میان وعده بخوریم با نخوریم؟

یکی از مسائلی که امروزه بیشتر متخصصان تغذیه بر آن تاکید و اصرار دارند، افزایش تعداد و وعده های غذایی و کاهش حجم آنهاست. این الگو می تواند به صورت های مختلفی استفاده شود که بعضی از آنها صحیح و بعضی غیر اصولی بوده و می تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد.

به گزارش ایسنا، از نظر کارشناسان تغذیه و حتی بسیاری از پزشکان تقسیم وعده های غذایی به سه وعده غذایی اصلی صبحانه، نهار و شام و دو الی سه میان وعده بسیار مناسب است. زیرا این مساله منجر به افزایش میزان متابولیسم، تعادل مثبت نیتروژن، کاهش احساس گرسنگی، ایجاد حالت انرژی پایدار، تجمع چربی کمتر در بدن و دسترسی بیشتر و بهتر به مواد مغذی می شود و همه این موارد در مجموع باعث تعادل مناسب بدن می شود. بسیاری از مردم فکر می کنند اگر پنج یا شش وعده غذا در روز مصرف کنند، وزن شان بالا می رود. در حالیکه زمانی که ما فقط سه وعده و حتی گاهی در رژیم های نادرست دو وعده در روز غذا می خوریم، فاصله زمانی حدود ۶ الی ۸ ساعت و گاهی بیشتر بدن فاقد غذاست در این فاصله قند خون افت می کند و به همین دلیل بدن از پاسخ ضد گرسنگی خود استفاده می کند و متابولیسم کاهش می یابد. با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت مصرف میان وعده های صحیح در رژیم غذایی بسیار مشخص و واضح و نقش والدین در ایجاد الگوهای غذایی سالم و تهیه میان وعده های مناسب برای مدرسه کودکان بسیار حائز اهمیت است. متاسفانه بسیاری از والدین به دلیل کم حوصلگی میان وعده هایی را برای کودکان آماده می کنند که نقشی در سلامت آنها ندارند. بنابراین دادن آموزش های لازم به والدین نیز ضروری است. از آنجایی که کودکان بسیار آموزش پذیر هستند، استفاده از برنامه های آموزشی در زمینه تغذیه سالم، آشنایی با گروه های مختلف غذایی و ارزش آنها و تشویق به خوردن شیر و لبنیات و میوه و سبزی و بیان عوارض خوردن تنقلات ناسالم در محیط مدرسه یا در محیط خانه بسیار موثر است، توجیه بوفه های مدارس در خصوص تهیه میان وعده های مناسب نیز در این میان باید اتفاق افتد. از طرفی کاهش تبلیغات تلویزیونی در زمینه خوراکی های ناسالم (به دلیل اینکه کودکان بخش زیادی از وقت خود را در جلوی تلویزیون سپری می کنند) و ساخت برنامه های آموزشی در زمینه تغذیه مناسب نیز توصیه می شود.

میان وعده های مناسب برای کاهش وزن

میان وعده های سالم کدامند؟

هدف از تنقلات یا میان وعده سالم آن است که دست کم دو گروه غذایی سالم مانند کربوهیدرات و پروتئین با هم مخلوط شوند. مثلا ترکیب نان و پنیر و گردو بسیار مناسب است. متاسفانه بسیاری از تنقلاب سنتی و پر خاصیت از برنامه روزانه ما حذف شدند و در این میان تمایل جوانان به انواع تنقلات بی خاصیت و پرکالری به دلیل عدم آشنایی با تنقلات سنتی افزایش یافته است.
در حالیکه وعده های غذایی مانند یک کاسه مخلوط میوه های تازه یا خشک شده، یک مشت آجیل و خشکبار، دانه هایی مثل کنجد، نخودچی و کشمش، شاهدانه و گندمک، ذرت بو داده، گندم بو داده، برنجک، ترکیب ساندویچ های مختلف خانگی (نان و پنیر و سبزی یا گوجه فرنگی، نان با کره و مربا یا عسل، نان و مرغ یا تخم مرغ، انواع کوکو یا کتلت های خانگی و ...)، سیب زمینی پخته، یک لیوان شیر با خرما یا عسل، یک لیوان آبمیوه طبیعی که در منزل تهیه شده، یک دوم لیوان بستنی های ساده، یک دوم لیوان ژله و... از وعده های غذایی مفید محسوب می شوند.
گروه دانه ها و مغز های روغنی؛ حاوی مقادیر مناسبی از ویتامین E، روی، پروتئین و فیبر نامحلول بوده و همچنین نوع چربی موجود در این گروه از نوع چربی های مفید بوده و جایگزین مناسبی برای چربی های نوع اشباع و ترانس محسوب می شود که به کاهش کلسترول و تری گلیسیرید و افزایش کلسترول HDL کمک می کنند. این گروه به حفظ سلامت پوست نیز کمک شایانی می کند. فیبر نامحلول موجود در این ترکیبات با جذب آب در دستگاه گوارش منجر به افزایش حجم مدفوع شده و در نتیجه از بروز یبوست جلوگیری می کند، از سوی دیگر با ایجاد احساس سیری و پری شکم از پرخوری و زیاده خوری نیز جلوگیری می کند.
گروه میوه ها و سبزی ها که حاوی مقادیر مناسبی از املاح و فیبر بوده و همچنین از ویتامین های C، A. نیز غنی هستند. این گروه های غذایی منبع خوبی از ترکیبات فیتوکمیکال هستند که به عنوان ترکیبات ضد سرطان شناخته شده اند.
بیش از ۲۰۰۰ رنگ دانه در گیاهان به عنوان فیتوکمیکال مطرح هستند که شامل فلاونوئیدها، کاروتنوئید ها و آنتوسیانین ها می شوند. منابع رژیمی فیتوکمیکال ها محدود به میوه ها و سبزی ها نمی شود، بلکه در حبوبات، دانه های کامل و مغز ها نیز این ترکیبات وجود دارند. این ترکیبات مکانیسم هایی، چون خنثی سازی رادیکال های آزاد، ممانعت از آنزیم های موثر بر کارسینوژن ها و نیز القای آنزیم هایی که باعث غیر فعال شدن کارسینوژن ها می شوند. در مورد کودکان مصرف میوه ها اهمیت زیادی دارد.

میان وعده های ناسالم

متاسفانه امروزه به دلیل تبلیغات گسترده تلویزیونی و همچنین انواع و اقسام دکه ها و رستوران های fast food که مثل قارچ در حال سبز شدن هستند، پیروی از فرهنگ غذایی غربی و مد روز و دوری از تنقلات و غذا های سنتی مسئله چاقی و اضافه وزن و به دنبال آن بیماری های قلبی و فشار خون و چربی خون روز به روز در حال گسترش است.
انواع میان وعده های ناسالم عبارتند از: انواع کیک ها و بیسکوییت های صنعتی، انواع چیپس ها، اسنک های آماده، سمبوسه، ساندویچ های حاوی سوسیس و کالباس، ساندیس و آبمیوه های صنعتی حتی انواع رانی (با عنوان آبمیوه طبیعی)، بستنی های یخی و یخمک و بستنی های رنگی میوه ای، انواع نوشابه ها و....

عوارض مصرف میان وعده های ناسالم

اول، این نوع از تنقلات به دلیل دارا بودن چربی و مواد قندی زیاد، پرکالری و پر انرژی بوده و منجر به ذخیره سازی چربی اضافی در بدن و در نتیجه چاقی می شود، معضلی که در جوامع از آن به عنوان مادر بیماری ها یاد می شود.
دوم، چربی موجود در اکثر این تنقلات از نوع چربی های جامد با اسید چرب ترانس بالاست که منجر به افزایش کلسترول خون بویژه LDL می شود و می تواند زمینه را برای بیماری های قلبی فراهم کند.
سوم، نمک ترکیبی است که به منظور ایجاد مزه و همچنین به عنوان نگهدارنده به اکثر فرآورده های صنعتی (پفک، چیپس و ...) افزوده می شود. ترکیبی که مصرف زیاد آن افزایش فشار خون و به دنبال آن آسیب های قلبی و عروقی و کلیوی را به دنبال دارد.
چهارم، رنگ های خوراکی نیز گروه دیگری از افزودنی ها هستند که به انواع دسر ها و بستنی ها اضافه می شود. این ترکیبات بویژه انواع مصنوعی آن می توانند اختلال در تمرکز و یادگیری و در گروهی از کودکان اختلالی به نام بیش فعالی را موجب شوند و از سوی دیگر در بعضی از افراد می توانند ایجاد آلرژی کنند.
پنجم، از سوی دیگر مصرف نوشابه های گازدار و حضور کمرنگ گروه شیر و لبنیات در برنامه غذایی روزانه سبب شده در طول سال های گذشته تا ۴ سانتی متر از متوسط قد کودکان ایرانی کاسته شود، از طرفی فسفر موجود در این نوشیدنی ها جذب کلسیم را در دستگاه گوارشی کاهش داده و عارضه ای به نام پوکی استخوان را برای جامعه ایرانی به ارمغان آورده است.
ششم، استفاده زیاد از سوسیس و کالباس که برای ماندگاری بیشتر به آن نیترات افزوده می شود، برای سلامت دستگاه گوارش مناسب نیست و از طرفی مصرف بیش از حد آن می تواند منجر به ایجاد سرطان شود.
هفتم، استفاده از روغن های غیر استاندارد آن هم با حرارت بالا که به کرات مورد استفاده قرار می گیرد، مشکل دیگری است که در مورد بعضی از میان وعده ها وجود دارد، حرارت بالا در این فرآورده ها منجر به تخریب برخی مواد مغذی شده و از طرف دیگر حرارت بالا که منجر به دود کردن روغن می شود. ترکیباتی به نام آکرولئین تولید می کند که حتی تنفس آن می تواند خطرناک باشد.
هشتم، این تنقلات معمولا دارای کالری بالا و درصد مواد مغذی کم هستند و ایجاد یک حس سیری کاذب در کودک می کنند بدون اینکه نیاز های تغذیه ای او را تامین کنند و به مرور زمان باعث کمبود های تغذیه ای در کودک می شوند.