کشک چیست؟
کشک یکی از فرآورده های شیر است که به روش سنتی از جوشاندن،تغلیظ یا خشک کردن دوغی که پس از کره گیری باقی می ماند یا از ماست بدون چربی تهیه می شود.ماده اولیه کشک عبارت است از شیر میش،بز،گاو یا مخلوطی از آنها.کشک با حجم کم خود،یک ماده غذایی معجزه آساست که در بردارنده تمامی خواص شیر و حاوی کلسیم،چربی،نمک، پروتئین و ویتامین است. درست مانند دوغ، کشک یک محصول لبنی ایرانی است و تنها در ایران تولید می شود. این ماده غذایی را از دوغ می گیرند و طعم ترشی دارد. در کارخانه ها، کشک را به شکل مایع تهیه کرده و آن را مستقیما از شیر می گیرند. این نوع کشک برخلاف کشک های سنتی، پاستوریزه است. دامداران در روستاهای ایران به دلیل عدم دسترسی به امکانات کارخانه ای و فرایند پاستوریزاسیون، برای افزایش ماندگاری شیرهای تولیدی مازاد، آن ها را به صورت کشک در می آورند.
ارزش غذایی کشک
لبنیات منبع کلسیم، پروتئین، ویتامین A و B2 هستند. از آنجا که ویتامین B2 و کلسیم محلول در آب هستند و با کم شدن مقدار آب، این 2 ماده مغذی کاهش خواهند یافت و چون ویتامین A نیز محلول در چربی است و کشک چربی ندارد، پس مقدار این ماده مغذی نیز در کشک به حداقل می رسد و آنچه باقی می ماند، پروتئین است. هر صد گرم کشک حدود 105 تا 120 کیلو کالری انرژی تولید می کند. مقدار مواد مغذی موجود در کشک به نحوه فرآوری و همچنین شیر یا ماده اولیه آن بستگی دارد و هر چه کشک بافت متراکم تری داشته باشد، دارای پروتئین بیشتری است. همچنین هر چه کشک دارای درصد رطوبت پایین تری باشد و فراوری کمتری روی آن صورت گرفته باشد، موادمغذی مخصوصا کلسیم بیشتری دارد.
مقدار مواد مغذی در 100 گرم كشك:
پروتئین 15 تا 21 گرم
چربی 3 تا 11 گرم
كربوهیدرات 61 تا 77 گرم
آب و نمك 6 تا 10 گرم
خواص کشک
1- کمک به کاهش وزن
در کشک هیچ گونه مواد قندی وجود ندارد؛ بنابراین مصرف این ماده برای رژیم لاغری مفید است. استفاده از مقداری کشک قبل از غذا، موجب کاهش اشتها می شود و از آنجا که محتوای مواد سفید کلسیم دار آن نیرو بخش است و هیچ گونه مواد قندی در آن نیست، از اضافه وزن و چاقی مفرط جلوگیری می کند. در واقع کشک با دارابودن مقدار زیادی پروتئین به افزایش سوخت و ساز بدن و کاهش احساس گرسنگی کمک می کند و از این طریق سبب کاهش وزن و تناسب اندام می شود. کلسیم تولید کورتیزول (هورمون استرس) را محدود می کند، همین امر باعث جلوگیری از افزایش وزن می شود.
2- جلوگیری از پوکی استخوان
در کشک کلسیم به وفور یافت می شود و کلسیم از ویتامین های ضروری بدن است که مصرف آن منجر به پیشگیری و یا کاهش پوکی استخوان ها می شود.
3- هضم راحت غذا
افرادی که از سوء هاضمه رنج می برند با مصرف منظم کشک می توانند این مشکل را برطرف کنند. از طرفی، کشک می تواند تعادل اسید معده را حفظ کند. توانایی کشک در مدیریت سطح پ هاش (pH)، آن را به یک درمان مناسب برای سوء هاضمه تبدیل می کند.
4- جلوگیری از افزایش فشار خون
کشک حاوی پتاسیم، ماده ای معدنی، است که انقباضات ماهیچه ها را در بدن کنترل می کند؛ از جمله ماهیچه ی قلب. مصرف کافی پتاسیم به قلب کمک می کند بتواند خون را به طور موثر و با ریتم صحیح در بدن به گردش در آورد؛ و به این ترتیب، کشک فشار خون را در سطوح طبیعی حفظ می کند.
5- کمک به سلامت بدن
کشک با آنکه چربی ندارد اما سرشار از پروتئین است. از این رو، برای افرادی در سن رشد هستند و خانم های باردار و شیرده و سالمندان و ورزشکاران توصیه می شود.
6- سلامت دستگاه گوارش
کشک اسید های آلی سرشاری دارد؛ از این رو می توان به عنوان یک ضد عفونی کننده برای دستگاه هاضمه و همچنین سلامت روده کوچک و بزرگ از آن استفاده کرد.
7- ارتقای تاثیرات بدنسازی
هر زمانی حرفی از کلسیم و پروتئین باشد ما فورا یاد ماست و شیر میفتیم در حالی که کشک اولین منبع غذایی گروتئین و کلسیم می باشد و درصد بالاتری از این دو ماده را در حجم کمتری از خود داراست. از این رو کشک برای بدنسازی، پرورش اندام و افراد ورزشکار و کسانی فعالیت سنگینی اعم از ورزشی و کاری در طول روز دارند به شدت توصیه می شود. کشک علاوه بر کلسیم حاوی تمام اسید آمینه های مورد نیاز بدن است و به میزان قابل توجهی پروتئین دارد .قطعا می دانید که مهم ترین نقش پروتئین ها در بدن حفظ بافت ها و تولید آن ها است.
8- کمک به سلامت قلب
کشک به پیشگیری و کاهش مشکلات قلبی کمک می کند. اضافه کردن روزانه کشک به رژیم غذایی در کاهش سطح کلسترول موثر است و عملکرد قلب را بهبود می بخشد. کم بودن سطح کلسترول بد در بدن به پاک نگه داشتن شریان ها کمک کرده و بهبود جریان خون را امکان پذیر می کند. از این رو، خطرات بیماری های مرتبط با قلب تا حد زیادی کاهش می یابد.
9- سلامت پوست
مواد معدنی موجود در کشک به پوست امکان می دهد که شفافیت و سلامت خود را حفظ کند. مواد مغذی موجود در کشک مانند ویتامین E، روی و سایر موارد مغذی موجود در آن برای پوست مفید هستند. به همین دلیل است که از کشک به عنوان یک روش خانگی برای مراقبت از پوست استفاده می شود و جایگزین مناسبی برای محصولات زیبایی آرایشی شیمیایی به شمار می رود. بعلاوه، قرار دادن کشک روی پوست صورت باعث صاف شدن پوست و درخشندگی و نرمی آن می شود.
مضرات کشک
- کشک منبع خوب کلسیم است اما متاسفانه کشک هایی که به صورت خشک در بازار عرضه می شوند، مقدار زیادی نمک دارند که جذب کلسیم را در سلول های بدن کاهش می دهند.
- کسانی که مبتلا به فشار خون بالا و چربی خون هستند، لازم است در مصرف کشک احتیاط کنند.
- کشک می تواند برای بعضی از افراد سنگین و حجیم باشد و این موضوع ممکن است باعث یبوست در آن ها شود. این مشکل فقط در اثر مصرف بیش از حد کشک رخ می دهد.
- افراد مبتلا به آرتریت (التهاب مفصل) باید باز خوردن کشک خودداری کنند، زیرا کشک درد مفاصل را افزایش می دهد.
- زیاده روی در مصرف کشک باعث بروز برخی لک های پوستی خواهد شد.
انواع کشک
1- کشک دیگ چدنی یا خاکستری
این کشک را با جوشاندن و تغلیظ دوغ در دیگ های چدنی با روشی مخصوص، به دست می آورند و به همین نام مشهور است. کشک خاکستری از غذاهای مردم خراسان جنوبی است. این کشک پر مایه و سیر کننده است.
2- کشک زرد
این نوع کشک که به شکل پودر زرد رنگ است، توسط اهالی خراسان جنوبی مورد استفاده قرار می گیرد. زردی این کشک به دلیل اضافه کردن زردچوبه در طول فرایند تهیه آن ایجاد می شود.
3- کشک خشکو
کشک خشکو مربوط به جنوب ایران است و حالت پودری و خشک دارد. برای تهیه این نوع کشک ابتدا کشک را کوبیده و سپس آن را الک می کنند. معمولا کشک خشکو را پیش از مصرف خیس کرده و سپس همراه با خرما، بادمجان و آش می خورند.
4- کشک لور
کشک تازه و بی نمک است. برخی مردم مناطق جنوب کشور، لور را همراه خرما میل می کنند. چربی لور از خامه و سرشیر بسیار کمتر است. کسانی که از چربی پرهیز دارند، می توانند لور را به جای فرآورده های چرب شیر مصرف کنند.
5- سویا کشک
سویا کشک نوع جدیدی از کشک های صنعتی است که از پروتئین سویا به دست می آید. با توجه به مواد مغذی موجود در سویا، مصرف این نوع کشک می تواند برای حفظ سلامت بدن موثر باشد. از جمله فواید سویا خاصیت ضد سرطانی آن است و با توجه به پروتئین بالای موجود در آن، می تواند برای مدت طولانی فرد را سیر نگه دارد. از سویا کشک می توان مانند کشک های معمولی برای تهیه غذاهایی نظیر کشک بادمجان، آش رشته و حلیم بادمجان استفاده کرد.