میزان مصرف، تاثیرات و مکانیزم اثر داروی نیتروگلیسرین

این دارو یک داروی سریع‌ الاثر است که به سرعت باعث گشاد شدن عروق کرونر قلب و در نتیجه افزایش جریان خون در این عروق می ‌شود و باعث افزایش جریان خون از طریق عروق جانبی به نقاط کم خون می ‌شود. همچنین فشار پایان دیاستولی بطن چپ و حجم پایان دیاستولی بطن چپ (پیش بار)‌ را کاهش می ‌دهد.

علاوه بر آن مصرف اکسیژن ماهیچه ی قلب را کاهش می‌ دهد و در مجموع سعی می ‌کند از نیاز اکسیژنی قلب بکاهد و در عین حال اکسیژن لازم را به قلب برساند تا بافت قلب دچار آسیب نشود. به این ترتیب درد قلبی کاهش می ‌یابد، برون ‌ده قلب زیاد می شود و فشارخون پایین می آید.

از آنجاییکه این دارو بسیار سریع آزاد شده و در کوتاه‌ترین زمان می‌تواند درد حاد ناشی از آنژین را برطرف کرده و به بیمار آرامش ببخشد جزء کارآمدترین داروهای قلبی-عروقی به حساب می‌آید. این دارو با اشکال مختلفی مثل قرص زیر زبانی، خوراکی، موضعی و تزریقی وجود دارد.

نام تجاری: Nitrostat ،NitroQuick ،Nitro-Dur ،Nitro-Bid

موارد مصرف نیتروگلیسرین

مورد اصلی مصرف این دارو درد قفسه صدری، نارسایی احتقانی قلب و درمان سکته حاد قلبی است.

مکانیسم اثر نیتروگلیسرین

اثر ضد آنژین: نیتروگلیسرین با شل کردن عضلات صاف بستر عروقی (شریانی و وریدی) مصرف اکسیژن میوکارد را کاهش می‌دهد. همچنین، این دارو عروق کرونر را گشاد می‌کند و به انتشار مجدد جریان خون در بافتهای ایسکمیک منجر می‌شود. احتمالاً اثرات این دارو بر عروق کرونر و اثرات سیستمیک آن (که ممکن است با مصرف اشکال مختلف نیتروگلیسرین مختصر تغییری داشته باشند) توجیهی برای مصرف این دارو در درمان آنژین هستند.

اثر گشادکننده عروق: نیتروگلیسرین موجب گشاد شدن عروق محیطی می‌شود، در نتیجه شکل تزریق وریدی این دارو برای کاهش فشار خون طی عمل جراحی و برای کنترل فشار خون در موارد هایپرتانسیون قبل از جراحی مؤثر است. از آنجایی که گشاد شدن عروق محیطی بازگشت خون وریدی به قلب (پیش بار) را کاهش می‌دهد، نیتروگلیسرین برای درمان ادم ریوی و نارسایی احتقانی قلب نیز به کار می‌رود. گشاد شدن شریان‌ها موجب کاهش مقاومت شریانی (پس بار) می‌شود. بنابراین، این دارو با کاهش کار بطن چپ، به قلب نارسا کمک می‌کند. ترکیب این اثرات در درمان بعضی از بیماران مبتلا به انفارکتوس حاد میوکارد مؤثر است (در حال حاضر، مصرف نیتروگلیسرین در نارسایی احتقانی قلب و انفارکتوس میوکارد از موارد مصرف تأیید نشده این دارو محسوب می شود).

فارماکوکینتیک نیتروگلیسرین

پیوند این دارو به پروتئین حدود 60 درصد است. نیمه عمر نیتروگلیسرین 4-1 دقیقه است. اثر دارو از راه انفوزیون وریدی تقریباً بلافاصله، از راه زیرزبانی پس از 30 دقیقه شروع می‌شود. طول اثر دارو از راه انفوزیون وریدی چند دقیقه، از راه زیرزبانی 60-30 دقیقه و از راه پوستی 24-8 ساعت است. نیتروگلیسرین، پس از‌ آن که تقریباً به طور کامل متابولیزه شد، از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.

موارد و مقدار مصرف نیتروگلیسرین

الف) پیشگیری از حملات مزمن آنژینی.

بزرگسالان: مقدار mg 9-2.5 از راه خوراکی هر 12-8 ساعت مصرف می‌شود. با درمان با مقدار 1.25 سانتی متر از پماد شروع شده و هر بار تا بروز اثرات مورد نظر، 1.25 سانتی متر بر این مقدار افزوده می‌شود. محدوده مقدارمصرف پماد از 12.5-5 سانتی متر است، ولی مقدار معمول مصرف 5-2.5 سانتی متر است. به‌ جای آن می‌توان روزی یک بار پلاستر دارو را به محل‌های بدون مو چسباند. برای جلوگیری از بروز تحمل، اشکال موضعی دارو نباید در طی شب مصرف شوند.

ب) درمان آنژین صدری حاد

پیشگیری از حملات آنژینی یا به حداقل رساندن احتمال بروز این حملات قبل از حوادث استرس زا که باید دارو بلافاصله مصرف شود 
بزرگسالان: بلافاصله بعد از نشانه‌های حمله آنژینی، یک قرص زیرزبانی در زیر زبان یا در گوشه دهان قرار داده می‌شود. می‌توان هر پنج دقیقه یک بار به مدت 30-15 دقیقه این مقدار را تکرار کرد.

پ) درمان هایپرتانسیون، نارسایی احتقانی قلب، آنژین.

توجه: نیتروگلیسرین برای کنترل هایپرتانسیون در جراحی، نارسایی احتقانی قلب ناشی از انفارکتوس میوکارد، رفع آنژین صدری درموارد حاد و برای کنترل فشار خون طی جراحی، از راه انفوزیون وریدی مصرف می‌شود.

بزرگسالان: سرعت اولیه انفوزیون پنج میکروگرم در دقیقه است که می‌توان هر 5-3 دقیقه یک بار، مقدار پنج میکروگرم در دقیقه بر آن افزود تا پاسخ مناسب حاصل شود. در صورت عدم دستیابی به پاسخ مناسب با سرعت 20 میکروگرم در دقیقه، باید مقدار مصرف هر 5-3 دقیقه یک بار به میزان 20-10 میکروگرم در دقیقه افزایش یابد.

ت) انفارکتوس حاد قلبی.

بزرگسالان: ابتدا mcg 25-12.5 از راه وریدی تجویز شده و به دنبال آن mcg 20-10 در دقیقه انفوزیون می‌گردد. می‌توان در صورت نیاز هر 5 تا 10 دقیقه دوز را mcg 10-5 افزایش داد.

حداکثر مقدار قابل استفاده mcg 200 در دقیقه است. در صورتی که فشار متوسط شریانی به کمتر از 80 میلی متر جیوه افت کند یا فشار سیستولیک به زیر 90 میلی متر جیوه برسد دوز دارو را کاهش داده و یا مصرف آن قطع گردد. 

ث) کریز فشار خون.

بزرگسالان: مقدار 100-5 میکروگرم در دقیقه از راه وریدی تجویز می‌شود.