زرشک سیاه که از مدت هایی طولانی به عنوان گیاهی درمانی شناخته شده است سرشار از مواد معدنی و ویتامین های مختلف است که برای بدن مفیدند، البته زرشک در ایران به دو نوع قرمز و سیاه وجود دارد که رنگ قرمز آن به زرشک پلو معروف است و رنگ سیاه برای تهیه شربت، دمنوش و آب زرشک استفاده می شود، خواص زرشک سیاه عبارت است از: کاهش قند خون، مبارزه با چربی، بهبود کبد چرب، کمک با کاهش وزن و جلوگیری از کم خونی
زرشک، قند خون را پایین می آورد
دیابت قندی یکی از شایع ترین بیماریهای مزمن و به سه نوع اصلی دیابت نوع 1 یا جوانان و دیابت نوع 2 یا بزرگسالان و دیابت حاملگی تقسیم می شود که حداقل 285 میلیون نفر در سطح جهان مبتلا به دیابت نوع 2 هستن. این بیماری در نتیجه ی تعامل بین فاکتورهای وراثتی و محیطی به وجود می اید و در حالی که عوامل خطر این بیماری مانند: سن، قومیت و ژنتیک قابل کنترل نیستند، باید به گونه ای دقیق عوامل محیطی از جمله عدم تحرک، سبک زندگی و رژیم غذایی سازماندهی بشوند تا شیوع دیابت رو مهار کند. امروزه استفاده از گیاهان با خواص عملکردی (مانند زرشک) به صورت شگفت انگیزی می توانند به عنوان منبعی برای اقدامات کنترلی دیابت نوع 2 و کاهش اثرات این بیماری در جمعیت در نظر گرفته بشوندو همچنین نقشی کمک کننده در رفع محدودیت های استراتژی های فعلی دارویی داشته باشند. زرشک حاوی مقدار زیادی بربرینه و طی تحقیقات گسترده ثابت شده است که بربرین می تواند روی پایین آمدن سطح قند خون تاثیر بسزایی داشته باشد پس زرشک می تواند قند خون رو پایین بیاورد.
خاصیت آب زرشک سیاه،برای لاغری
از نظر طب سنتی ایران، زرشک طبیعتی سرد و خشک دارد.دم کرده زرشک مناسب برای درمان ورم و زخم معده و روده است.دمنوش زرشک برای درمان اسهال های خونی یا زخم روده، مناسب است.به علت وجود ویتامین ث فراوان در زرشک، دم کرده میوه آن در پیشگیری از سرماخوردگی نقش بسزایی دارد.دمنوش زرشک ادرارآور و خلط آور بوده و برای خوشبو شدن دهان نیز استفاده می شود.دمنوش زرشک دارای خاصیت تصفیه کننده و ضدعفونی کننده خون و منقبض کننده عروق است.زرشک، تقویت کننده قلب و کبد است، صفرا آور بوده و در درمان سنگ کیسه صفرا بسیار مؤثر است.دم کرده زرشک، بی اشتهایی را برطرف می کند و فشارخون را کاهش می دهد.دم کرده زرشک برای درمان زردی و یرقان موثر است.کسانی که مبتلا به ورم طحال هستند می توانند برای معالجه از دم کرده زرشک کمک بگیرند.دمنوش زرشک برای معالجه بواسیر مفید است است.دم کرده زرشک، نقرس و رماتیسم را برطرف می کند.یکی از فواید چشمگیر آب زرشک ، کاهش چربی در افراد چاق است .بربرین موجود در زرشک باعث بالا رفتن سوخت و ساز در بدن می شوند و سرعت چربی سوزی را افزایش میدهند که نتیجه آن کاهش وزن می باشد . استفاده از زرشک و آب زرشک به قدیم الایام می رسد که پزشکان سنتی گذشته به دلیل توصیه خود به اشخاص آن زمان سعی در معالجه بسیاری از امراض داشته اند که انسانها امروزه نیز بی بهره نیستند.نکاتی که باید در مورد آب زرشک توجه کرد این است که ابتدا باید زرشک مخصوص آبگیری که ازخانواده زرشک قرمز (زرشک پلویی) است را انتخاب کرد، این نوع زرشک دارای مشخصاتی است مانند جثه ای نسبتاً بزرگتر از زرشک قرمز ، دارای رنگ آلبالویی تیره و حاوی هسته که معمولاً این نوع زرشک به “زرشک سیاه” معروف است،زرشک سیاه را می توان در بسیاری عطاری ها که هم به صورت تازه و خشک ارائه می شود و در تمام فصول سال موجود است را خریداری کرد، در ادامه به خواص درمانی اشاره ای خواهیم داشت.تقویت سیستم ایمنی بدن ،حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین ث، تصفیه کننده خون،تنظیم فشارخون تنظیم قند خون، پایین آورنده چربی خون، پایین آورنده اوره، شستشوی کبد و کلیه، بهترین دوست کبد و پوست روشن کننده پوست صورت، بهترین در درمان آفت دهان، مفید در درمان جوش صورت و بدن محسوب میشود.
مصرف زرشک در بارداری
تحقیقاتی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بر روی اثرات مصرف زرشک در دوران بارداری انجام شده است؛ دوران بارداری موش را 21 روز در نظر گرفتند. یعنی 3 تا 7 روز. 7 روز اول ، سه ماهه اول انسان، 7 روز دوم سه ماهه دوم انسان، 7 روز سوم سه ماهه سوم در نظر گرفتند و عصاره زرشک را از روز دوم به موش ها دادند. دیدند در روز 17 و 18 که سه ماهه سوم می شود جنین ها را به طریق جراحی خارج کردند. مشاهده شد که فک بالا تشکیل نشده و یا اکثراً کور بودند یعنی شبکیه تشکیل نشده بود و احشا خیلی از این موش ها بیرون زده بود و در یکی از روستاها اطراف خراسان زنان باردار زرشک خیلی مصرف می کردند و دیدند خیلی از بچه های آنها هم دچار عارضه شدند.
تداخل دارویی دمنوش زرشک
دمنوش زرشک ممکن است با آنتی بیوتیک ها تداخل ایجاد کند و تأثیر آن ها را کاهش دهد؛ این دمنوش می تواند اثر دارو های رقیق کننده خون مانند آسپرین را کم کند.
زرشک ممکن است باعث افزایش اثر آنتی هیستامین ها شود؛ این گیاه فشارخون را کاهش می دهد، بنابراین می تواند اثر دارو های فشار خون را افزایش دهد؛ زرشک ممکن است موجب افزایش اثر دارو های دیورتیک (ادرارآور) نیز شود.
قطع کم خونی بامصرف زرشک سیاه
از مهم ترین خواص زرشک سیاه می توان به درمان کم خونی و همچنین کم خونی مینور اشاره کرد. یکی از مشکلاتی که اکثر افراد با آن روبه رو هستند مشکل کم خونی و فقر آهن است. برخی از علل کم خونی هم تغذیه نادرست، ناهنجارهای ژنتیکی و یا مسمومیت دارویی خواهد بود. نوع کم خونی ناشی از فقر آهن، بیشتر از اختلالات تغذیه ای بروز می دهد. افرادی که به کم خونی شدید مبتلا می باشند کافی است روزانه از دم نوش زرشک سیاه رنگ استفاده کنند و خون را در بدن جایگزین نمایند. این میوه تأثیر زیادی در خون سازی در بدن افراد دارد.
تفاوت زرشک سیاه و قرمز
زرشک یکی از گیاهان بومی ایران است که در مناطق معتدل با آب و هوای کوهستانی می روید. این گیاه دارای خواص دارویی و غذایی بسیاری است که برای پخت و پز و یا جهت هدف های درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. بسته به نوع خاک و آب و هوا و همچنین نوع کشت محصول، زرشک به دو نوع پلویی و کوهی تقسیم بندی می شود. زرشک پلویی همان زرشک متداولی است که برای پخت و پز غذاهایی مانند زرشک پلو با مرغ مورد استفاده قرار می گیرد. زرشک پلویی به رنگ قرمز تیره یا همان زرشکی است و قابلیت کشت دارد. به این معنی که می توان زرشک را بر اساس اصول و قواعد کشاورزی و در زمین های کشاورزی پرورش داد. زرشک را به طور معمول به صورت آب گیری شده یا همان آب زرشک، رب زرشک، دم نوش زرشک و یا به صورت خشک شده برای پخت و پز مورد استفاده قرار می گیرند. بسته به نحوه ی برداشت و خشک کردن، زرشک ها به دو نوع زرشک پفکی و زرشک دانه اناری تقسیم بندی می شود. هر دو نوع این زرشک ها در اوایل پاییز برداشت می شوند. اما نحوه ی برداشت و خشک کردن آن ها با یکدیگر متفاوت است.
زرشک پفکی
زرشک پفکی را در اوایل پاییز برداشت می کنند. برای برداشت به این روش، زرشک را به همراه شاخ و برگ جدا کرده و در انبارهای خنک و تاریکی قرار می دهند تا خشک شود. مدت زمان مورد نیاز جهت خشک کردن این مدل زرشک در سایه حداقل 6 ماه است.
زرشک دانه اناری
بر خلاف زرشک پفکی که از ساقه جدا می شود، زرشک دانه اناری را به صورت خوشه ای برداشت می کنند. برداشت زرشک دانه اناری نیز در اوایل پاییز انجام می شود. پس از آن که زرشک را برداشت کردند در مقابل آفتاب و در فضای باز پهن می کنند تا خشک شود. مدت زمان خشک شدن این مدل از زرشک پلویی 20 روز است. به دلیل برداشت خوشه ای، این مدل زرشک ممکن است کمی دچار آسیب ظاهری شود. اما به دلیل روند خشک شدن سریع تر، زرشک دانه اناری قیمت مناسب تری نسبت به انواع دیگر خواهد داشت.
زرشک کوهی
زرشک کوهی همانطور که از نامش پیداست، نوعی زرشک است که به صورت طبیعی و خودرو در مناطق کوهستانی می روید. به همین علت است که میزان باروری و کیفیت زرشک کوهی بسته به آب و هوا و میزان بارندگی در هر سال متفاوت خواهد بود. زرشک کوهی رنگ سیاه رنگی داشته و درست همانند دیگر انواع زرشک در اوایل پاییز برداشت می شود. زرشک کوهی را بیشتر برای مصارف دارویی و درمانی و جهت تهیه ی آب زرشک مورد استفاده قرار می دهند. زرشک کوهی بسیار کمیاب بوده و در مقایسه با نمونه زرشک کوهی بسیار گران تر است.
تفاوت زرشک کوهی با زرشک پلویی
در بررسی تفاوت زرشک کوهی با زرشک پلویی، اولین چیزی که به آن بر می خوریم، رنگ دو نوع زرشک است. زرشک کوهی سیاه رنگ می باشد در حالی که زرشک پلویی رنگ قرمز و زرشکی دارد. زرشک کوهی را برای موارد درمانی و جهت تهیه ی آب زرشک و زرشک پلویی را برای پخت و پز مورد استفاده قرار می دهند. هر دو نوع زرشک دارای خواص آنتی اکسیدانی فراوان هستند و حاوی ماده ای به نام بربرین هستند. بربرین نوعی نمک است که برای خواص دارویی از جمله تنظیم فشار خون، درمان بیماری های قلبی، ریوی، کبدی و مبارزه با سلول های سرطانی و غیره کاربرد دارد. میزان بربرین در زرشک کوهی بسیار بیشتر از زرشک پلویی است.
مضرات زرشک
- مصرف زرشک برای کسانی که دچار سرفه های خشک هستند ضرر دارد.
- چون طبع زرشک، سرد و خشک است، بهتر است افراد سردمزاج در مصرفش، رعایت سردی مزاج خود را بنمایند تا دچار کرختی و سستی و سردرد و سایر نشانه های بیماری زا نشوند.
- مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ریشه و ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست و ممکن است باعث سقط جنین شود.
- مصرف زرشک برای کودکان و نوزادان توصیه نمی شود چرا که باعث بروز اختلالات کبدی شده و در نوزادان بیماری زردی را تشدید می کند.
زرشک ممکن است برای کبد بزرگسالان بسیار عالی باشد، اما برای کودکان ممکن است مشکلاتی در کبد آن ها ایجاد کند. پس بهتر است از فرزندانتان دورش کنید.بیماران دیابتی نباید داروهای خاص خود را با زرشک ترکیب کنند.زرشک در نوزادان و کودکان می تواند زردی و یرقان را تشدید کند نفخ آور است و باعث یبوست می شود.مصرف طولانی مدت آن باعث اختلال در دستگاه گوارشی و ناراحتی معده می شود.در صورتی که زرشک بیش از حد مصرف شود مانع جذب ویتامین بی بدن می شود.مصرف زرشک در نوزادان باعث افزایش زردی می شود.کسانی که سرفه می کنند زرشک تازه برای آنها مناسب نیست. اگر خواستند میل کنند همراه عسل استفاده شود.