و رنگ آن ها است. آویشن شیرازی منبعی غنی از انواع ویتامین ها مانند ویتامین A، B، C و E، مواد معدنی و همورمون های گیاهی است.گیاه آویشن شیرازی از خاصیت ضد قارچی، ضد باکتریایی، ضد التهابی، ضد عفونی کنندگی برخوردار بوده و به عنوان آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک قوی شناخته می شود.
گیاه آویشن شیرازی در از بین بردن باکتری بروسلوزیس و استافیلوکوکوس آرئوس بسیار مفید است.این گیاه طبیعت گرم و خشک دارد. از این رو به عنوان مصلح غذاهایی با طبع سرد مانند پنیر، ماست، سیب زمینی، لوبیا سبز، نخود سبز و … کاربرد دارد.در طب سنتی از آویشن شیرازی برای درمان عفونت ریه، درد مفاصل، سکسکه، سرفه و برونشیت، سینوزیت، مشکلات گوارشی، جوش های سطحی پوست، مشکلات قاعدگی و … استفاده می شود.
آویشن متعلق به خانواده نعناع می باشد. در مصر باستان از آویشن برای رفع بوی بد دهان استفاده می کردند و در یونان باستان به عنوان بخور در معابد استفاده می شد.رومی های از آویشن کوهی برای طعم دار کردن غذاهایشان استفاده می کردند بخصوص برای پنیز و نوشیدنی های الکی. بقراط برای درمان بیماری های تنفسی از آیشن استفاده می کرد. در شجاع‌تر کردن مردم پس از یونان قدیم کاربرد داشته: طبق گزارش‌ها، خانم‌های قرون وسطایی یک شاخه آویشن و مقداری عسل را به شوالیه‌های خود می‌دادند.مهمترین چیزی که در ادویه ها می خواهیم بدانیم طبع آن است. طبع آویشن گرم و خشک می باشد. امروزه آویشن به شکل های مختلفی وارد بازار می شود. آویشن تازه و آویشن خشک، روغن آویشن و عرق آویشن و …. .
آویشن حاوی مقادیر بالای تیمول که خواص ضد عفونی کننده دارد و کارواکرول که خواص ضد باکتریایی دارد می باشد. آویشن شیرازی به انگلیسی Zataria در جنوب ایران، افغانستان و پاکستان می‌روید و خواص دارویی و خوراکی دارد.
آویشن شیرازی با نام علمی Zataria bracteata Boiss، گیاهی دارویی از راسته نعناسانان، تیره نعنائیان، سرده Zataria Bosis. و گونه Z. multiflora است.این گیاه بوته ای دارای ساقه‌های منشعب و شاخه‌های متعدد نازک است. این شاخه ها پوست سفید و پوشیده از کرک دارند. برگ های آویشن شیرازی کوچک، به شکل دایره و یا بیضی، با حاشیه صاف و بدون دم‌برگ است. در این گیاه، برگ های جوان گیاه پوشیده از کرک و سفید و برگ های مسن بدون کرک است.
برگ های گیاه از تعداد فراوانی غده ترشحی و گل‌آذین پوشیده شده است. گل آذین از چرخه‌های متعدد بیضوی یا کروی، به صورت گروهی انبوه یا سنبله ای تشکیل شده است. گل‌های کوچک و سفید، به طول دو میلی‌متر، تخم مرغی درازچین و کرک دار هستند.
گیاه آویشن شیرازی بومی ایران است. این گیاه در استان های مختلف مانند اصفهان، لرستان (شهر های شهبازان و چم سنگر)، خوزستان (شهر های دزفول و بهبهان)، فارس (شهر های فیروز آباد، کوه سیوند، ارسنجان، طارم داراب، ارتفاعات مشرف به دریاچه مهارلو، کوه های مشرف به دریاچه بختگان)، بوشهر (شهر های بوشهر و اهرم)، کرمان (بین کرمان و زرند، علی‌آباد به طرف اسفندقه)، هرمزگان (20 تا30 کیلومتری شرق حاجی‌آباد، گهره، کوه‌های گنو، کوه هماگ از فارغان و تیدر، آبگرم گنو)، بلوچستان ( بین خاش و ایرانشهر، شمال بزمان، تنگ سرحه، نیک شهر، دره رودخانه کاجو شمال قصر قند)، خراسان (جنوب ازبگو) و یزد (مهریز، خورمیز، بافق، غرب چاه ملک) دیده می شود.
ترکیبات بسیاری در این گیاه وجود دارد. از مهم ترین ترکیبات شیمیایی موجود در این گیاه، می توان به ترکیبات موجود در اسانس مانند تیمول، کارواکرول، لینالول، سیمن، تیمن و آلفا پی نن اشاره کرد.
1 تا 5/2 درصد از اسانس گیاه در برگ های آن وجود دارد. مقدار تیمول موجود در این اسانس 30 تا 70 درصد و مقدار کاروکرول 15 تا 30 درصد است. میزان این ترکیبات به شرایط محل کشت، زمان برداشت و سایر شرایط جغرافیایی، بستگی دارد.
آویشن شیرازی دارای A، B و E و هم چنین هورمون گیاهی است و خواص ضدباکتریایی و ضد قارچی دارد.
اگر از دردهای روماتیسمی رنج می برید، می توانید از دم کرده آویشن شیرازی استفاده کنید و آن را روی مفاصل خود بمالید. هم چنین این دم کرده برای برطرف کردن لاغری موضعی نیز مفید است.
استفاده از دم کرده آویشن شیرازی برای درمان میگرن، درمان صرع، تب، دفع انگل و تنظیم عادت ماهانه نیز توصیه می شود.
آویشن شیرازی یک داروی گیاهی مقوی عضلات و محرک است که افزاینده خون قاعدگی و هم چنین شیر مادران است و خون را تصفیه می کند. التیام بخش و آرام بخش است، مدر و ضدعفونی کننده است. برای دفع سودا مفید است و اخلاط خونی را دفع می کند. برای تقویت حافظه استفاده می شود و قوای جنسی را افزایش می دهد.
دم کرده آویشن شیرازی مانند آنتی بیوتیک عمل می کند و در درمان بسیاری از عفونت های باکتریایی و قارچی مؤثر است. هم چنین برای تسکین درد معده، پیشگیری از ابتلا به سرطان، ورم روده، ناراحتی های کبدی، ورم کلیه، آسم، سنگ کلیه، سیاه سرفه، آرتروز، واریس و… مفید است.
عرق آویشن شیرازی برای درمان آکنه و جوش های صورت هم به کار می رود.
گفته می شود برای درمان امراض ریوی نظیر برونشیت، چند قطره از اسانس آویشن شیرازی را روی یک حبه قند بریزید و با چای میل کنید.
اگر به مدت سه روز مقداری دم کرده آویشن شیرازی (یک قاشق غذاخوری در یک فنجان آب) را میل کنید، ناراحتی معده را از بین می برد و سرفه را درمان می کند. هم چنین دافع بوی بد دهان است.
برای بهره بردن از خواص درمانی آویشن شیرازی، می توان دم کرده رقیق آن را به همراه مقداری عسل هر روز صبح به جای چای میل کرد. هم چنین جوشانده غلیظ این گیاه برای تقویت پیاز مو مفید است.
غرغره دم کرده آویشن شیرازی برای درمان گلودردهای چرکی مفید است و همین طور اگر به جای خمیر دندان استفاده شود، به بهداشت دهان و دندان ها کمک می کند. از جوشانده این گیاه هم برای درمان درهای ناشی از رگ به رگ شدگی می توان استفاده کرد.
جوش های صورت به علل مختلف از جمله تغذیه نامناسب، فشارهای عصبی، کمبود ویتامین و وجود باکتری ها و عوامل عفونت زا به وجود می آیند. آویشن دارای خواص ضد قارچی و ضد باکتریایی است. از همین رو برای درمان بیماری های قارچی پوستی و جوش و آکنه یک داروی طبیعی بسیار پرکاربرد به حساب می آید. آویشن شیرازی با باکتری هایی که باعث بروز آکنه می شود مبارزه می کند و اگر برگ این گیاه به مدت چند روز در محلول الکل بماند تبدیل به دارویی می شود که بسیار بهتر از داروهایی که حاوی بنزوئیل پراکسید هستند، عمل می کند.هم چنین بخور آویشن شیرازی می تواند برای شادابی و جوانسازی پوست مفید باشد.
مصرف آویشن شیرازی به میزان معمول در انواع خوراک ها هیچ گونه منع و ضرری ندارد. هم چنین استفاده از این گیاه به عنوان دارو، برای مدت زمانی کوتاه نیز برای بدن مضر نیست.
روغن آویشن شیرازی معمولاً عوارضی ندارد ولی ممکن است روی برخی پوست ها ایجاد حساسیت کند.
آویشن شیرازی اگر در میزان معمولی در خوراک ها استفاده شود، برای کودکان مشکلی به وجود نمی آورد.
بهتر است زنان باردار و شیرده از آویشن شیرازی در مقادیر معمول آن استفاده کنند و به دلیل ضرر احتمالی استفاده دارویی از آن را منتفی بدانند.
کسانی که به پونه کوهی حساسیت دارند، ممکن است به آویشن شیرازی هم حساسیت پیدا کنند.
آویشن شیرازی در بدن مانند هورمون استروژن عمل می کند و برای کسانی که از بیماری هایی رنج می برند که افزایش هورمون استروژن در آن ها مضر است، مانند افرادی که به انواع سرطان سینه، تخمدان، رحم یا فیبروم رحم و آندومتریوز مبتلا هستند، می تواند زیان بار باشد.
آویشن خطر خونریزی را افزایش می دهد و از لخته شدن خون جلوگیری می کند خصوصاً اگر از این گیاه بیش از حد معمول استفاده شود.
مصرف این گیاه با داروهایی که ضدلختگی خون هستند، نظیر آسپرین، ناپروکسن، وارفارین، دیکلوفناک، هپارین و ایبوپروفن توصیه نمی شود زیرا می تواند باعث کبودی بخش هایی از پوست شود.
توصیه می شد که کسانی که از دارو برای درمان بیماری گلوکوم و آلزایمر استفاده می کنند، از خوردن آویشن شیرازی اجتناب کنند زیرا این گیاه می تواند برخی واسطه های شیمیایی موجود در قلب، مغز و دیگر نقاط بدن را افزایش دهد و باعث بروز عوارض جانبی شود.
برای مصرف درمانی از این نوع خوراکی معمولا سرشاخه های آویشن را در اوایل دوره گل دهی (اردیبهشت و خرداد) جمع آوری کرده سپس آن ها را خشک نموده واز آن استفاده می کنند. علاوه بر مصارف درمانی در تهیه ادویه ها ، سس ها ، کنسرو ماهی و غذاهای گوشتی استفاده می نمایند.
در تاریخچه آویشن آمده که از عطر آویشن در مراسم مذهبی استفاده می شده است و موسی پیامبر دین یهود نیز به این عطر خیلی علاقه داشت و همیشه آن را باخود به همراه می برد، همچنین پزشکان یونانی نیز از آویشن در درمان بیماریهای عفونی (عفونت کبد) منژیت و اختلالهای مغزی به کار می بردند.
آویشن شیرازی یک گیاه گل دهنده از خانواده نعناع و بومی افغانستان، ایران، کشمیر و پاکستان است. در ایران، این نوع آویشن در شهرستان اقلید می روید. شکل برگ ها و گل این آویشن، با آویشن باغی متفاوت است و برگ های پهن تری دارد؛ از این رو به آن آویشن برگ پهن هم می گویند.
