لکوپلاکی (Leukoplakia)
زخم هاى مخاط دهان ضايعات کوچک و دردناکى هستند که در قسمت داخلى لب ها و گونه ها به طور منفرد يا گروهى ايجاد مى شوند و اغلب مجدداً عود مى کنند. علت آنها ممکن است تظاهرى از يک واکنش ايمنى باشند. به نظر مى رسد کمبود ويتامين B۱۲ و اسيد فوليک آسيب پذيرى نسبت به اين عارضه را افزايش دهد. اين عارضه با ضايعات برآمده و قرمز رنگ شروع مى شود و بعداً با لايه اى سفيد يا زرد رنگ که ناشى از رشد ثانويهٔ باکترى ها است پوشيده مى شود. اکثر زخم هاى دهانى ظرف دو هفته بهبود مى يابند. هيچ درمان شناخته شده اى بهبودى را تسريع نمى کند. درمان علامتى ممکن است توسط بى حس کننده هاى موضعى (مثل کانک آ، اوراژل، يا آنبسول ژل) هر چهار ساعت يک بار يا قبل از غذا، انجام شود. يک بى حس کننده تجويزى قوى تر ليدوکائين ۲ درصد است که به شکل شستشودهندهٔ دهان مصرف مى شود. يک خمير دندان محافظ (اورابيس) به جلوگيرى از تحريک توسط دندان ها و مايعات دهان کمک مى کند. اگر زخم هاى دهانى بعد از ۱۴ روز بهبود نيافت يا مکرراً عود کرد به پزشک مراجعه کنيد. او ممکن است کورتيکواستروئيد يا محلول تتراسيکلين تجويز کند و به بررسى شرايط زمينه اى که ممکن است باعث ايجاد اين زخم ها شوند، بپردازند.
تبخال دهانى ضايعاتى شبيه زخم هاى مخاط دهان هستند، با اين تفاوت که معمولاً به شکل تاول هاى کوچک پر از مايع روى کام سخت يا لثه ها ايجاد مى شوند. ضايعات جزئى را مى توان با بى حس کننده هاى موضعى درمان کرد. ضايعات متعدد يا عودکننده بايد توسط پزشک و با داروهاى ضد ويروسى درمان شوند.
نشانه ها
لکوپلاکی باعث ایجاد لکه های سفید، ضخیم و پلاک مانندی در غشاهای مخاطی دهان می شود. این لکه ها همچنین ممکن است ظاهری شفاف یا خاکستری داشته باشند و معمولا حداقل دارای یک منطقه با حاشیه روشن هستند، ترک هایی نیز ممکن است بر روی ضایعه دیده شود. اگر چه بسته به نوع آن می تواند مزاحمت ایجاد نماید، اما اغلب بدون درد هستند. مناطق متداول در معرض خطر این ضایعه عبارتند از:
- پوشش داخلی گونه ها
- لثه ها
- ته دهان در زیر زبان
- زبان
- دیده شدن لکه های لکوپلاکی در قسمت های دیگر بدن از جمله ناحیه ی تناسلی، در بعضی موارد
زمان مراجعه به دکتر
در بسیاری از موارد لکه های سفید در داخل دهان بدون هیچ گونه درمان خاصی به غیر از رعایت بهداشت دهان و یا متوقف کردن فعالیت های تحریک کننده از بین می روند. با این حال، اگر پچ سفید لکوپلاکی، در زمان طولانی در دهان باقی باشد، گاهی اوقات می تواند عواقب جدی سلامت را بهمراه داشته باشد که نیاز به درمان پزشکی دارد.
اگر چه این ضایعات علت بروز سرطان نیستند، اما احتمال دارد که لکوپلاکی خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد. تومورهای دهانی اغلب در داخل لکوپلاکی پایدار یا شدید هستند. در بسیاری از موارد، لکوپلاکی های در حال پیشروی، پیش سرطانی هستند - تغییری در سلول ها که در روند ابتلا به سرطان رخ می دهد، سرطان دهان در طول زمان و در مراحل مختلف رشد می کند. شايع ترين سرطان دهان، کارسينوم سلول سنگفرشی است.
در برخی اوقات این لکه ها از بین می روند اما در صورتیکه این ضایعات در دهان باقی بمانند باعث بوجود آمدن مشکلات جدی برای بیماران می شوند .
در صورتیکه لکوپلاکی دارای نشانه های زیر باشد باید به پزشک مراجعه کرد :
- تغییر بافتهای اطراف دهان
- بهبود نیافتن زخم ها و طولانی شدن روند بهبودی آنها
- دچار مشکل شدن در هنگام خوردن و حرکات فک
- ایجاد تکه هایی بافتهای غیر طبیعی بر روی لثه، لپ
- ایجاد ضایعات سفید رنگ با برجستگی های قرمز رنگ
- درد گوش یا شنیدن صدا در هنگام بلع
علل بیماری لکوپلاکی
محققان هنوز در حال جداسازی علل و چگونگی ایجاد لکوپلاکی هستند. در برخی موارد علت نامشخص است ، علل سایر موارد می تواند كمبود ویتامین های A یا B ، كمبود هورمون های زنانه یا مردانه ، مصرف درازمدت تنباکو، سیفیلیس و تحریک مزمن دهان باشد. این تحریکات ممكن است ناشی از دندان های ناهموار، دندان مصنوعی نامتناسب ، غذاهای داغ یا تند، مصرف بیش از حد الكل یا نیكوتین باشد.
مصرف محصولات دخانی نظیر سیگار، تنباكوی جویدنی ، انفیه ، پیپ یا سیگار برگ ، دندان مصنوعی ، آسیب مزمن و مكرر به بخش هایی از دهان (گاز گرفتن گونه یا لب ) و مصرف الكل می تواند خطر ایجاد لکوپلاکی را تشدید کند.
به نظر می رسد تحریک مزمن در بیشتر موارد نقش مهمی ایفا می کند. به نظر می رسد که آسیب های مداوم به بافت دهان باعث می شود سلولها رشد کرده، ضخیم تر و اغلب ماده ای بنام کراتین تولید کنند.
کراتین یک پروتئین حیاتی برای سلامت لایه ی بیرونی پوست است. کراتین ساختاری را بر روی سلول های پوست ایجاد می کند که آنها را از آسیب، جراحت و استرس محافظت می کند. این پروتئین همچنین کلید بهبود زخم است.
تشکیل پچ هایی کوچک و سفید در دهان در پاسخ به آسیب های جزئی بسیار رایج هستند و معمولا نشانه ای از لکوپلاکی نمی باشند.
مانند اکثر مشکلات بهداشتی، هیچ علت منفرد یا قطعی برای لکوپلاکی وجود ندارد. استفاده از توتون و تنباکو از هر نوع، به عنوان بزرگترین عامل تأثیرگذار در توسعه ی این بیماری محسوب می شود.
عواملی احتمالی كه در این شرايط نقش دارند، عبارتند از:
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، همان ویروس شناخته شده برای سرطان سرویکس.
- شرایطی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند، مانند اچ آی وی، شیمی درمانی و جراحی اندامها.
- سوختن شدید یا مکرر دهان با مایعات یا غذاهای گرم.
- استفاده بیش از حد و یا طولانی مدت از محصولات خوراکی ساینده، مانند سفید کننده های دندان و دستگاه های پولیش.
- پروتزهای نامناسب که بدرستی فیت نمی شوند، براکتها، اسپلینت(Bite Plates) یا نگهدارنده (ریتینر) ارتودنسی.
- سطوح دندانی زبر یا خشن.
- استفاده بیش از حد یا طولانی مدت از استروئیدهای استنشاقی و عدم شستشوی دهان بعد از استفاده از آنها.
- بهداشت ضعیف دهان و دندان.
- گاز گرفتن گونه یا زبان.
- مصرف بیش از حد الکل.
- جویدن بعضی از آجیل ها و برگ ها مانند برگ فلفل بتل(betel leaf) و پوپل یا دانه نخل فوفل(areca nut)
زیبایی دندان با کامپوزیت
راه های جلوگیری از لکوپلاکی
بهداشت دهان و دندان و توقف فعالیت هایی که باعث آسیب و یا وارد شدن استرس به لایه ی پوشاننده ی دهان می شوند، ساده ترین راه برای کنترل و جلوگیری از لکوپلاکی هستند. راه های پیشنهادی برای جلوگیری از لکوپلاکی و عوارض آن عبارتند از:
- معاینات معمول توسط پزشک و توسط خود فرد در خانه
- اجتناب از مصرف هر گونه محصولات دخانی و تنباکو
- اجتناب از استنشاق مواد یا محصولات دودی مانند شاهدانه، میخک و رزین
- کاهش یا توقف مصرف الکل
- معاینات روتین دندانپزشکی و جرمگیری
- حصول اطمینان از اینکه پوسیدگی ها به درستی پر شوند و سطوح خشن یا ناهموار نداشته باشند.
- حصول اطمینان از اینکه دستگاه های دندانپزشکی مانند پروتزها و براکتها به خوبی فیت باشند و لبه های خشن یا بیرون زده نداشته باشند
- حفظ بهداشت زخم های دهانی
- اجتناب از نوشیدنی ها یا غذاهای گرم
- اجتناب از خوردن آب نبات یا محصولات جویدنی که لبه های خشنی دارند یا باعث تحریک دهان می شوند
- خوردن یک رژیم سالم و متعادل برای جلوگیری از عدم تعادل یا کمبود مواد مغذی
- اجتناب از غذاهایی که باعث واکنش های آلرژیک می شوند
- داشتن رابطه ی جنسی سالم
نحوه ی تشخیص لکوپلاکی توسط دکتر
الف ) به کمک یک برس چرخنده سلول هایی را از سطح لکه های ایجاد شده در دهان برداشته وبه عنوان نمونه برای آزمایشگاه ارسال می کند
ب ) در روش نمونه برداری برشی که از لکه های ایجاد شده نمونه ای توسط جراحی جدا می شود تا برای انجام آزمایش بر روی آن به آزمایشگاه فرستاده شود
بعد از بررسی در صورتیکه نمونه ها مشکل جدی نداشته باشند سرطانی بودن آنها رد می شود که در اینصورت پزشک از بیمار می خواهد نکاتی را رعایت کند ماننده رعایت بهداشت دهان و دندان و قطع مصرف دخانیات
در صورتیکه نمونه های ارسالی سرطانی تشخیص داده شدند برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر و بررسی پیشرفت و شدت بیماری به آزمایشگاه های دیگری فرستاده می شود تا با توجه به نوع وشدت آن درمان صورت پذیرد . معمولا در حدود 5% لکوپلاکی ها سرطانی هستند.
