ترومبوسیتوپنی شرایطی است که در آن تعداد پلاکت خون کم می شوند. پلاکت ها (ترومبوسیت ها) سلول های خونی بی رنگ هستند که به لخته شدن خون کمک می کنند. پلاکت ها با جمع شدن و تشکیل شاخه در آسیب های رگ های خونی، خون ریزی را متوقف می کنند. ترومبوسیتوپنی اغلب در نتیجه یک اختلال جداگانه مانند سرطان خون یا مشکل سیستم ایمنی بدن رخ می دهد. یا می تواند یک عارضه جانبی در مصرف داروهای خاص باشد. ترومبوسیتوپنی هم بر کودکان و هم در بزرگسالان تأثیر می گذارد.ترومبوسیتوپنی ممکن است خفیف باشد و علائم کمی ایجاد کند. در موارد نادر، ممکن است تعداد پلاکت ها به حدی باشد که خون ریزی خطرناک داخلی اتفاق بیفتد. گزینه های درمانی برای ترومبوسیتوپنی در دسترس هستند.
علائم پایین بودن تعداد پلاکت چیست؟
مشاهده علائم ترمبوسیتوپنی به تعداد پلاکت موجود در خون بستگی دارد. بیماران مبتلا به ترمبوسیتوپتی خفیف، مانند خانم های باردار معمولاً هیچ علائمی را مشاهده نمی کند. موارد شدیدتر ممکن است باعث خونریزی غیرقابل کنترل شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.بیماران در صورت مواجهه با پایین بودن تعداد پلاکت علائم زیر را تجربه می کنند:
- کبودی هایی به رنگ قرمز، بنفش یا قهوه ای که به آن پورپورا گفته می شود.
- علائم بثورات با نقاط کوچک قرمز یا بنفش بنام پتشی
- خون دماغ
- خونریزی لثه
- خونریزی طولانی و بدون وقفه
- خونریزی شدید در دوران قاعدگی
- خونریزی از راست روده (رکتوم)
- وجود خون در مدفوع
- وجود خون در ادرار
علت ترومبوسیتوپنی
اگر به هر دلیلی تعداد پلاکت خون شما از حد طبیعی پایین بیاید، به این بیماری ترومبوسیتوپنی گفته می شود. به طور معمول، هر فرد سالم باید 150،000 تا 450،000 پلاکت در هر میکرولیتر خون داشته باشد. از آنجا که هر پلاکت تنها حدود 10 روز زندگی می کند، بدن با تولید پلاکت های جدید در مغز استخوان، پیوسته پلاکت های جدیدی می سازد. ترومبوسیتوپنی می تواند جنبه ارثی داشته باشد و یا ممکن است توسط تعدادی از داروها یا شرایط مختلفی ایجاد شود.
علت هر چه باشد، پلاکت های در گردش خون توسط یک یا چند فرآیند زیر کاهش می یابد:
به دام انداختن پلاکت ها در طحال
طحال اندام كوچكی به اندازه مشت شما می باشد که درست در زیر قفس دنده در سمت چپ شکم قرار دارد. به طور معمول، طحال در مبارزه با عفونت و جداسازی سموم از خون نقش به سزایی دارد. طحال بزرگ شده ممکن است پلاکت های زیادی را در خود جای دهد و باعث کاهش تعداد پلاکت ها در گردش خون شود.
کاهش پلاکت ها
پلاکت ها در مغز استخوان تولید می شوند. اگر تولید پلاکت ها کم باشد، ممکن است ترومبوسیتوپنی ایجاد شود.
عواملی که می توانند تولید پلاکت را کاهش دهند، عبارتند از:
خدمات بالینی و آزمایشی در منزل
- لوسمی
- مصرف الکل زیاد
- داروهای شیمی درمانی
- برخی از انواع کم خونی ها
- عفونت های ویروسی مانند هپاتیت C یا HIV
افزایش تخریب پلاکت ها
برخی شرایط می تواند باعث شود بدن با سرعت بیشتری، از پلاکت ها استفاده کند یا آن ها را از بین ببرد و منجر به کمبود پلاکت در جریان خون شود.
برخی از این شرایط، عبارتند از:
- بارداری. ترومبوسیتوپنی ناشی از بارداری معمولاً خفیف است و به زودی پس از زایمان بهبود می یابد.
- ترومبوسیتوپنی ایمنی. این نوع در اثر بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید ایجاد می شود. سیستم ایمنی بدن به اشتباه پلاکت ها را مورد حمله قرار می دهد و آن ها را از بین می برد. اگر علت دقیق این بیماری مشخص نشود، به آن پورپورا ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک گفته می شود. نوع پورپورا ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک بیشتر کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد.
- باکتری های موجود در خون. عفونت های شدید باکتریایی مربوط به خون ممکن است منجر به از بین رفتن پلاکت ها شود.
- پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک. پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک یک بیماری نادری است که با استفاده از تعداد زیادی پلاکت باعث ایجاد لخته های خون ناگهانی در بدن می شود.
- سندرم همولیتیک اورمیک. این اختلال نادر باعث افت شدید پلاکت ها، تخریب گلبول های قرمز و اختلال در عملکرد کلیه ها می شود. بعضی اوقات ممکن است در ارتباط با عفونت باکتریایی اشرشیاکلی (E. coli) و یا خوردن گوشت خام یا پخته نشده ایجاد شود.
- داروها. برخی داروهای خاص می توانند تعداد پلاکت های موجود در خون را کاهش دهند. بعضی اوقات یک دارو سیستم ایمنی بدن را اشتباه می گیرد و باعث از بین رفتن پلاکت ها می شود. نمونه این دارو ها شامل هپارین، کینین، آنتی بیوتیک های حاوی سولفا و ضد تشنج ها هستند.
درمان پایین بودن تعداد پلاکت چیست؟
روش درمان پایین بودن تعداد پلاکت به علت بیماری و شدت آن بستگی دارد. در صورتی که بیماری شما خفیف باشد، پزشک ممکن است معالجه را متوقف کند و صرفا شرایط شما را تحت نظر داشته باشد.علاوه بر این دکتر خون و انکولوژی شما ممکن است مجموعه ای از اقدامات را برای جلوگیری از وخیم تر شدن وضعیت پیشنهاد کند. این اقدامات می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اجتناب از انجام ورزش های تماسی
- اجتناب از فعالیت هایی که خطر خونریزی یا کبودی را افزایش می دهند
- محدود کردن مصرف الکل
متوقف کردن یا تعویض داروهایی که بر تولید پلاکت ها تاثیر می گذارند، مانند آسپرین و ایبوپروفن اگر تعداد پلاکت خون شما به شدت پایین باشد، ممکن است به درمان پزشکی نیاز داشته باشید. این فرآیند درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- انتقال خون یا پلاکت
- توقف مصرف داروهایی که منجر به کاهش تعداد پلاکت می شود
- استروئیدها
- ایمنو گلوبولین
- استفاده از کورتیکواستروئیدها برای جلوگیری از فعالیت آنتی بادی های پلاکت
- توقف مصرف داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند
- جراحی برداشتن طحال
زندگی برای افرادی که دارای سطح پلاکت پایین هستند چگونه است؟
توجه داشته باشید که تمام مبتلایان به این اختلال نیاز به درمان ندارند. برخی از عواملی که باعث کاهش تعداد پلاکت می شوند به مرور زمان از بین رفته و تعداد پلاکت ها در این موارد به سطح عادی باز می گردد.با این حال افراد مبتلا به اختلالات شدید به درمان نیاز خواهند داشت. از بین بردن بیماری اصلی در برخی موارد می تواند تعداد پلاکت ها را به سطح عادی بازگرداند. در این موارد پزشک با شما برای ارائه یک برنامه درمانی و از بین بردن علائم مشورت خواهد کرد.
عوارض کاهش پلاکت خون
عوارض پلاکت خون پایین ممکن است خونریزی بیش از حد پس از بریدگی یا آسیب دیدگی منجر به خونریزی و از دست دادن خون بیش از حد باشد. با این حال، خونریزی خود به خودی (بدون هیچ گونه آسیب و پارگی) به دلیل کاهش پلاکت خون غیرمعمول است، مگر اینکه تعداد پلاکت کمتر از 10 هزار باشد.
سایر عوارض ممکن است به عوامل یا شرایط زمینه ای دیگری مربوط باشند. به عنوان مثال، ترومبوسیتوپنی خود ایمنی مربوط به لوپوس ممکن است با سایر عوارض لوپوس همراه باشد. TTP یا HUS می تواند عوارض زیادی از جمله کم خونی شدید، گیجی یا سایر تغییرات عصبی، یا نارسایی کلیه داشته باشد. HIT یا پلاکت خون پایین ناشی از هپارین می تواند عوارض مخربی در رابطه با تشکیل لخته خون (ترومبوز) داشته باشد. بر اساس مطالعه سال 2016، میزان مرگ و میر ناشی از HIT حدود 20 تا 30 درصد است.
پیشگیری کاهش پلاکت خون
اگرچه ممکن است نتوانید از کاهش پلاکت خون جلوگیری کنید، اما موارد خاصی وجود دارند که می توانید برای کاهش اثرات آن انجام دهید که شامل موارد زیر هستند:
- مصرف الکل را محدود کنید، زیرا الکل تولید پلاکت را کند می کند و باعث آسیب کبدی می شود.
- اگر دارویی مصرف می کنید که ممکن است تعداد پلاکت را کاهش دهد (از جمله داروهای بدون نسخه)، در مورد استفاده از دارویی دیگر با پزشک خود صحبت کنید.
- از مصرف داروهایی که می توانند خون را رقیق کنند مانند آسپرین، ناپروسین و ایبوپروفن خودداری کنید.
- سعی کنید از فعالیت هایی که ممکن است در آن ها آسیب دیده و کبودی یا خونریزی داشته باشید خودداری کنید.
- اگر به عفونت مبتلا شدید، با پزشک خود صحبت کنید.
بیماری دوپویترن چیست؟
