لیتیم یا لیتیوم (Lithium) یک دارو روانپزشکی است که در دسته ی تثبیت کننده های خلق قرار میگیرد. لیتیوم اولین داروی تثبیت کننده ی خلق مورد استفاده برای اختلال دوقطبی است که ابتدا برای درمان بیماری التهابی نقرس پیشنهاد شده بود. لیتیوم خوراکی که لیتیم کربنات نیز نامیده میشود، از عنصر طبیعی لیتیم مشتق شده است.
لیتیوم برای دهه ها مورد استفاده و موفق بوده است اما با ورود داروهای جدید، استفاده از آن کاهش یافته است که البته این نه بخاطر اثربخشی اش بلکه برای احتمال عوارض جانبی است که میتواند ایجاد کند اما با نظارت صحیح، لیتیوم ایمن و موثر است. لیتیم با تاثیر بر جریان سدیم سلول های عصبی و عضلانی به کنترل علائم شیدایی (شامل بیش فعالی، گفتار پرفشار، قضاوت ضعیف، کاهش نیاز به خواب) کمک میکند.
روش مصرف داروی لیتیوم کربنات
- قبل از شروع درمان با داروی لیتیوم کربنات (Lithium Carbonate)، بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید. این بروشور به شما کمک می کند تا اطلاعات جامعی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید. همچنین اگر در رابطه با مصرف آن با سؤالاتی روبرو هستید با روان پزشک خود مشورت نمایید.
- دوز و مقدار داروی لیتیوم کربنات، از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ دارو را دقیقاً همانطور که پزشک به شما تجویز کرده است، استفاده نمایید و از کم یا زیاد کردن خودسرانه مقدار و مدت زمان مصرف خودداری نمایید.
- در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، به محض یادآوری، نوبت فراموش شده را مصرف کنید مگر اینکه تا زمان مصرف نوبت بعدی کمتر از ۴ ساعت باقیمانده باشد از مصرف نوبت فراموش شده اجتناب کنید و بر طبق برنامۀ مشخص به مصرف دارو ادامه دهید و هیچ گاه دوز دارو را دو برابر نکنید.
- داروی لیتیوم کربنات را به طور منظم و هرروز سر ساعات مشخصی مصرف نمایید.
- دریافت پاسخ مطلوب از داروی لیتیوم کربنات ممکن است ۱ تا ۳ هفته طول بکشد.
- از قطع ناگهانی و خودسرانه مصرف داروی لیتیوم کربنات بپرهیزید.
- دوره درمان با این دارو را کامل کنید.
- چنانچه حالات شما تسکین پیدا کرد و یا بدتر شد، به پزشک خود اطلاع دهید.
- از خرد کردن یا جویدن قرص و کپسول پیوسته رهش این دارو خودداری کرده و آن را به طور کامل قورت دهید.
- داروی لیتیوم کربنات را بعد از غذا مصرف نمایید.
- فرآورده های مختلف لیتیم از نظر فراهمی زیستی با یکدیگر تفاوت دارند و در صورت تغییر فرآورده های مورد استفاده بیمار، باید احتیاطات لازم انجام شود.
مقدار مصرف لیتیم کربنات
داروی لیتیوم کربنات از گروه داروهای ضد افسردگی است که برای حملات حاد مانیا و هیپومانیا در اختلالات دوقطبی و به عنوان درمان نگهدارنده جهت کاهش حالات مانیک در بیماران دچار مانیا و پیشگیری از افسردگی در اختلالات دوقطبی به کار می رود.مکانیسم دقیق داروی لیتیم به عنوان یک تثبیت کننده خلق هنوز ناشناخته است. احتمالا لیتیم اثرش را از طریق ایجاد تداخل در انتقال کاتیون های دوظرفیتی و یک ظرفیتی در نورون ها ایجاد می کند. دانشمندان زیادی به این نتیجه رسیده اند که انتقال دهنده عصبی تحریکی گلوتامات فاکتور کلیدی در فهم نحوه اثر لیتیوم است.
ثابت شده است که لیتیوم جریان های درونی و خروجی گیرنده های گلوتامات را بدون جابجایی در پتانسیل معکوس تغییر می دهد. مشخص شده است که لیتیم اثری دوگانه بر روی گیرنده های گلوتامات دارد. این دارو میزان گلوتامات فعال بین سلول ها را در یک سطح پایدار و سالم، نه خیلی کم و نه خیلی زیاد، نگه می دارد.
مصرف لیتیم کربنات برای بزرگسالان
- اختلال دو قطبی، درمان نگهدارنده: 900 تا 1200 میلی گرم در روز در 2 تا 3 دوز منقسم؛ سطح مطلوب لیتیم سرم بین 0/6 تا 1/2 میلی اکی والان بر لیتر.
- اختلال دو قطبی، درمان نگهدارنده: 300 میلی گرم در روز در 3 تا 4 دوز؛ سطح مطلوب لیتیم سرم بین 0/6 تا 1/2 میلی اکی والان بر لیتر.
- اختلال دوقطبی، دوره مانیک، مانیک شدید: 1800 میلی گرم در روز در2 تا 3 دوز منقسم؛ سطح مطلوب لیتیم سرم بین 1 تا 1/5 میلی اکی والان بر لیتر.
- اختلال دوقطبی، دوره مانیک، مانیک مزمن: 600 میلی گرم در روز طی 3 دوز؛ سطح مطلوب لیتیم سرم بین 1 تا 1/5 میلی اکی والان بر لیتر.
مصرف لیتیم کربنات برای کودکان بالای 12 سال
کارایی و ایمنی این دارو برای کودکان زیر 12 سال ثابت نشده است.
- اختلال دو قطبی، درمان نگهدارنده: 900 تا 1200 میلی گرم در روز در 2 تا 3 دوز منقسم؛ سطح مطلوب لیتیم سرم بین 0/6 تا 1/2 میلی اکی والان بر لیتر.
- اختلال دوقطبی، دوره مانیک، مانیک شدید: 600 میلی گرم در روز در 3 دوز؛ سطح مطلوب لیتیم سرم بین 1 تا 1/5 میلی اکی والان بر لیتر.
اشکال، دوز و نحوه مصرف لیتیوم
لیتیوم به صورت قرص، کپسول و مایع خوراکی تولید میشود. در ایران، لیتیوم به صورت قرص، در دوزهای 300 و 400 میلی گرم موجود است. لیتیوم را دقیقا همانطور که پزشکتان تجویز کرده است، استفاده کنید. ممکن است گهگاه پزشکتان دوز مصرفی شما را تغییر دهد. هرگز لیتیوم را بیشتر از مقدار تجویز شده مصرف نکنید.
قرص را به طور کامل ببلعید و از خرد کردن، جویدن یا شکستن آن خودداری کنید. داروی مایع را با دقت اندازه گیری کنید (از سرنگ استفاده کنید نه قاشق آشپزخانه). هنگام مصرف لیتیوم بدنتان به راحتی میتواند دچار کم آبی شود، دستورالعمل های پزشک خود را در مورد نوع و مقدار مایعاتی که باید بنوشید دنبال کنید؛ در برخی موارد، نوشیدن بیش از حد مایعات میتواند به اندازه ی ننوشیدن کافی خطرناک باشد.
ممکن است تا 3 هفته طول بکشد که علائم شما بهبود یابد؛ به استفاده از دارو (طبق دستورتان) ادامه دهید و اگر علائمتان پس از 1 هفته شروع به بهبود نکردند، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است در حین مصرف لیتیوم به آزمایش خون مکرر نیاز داشته باشید.