معرفی و بررسی فیلم زنانی با گوشواره‌های باروتی

در این مطلب به معریف و بررسی فیلم زنانی با گوشواره‌های باروتی خواهیم پرداخت.باما همراه باشید.

خلاصه فیلم زنانی با گوشواره های باروتی

داستان این فیلم در مورد یک روزنامه نگار زن عراقی است که در جریان جنگ، با زنان و کودکان آواره داعشی آشنا می شود و همراه آنها وارد کمپ خانواده های داعشی خارجی و داخلی (عراقی) می گردد.

نقد فیلم زنانی با گوشواره های باروتی

مشکل اصلی دیگر فرم نیست، تعداد بی شمار تولیدات مستند ایرانی درباره جنگ عراق و سوریه و ایران در برابر داعش است با موضوعی مشترک. تا جایی که هر چقدر هم موضوع و رویداد فرعی در دل موضوع اصلی گنجانده شود، باز هم جذابیت فرم نمی تواند به داد سوژه ای برسد که هزاران بار تکرار شده است. اصل ماجرا در این حقیقت نهفته است که تصاویر آشنا با محور مشقات آسیب دیدگان و تجاوز شدگان از داعش در عراق و سوریه توسط تولیدکنندگان داخلی، بیش از ظرفیت کل سینمای مستند ماست.

تولیدات انبوه آنقدری هست که حالا ما بگوییم چیزهای زیادی در مورد داعش می دانیم که حتی اعضای این حکومت متحجر نیز ممکن است اطلاعی از آن نداشته باشند. فرم در این حالت می تواند به داد اثر برسد، اما تا کجا و چقدر؟ فرم می تواند تکراری ترین موضوعی واحد را نیز مجدد قابل اعتنا جلوه دهد. تصور کنیم موضوع واحدی همچون زلزله در جغرافیایی مشخص، طبق یک برنامه مشخص، به هزار کارگردان مستند برای تولید ارجاع شود. آنچه در میان این هزار اثر نهایی، تفاوت ایجاد خواهد کرد، فرم است و بیشتر این آثار از مناظر گوناگون به دلیل موضوع مشترک تکراری خواهند بود.

«مستند زنانی با گوشواره های باروتی» چنین دافعه و جاذبه ای در بحث موضوع و فرم دارد. موضوع اصلی همان موضوعِ چند صد مستندی است که ایرانی ها در عراق و سوریه در طول این چند سال سرمایه گذاری و تولید کرده اند و تصاویر اختصاصی از رنج زنان، خشونت داعش، کودکان بی سرپرست، دگماتیسم ایدئولوژیک، داعشی هایی از چندین تبار و ملت، اختلافات فرقه ای و… از نظر موضوع، بارها در آثار مشابه دیده شده است.

با این حال جذابیت «زنانی با گوشواره های باروتی» در عنوانش و زنانی است که در مستند محوریت دارند. زنی خبرنگار یا گزارشگر که می خواهد با همکار تصویربردارش به خط مقدم نبرد با داعش برود و آنجا به زنانی داعشی و اسیر برمی خورد که همچنان جویای خلافت اسلامی داعش هستند و از آن روزگار به نیکی یاد می کنند. مستندساز محور را زنان می گذارد و غالباً در گفتگوها و تصاویرش، مادرانی را برجسته می کند که همگی صاحب کودک اند. بنابراین مستند دارای فرمی روایی و البته اختصاصی در بیان موضوعی تکراری است.

مستندساز در میان خیل عظیم رویدادها، تنها بر زنان تأکید می گذارد. با این حال در چند سکانس این وحدت رویه کاملاً از یاد می رود. گفتگو با چند کودک در لوکیشن های مختلف، مخصوصا پرداخت بیش از اندازه بر نوجوانی پسر، عنوان فیلم را زیر سوال می برد. تصور اینکه، تنها نقطه اتکای فرمیِ فیلم همین تأکید بر زنانی رنج کشیده است که تنها زیور زندگی شان گلوله و باروت بوده، و این مسئله با مصاحبه طولانی با نوجوان پسری رنگ ببازد، نمی تواند توجیهی در قبال عنوان مستند داشته باشد. به نظر اینجا در این محدودۀ فرمی، تنها حضور زنان و نوزادانی در آغوش می توانست کفایت کند و ساختمان فیلم را با انسجام بیشتری همراه سازد.

نقطه اتکای مستند، تلفیق نگاهی انسانی به زندگی و خشونتی است که بوی مرگ می دهد. فیلم ساز کاراکترش را تا پای مرگ پیش می برد یا بهتر است بگوییم هم عوامل تولید مستند و هم کاراکتر محوری اش پا به پای هم تا مرگ پیش می روند تا به یک اصل یا یک محتوای قابل توجه برسند. اینکه این زنان وامانده داعشی همچنان سودای زندگی شان در دوران خلافت را در سر می پروند. چنین نکته ای به نظر در کمتر مستند ایرانی در لوکیشن عراق و سوریه با موضوع داعش دیده شده است.

بنابراین مستندساز برای تکمیل پروژه ی محتوایی اش، ابتدا خشونت داعش و گلوله را نمایش می دهد و سپس به سراغ زنان داعشی رفته و نیت درونی آنان را افشا می کند. بدین صورت که در آغاز چند مرحله برای سفر زن خبرنگار به مرکز جنگ در نظر گرفته می شود. او برای شروع سفر مخالف هایی از جانب نیروهای دولتی و ائتلاف ضد داعش را می بیند و پشت سر می گذارد و در ادامه برای رسیدن به سوژه هایش یعنی زنان داعشی، مخالف هایی از جانب فرمانده منطقه می بیند و نهایتاً به هدف می رسد.

بی شک مستندسازان غیرحرفه ای با حذف این ماجرای سفر و چگونگی رسیدن به سوژه، تنها به خود زنان داعشی اکتفا می کنند و نهایتاً مستندی خبری گزارشی ارائه می دهند. اما اینجا در «زنانی با گوشواره های باروتی» همین مقدمه ی طولانی، از چگونگی رسیدن به مقر نگهداری از زنان داعشی اسیر، نتیجه را هولناک تر جلوه می دهد.

زنان یاد و خاطره داعش را زنده می کنند، هیچ کدام مشتاق نیستند بپذیرند فرزندان و همسران داعشی شان قتل هایی شنیع انجام داده اند، نمی خواهند باور کنند و یا اساساً نمی توانند بپذیرند که داعش با چه هول و ولایی حکومت کرده است و نمی توانند بفهمند که با تخلیه هر منطقه از داعش چه جنایاتی پرده برداری می شود. تمام این شوک واردشده به ما از تشریح دیدگاه مثبت زنان داعشی نسبت به خلافت اسلامی، به خاطر همان مقدمه طولانی است و رنجی که لیدر برای رسیدن به سوژه متحمل شده است.

مستند «زنانی با گوشواره های باروتی» یک وصله نیز دارد و آن القای نوع دوستی کودکان عراقی و داعشی است. آنجایی که یک گوشی طبی ضربان قلب به کودکان داده می شود تا آنها یک بازی انسان دوستانه را در بین یکدیگر راه بیندازند. کودکان با این گوشی طبی به سراغ هم می روند و بین ضربان قلب هایشان و مرگ، مفهوم زندگی و ارزش زیستن را یادآوری می کنند. زمینه چینی این سکانس نیز پیش تر نهاده شده است. آنجا که برخی کودکان با انگ داعشی بودن از اجتماع دیگر کودکان عراقی جنگ زده، دچار کدورت هستند. این سکانس از معدود لحظاتی از مستند است که طراحی فیلمنامه را به رخ می کشد و با لحظات نفس گیر و زنده و مشاهده گر اثر سنخیت ندارد. گرچه چنین استدلالی به تمامی نمی تواند دلیلی بر ضعف یا قدرت باشد و از نگاه سبک شناسانه با در نظر گرفتن شیوه مستندساز قابل تأمل است.

با این حال مستندساز در اوج نگاه انسانی با کودکانی که با کشف ارزش زیستن، دشمنی را کنار می نهند، همچنان پایانی غم انگیز را برای چنین روایتی برمی گزیند. مرگ عکاس در راه بازگشت، با اصابت خونپاره، از این جهت در پایان مستند قرار می گیرد تا نگاه کنایه آمیز مستندساز از عدم پایان جنگ داخلی و مذهبی را بیان کند.

کارگردان فیلم زنانی با گوشواره های باروتی

رضا فرهمند : رضا فرهمند (زاده ۷ مهر ۱۳۵۷ بیرجند - خراسان جنوبی)کارگردان مستندساز است. او تحصیلاتش را در رشته مهندسی کشاورزی به پایان برده است. وی برنده سیمرغ بلورین برای بهترین فیلم مستند از بیست و هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر ایران برای فیلم نیمه بلند اتاق صعود شده است.