خوانش پریشی یک اختلال یادگیری است که امر خواندن و نوشتن را برای فرد دشوار می کند. خوانش پریشی بر روش هایی که مغز سمبل ها و صدای کلمات را پردازش می کند اثر می گذارد و بر تشخیص، هجی کردن و توانایی انطباق حروف با صدا ها اثر می گذارد. با اینکه دیسلکسی عارضه ای عصبی است اما هیچ ارتباطی با هوش ندارد.خوانش پریشی بسیار شایع است و متخصصین معتقدند که بین ۵ تا ۱۰ درصد افراد به این عارضه مبتلایند در حالی که بعضی دیگر تا ۱۷ درصد نیز تخمین می زنند. تشخیص، هدایت و حمایت از سنین اولیه می تواند به کاهش تاثیر این عارضه در بزرگسالی کمک کند.
دیسلکسی یا خوانش پریشی چیست؟
خوانش پریشی بر پردازش های مغز بر روی حروف و نماد های مکتوب اثر می گذارد و تشخیص و هجی و خواندن آنها را سخت می کند. هرچند تاثیرات آن بر روی افرا متفاوت است. افرادی که به این عارضه مبتلایند نمی توانند رسا و بدون اشکال متنی را بخوانند و گاها معنی آنچه که می خوانند را نیز متوجه نمی شوند. خوانش پریشی یه عارضه عصبی است و می تواند موروثی باشد و ارتباطی با آموزش یا تربیت ضعیف ندارد.
افراد مبتلا به دیسلکسی در صورت دریافت آموزش های مناسب می توانند بر این عارضه فائق آیند. در اوایل سال ۲۰۱۸، ۳۳ قانون مربوط به نارساخوانی در ایالات متحده تصویب شد. این نشان دهنده این واقعیت است که سازمان های دولتی نیاز به مداخله اولیه برای حمایت از کودکان مبتلا به نارساخوانی دارند.
علل خوانش پریشی
محققان هنوز مطمئن نیستند که به چه علت بعضی خوانش پریشی می گیرند. امکان آنکه علت آن ژنتیکی باشد نیز وجود دارد زیرا دیسلکسی شکلی موروثی دارد و در نسل ها تکرار می شود. برخی از محققان تغییرات ژن دی سی دی سی۲ را با مشکلات خواندن و دیسلکسی همراه می دانند. با اینکه دیسلکسی از بدو تولد وجود دارد اما مواردی نیز هست که افراد عادی در طول زندگی بعد از حوادثی به دیسلکسی دچار شده اند، حوادثی همچون ضربه مغزی یا سکته.
زبان مادری فرد نیز در تجارب آنها از این عارضه و یادگیری اثر بگذارد. برای مثال، برای کسانی که دیسلکسی خفیف تا متوسط دارند آموختن زبانی که ارتباط بین شکل نوشتاری حروف و اصوات آن شفاف و گرامر یکدست داشته باشد مانند اسپانیایی و ایتالیایی آسان تر است. آموخت زبان هایی ارتباط های غیر شفاف بین شکل نوشتاری و تلفظ کلمات داشته باشند – برای مثال خواهر که تلفظ آن خاهر است – برای افراد مبتلا به خوانش پریشی دشوارتر است.
انواع دیسلکسی یا خوانش پریشی
در حال هیچگونه دسته بندی برای این عارضه وجود ندارد با این وجود محققان در حال مطالعه علائم گوناگون در افراد هستند تا به دسته بندی دست یابند. شناسایی چالش های مختص هر فرد به کمک رسانی و حمایت دقیق به آنها کمک خواهد کرد. از جمله مشکلاتی که افراد تجربه می کنند:
- دیسلکسی واجی : که همچنین به عنوان دیسلکسی شنوایی شناخته می شود، مشکل در تقسیم کلمات به واحدهای کوچکتر است که تطبیق اصوات و لفظ را با فرم نوشتاری آنها دشوار می کند.
- دیسلکسی سطحی : به آن دیسلکسی تصویری نیز گفته می شود که تشخیص کلمات از طریق دیدن و خواندن آن برای فرد مشکل است. این امر باعث ایجاد مشکلات یادگیری و یادآوری کلمات می شود.
- نارسایی نامگذاری سریع : فرد در هنگام مشاهده حروف و اعداد در به یادآوری آن مشکل دارد.
- دیسلکسی دوگانه : مشکل جدا کردن اصوات برای خواندن حروف و اعداد.
عبارت شایع دیگر، عبارت دیسلکسی جهتی است، به این معنی که فرد مشکل تشخیص چپ و راست را دارد. این مساله در دیسلکسی بسیار شایع است.
تشخیص اختلال خوانش پریشی
خوانش پریشی معمولا در کودکی یا سنین اولیه جوانی تشخیص داده می شود. بزرگسالانی که این عارضه در آنها تشخیص داده می شود معمولا از ابتدای زندگی با دیسلکسی همراه بوده اند هرچند که احتمال این هست که دیسلکسی با ضربه مغزی نیز بوجود آید. اگر معلمی یا والدین مشکوک به خوانش پریشی در فرزندان شدند باید به دنبال ارزیابی حرفه ای پزشک باشند. تشخیص و مداخله در سنین پایین می تواند به مدیریت عارضه کمک بسیاری کند.تشخیص خوانش پریشی می تواند درب را برای حمایت بیشتر از کودک یا نوجوانان مبتلا باز کند. آنها ممکن است واجد شرایط خدمات آموزشی ویژه، برنامه های پشتیبانی و خدمات بخصوص در کالج ها و دانشگاه ها باشند. بنابر انجمن بین المللی اختلال خوانش پریشی، ارزیابی های تشخیصی اغلب حوزه های زیر را پوشش می دهد :
- اطلاعات پیش زمینه ای از جمله سابقه خانوادگی و سالهای اولیه کودکی
- هوش
- مهارت های شفاهی زبان
- تشخیص کلمات
- روان خوانی
- درک مطلب
- دانش واژگان
- رمزگشایی یا توانایی خواندن کلمات جدید با استفاده از دانش صدای حروف
- پردازش واج یا نحوه پردازش صداهای حروف توسط مغز
در حین ارزیابی، آزمون گیرنده عارضه های دیگری را كه دارای علائم مشابهی هستند را رد می كند. برای مثال مشکلات بینایی، اختلال شنوایی، آموزش نادرست و ناکافی و عوامل اجتماعی و اقتصادی.
علایم اختلال خوانش پریشی
تشخیص علایم خوانش پریشی قبل از اینکه فرزندتان به مدرسه برود بسیار دشوار است اما برخی سرنخ های اولیه شاید نشانگر مشکل باشند. هنگامی که کودک تان به سن مدرسه می رسد، معلم کلاس شاید اولین کسی باشد که متوجه مشکل می شود. این وضعیت اغلب زمانی آشکار می شود که کودک شروع به یادگیری خواندن می کند.
قبل از مدرسه:
علایم و نشانه های احتمالی که کودک خردسال مبتلا به خوانش پریشی بروز می دهد عبارتند از:
- تأخیر در صحبت کردن
- یادگیری کُند کلمات جدید
- مشکل یادگیری قافیه ترانه ها در مهد کودک
- مشکل در بازی با کلمات قافیه دار
سن مدرسه:
هنگامی که کودکتان به مدرسه می رود، علایم و نشانه های خوانش پریشی آشکارتر می شود، از جمله:
- سرعت خواندن پایین تر از سطح مورد انتظار از کودکان هم سن و سال
- مشکلات پردازش و درک حرف هایی که می شنود
- مشکل درک دستورالعمل های سریع
- مشکلات به یاد آوردن دنباله های کلمات
- مشکل دیدن (و گاهی شنیدن) شباهت و تفاوت در حروف و کلمات
- ناتوانی در ادا کردن تلفظ یک کلمه ناآشنا
- مشکل در هجی کردن کلمه ها
- مشکل در یادگیری زبان خارجی
نوجوانان و بزرگسالان:
علایم خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان شبیه به همان موارد در کودکان است. هر چند مداخله زودهنگام برای درمان خوانش پریشی سودمند است اما درخواست کمک هرگز خیلی دیر نخواهد بود. برخی از علائم شایع خوانش پریشی در نوجوانان و بزرگسالان عبارتند از:
- دشواری در روخوانی، از جمله خواندن با صدای بلند
- مشکل در درک لطیفه ها و یا عبارت هایی که معنایی خاص فراتر از تحت اللفظی دارند (اصطلاحات)، مانند “یک لقمه چپ” به معنی “حریف آسان”.
- مشکل مدیریت زمان
- مشکل خلاصه کردن داستان
- مشکل در یادگیری زبان خارجی
- دشواری در به حافظه سپردن مطالب
- مشکل در حل مسائل ریاضی
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
خوانش پریشی با توجه به تاخیر در سنی که کودک شروع به خواندن می کند مشخص می شود. اکثر کودکان با رسیدن به مهد کودک و یا کلاس اول برای یادگیری خواندن آمادگی دارند، اما کودکان مبتلا به خوانش پریشی اغلب نمی توانند اصول خواندن را در آن زمان درک کنند.
در صورتی با دکتر صحبت کنید که سطح خواندن کودک تان پایین تر از آنچه است که برای کودکان همسالش انتظار می رود و یا متوجه علائم یا نشانه های دیگر خوانش پریشی می شوید. هنگامی که خوانش پریشی از تشخیص و درمان عقب می ماند، مشکلات خواندن از دوران کودکی به بزرگسالی ادامه پیدا می کند.خوانش پریشی با برخی ژن های کنترل کننده نحوه نمو مغز مرتبط است. به نظر می رسد نوعی بیماری ارثی باشد که در خانواده از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.به نظر می رسد این صفات ارثی بر قسمت خاصی از مغز در رابطه با مهارت های زبانی تاثیر می گذارد و با توانایی تبدیل حروف و کلمات به گفتار تداخل پیدا می کند.
مدیریت اختلال خوانش پریشی
هیچ درمانی برای دیسلکسی وجود ندارد اما رعایت طیف وسیعی از رویکردها می توانند به انجام کارهای روزانه کمک کنند. دیسلکسی بر هر فرد اثری متفاوت می گذارد و اکثریت راهی برای تطبیق و مرتقع کردن شرایط خود پیدا می کنند. تشخیص و رعایت حمایت های لازم در کودکی تاثیر مثبت و بلند مدتی خواهد داشت. مدیریت خوانش پریشی در کودکان شامل :
- ارزیابی نیازهای فردی : انجام این کار به معلمان کمک می کند تا برنامه ای هدفمند برای کودک تهیه کنند.
- ابزارهای یادگیری تطبیقی : کودکان مبتلا به دیسلکسی با استفاده از ابزارهای یادگیری که از حواسشان نظیر لامسه، بینایی و شنوایی استفاده می کند، نتیجه بهتری می گیرند.
- راهنمایی و پشتیبانی : مشاوره می تواند با کم کردن تاثیرات منفی عارضه بر اعتماد به نفس فرد موثر باشد. سایر اشکال پشتیبانی می تواند شامل دادن زمان اضافی در امتحانات باشد.
مرکز خلاقیت و دیسلکسی دانشگاه ییل برای افرادی که مبتلا به این عارضه هستند راهکار هایی برای مطالعه ارائه داده که شامل :
- استفاده از استراتژی های مدیریت زمان مانند تقسیم پروژه ها به بخش های کوچکتر و تهیه پیش نویس طرح قبل از شروع کار
- استفاده از ابزارهایی مانند فلش کارتها و فناوری متن به صدا
- سازماندهی یادداشت ها به صورت بصری، استفاده از برچسب ها، هایلایت کردن یا یک کدگذاری رنگی
- کار در یک فضای آرام و بدون صدا با استفاده از هدفون های عایق صدا
در مورد بیماری تب دانگ چه میدانید؟
