گاهی علت زانو درد مربوط به آرتروز می باشد. مفصل زانو از سه استخوان اصلی به نامهای استخوان ران، درشت نی (ساق پا) و کاسه زانو (استخوان کشکک) تشکیل شده است. انتهای این استخوان ها با لایه های ضخیم غضروف پوشانده شده است. غضروف یک لایه ضخیم، و شبیه اسفنج است که مفصل را پوشانده و فضای بین استخوان ها را نرم و صیقلی می کند و به این ترتیب امکان حرکت نرم و بدون درد آن را فراهم می نماید. علاوه بر این غضروف عملکرد موثر در راستای جذب شوک و ضربه های احتمالی وارد شده به مفصل دارد و در نتیجه این اطمینان را فراهم می کند که فشارهای احتمالی وارد شده به استخوان ها در طول فعالیت های روز بطور یکنواخت در تمام مفصل پخش شود.
درد آرتروز در زانوها زمانی ایجاد می شود که غضروف نازک شده و دچار فرسایش شود و به این ترتیب استخوان دچار برآمدگی می شود که در اصطلاح به این برآمدگی خار استخوان می گویند. این مشکل باعث می شود، هنگام تماس استخوان ها با یکدیگر درد زانو، التهاب و خشکی زانو ایجاد شود.
شدت بیماری آرتروز در افراد مختلف متفاوت است، گاهی شدت بیماری ملایم است و علائم ساییدگی زانو خفیف بوده یا هیچ علامتی همراه نیست؛ اما در موارد پیشرفته ی ارتروز زانو، غضروف تا حدی فرسایش می یابد که استخوان ها روی یکدیگر ساییده می شوند و در نتیجه استخوان ها آسیب می بینند و بیمار متحمل درد شدید به علت آرتروز زانو می شود. اگرچه استئوآرتریت گونه ی غیرالتهابی آرتروز به شمار می رود، با این وجود با اندکی التهاب همراه است. البته شدت آن قابل مقایسه با التهاب ناشی از گونه های التهابی آرتروزهایی مانند آرتریت روماتوئید نیست. چون آرتروز زانو عموماً بین افراد مسن و میانسال شایع است و به مرور زمان تشدید می شود، به عنوان یک بیماری “فرسایشی” در نظر گرفته می شد.
عوامل زمینه ساز آرتروز زانو
عواملی که موجب ایجاد و سرعت پیشرفت آرتروز زانو خواهند شد، عبارتند از:
- عادات غلطی مانند دوزانو و چهار زانو نشستن، توالت ایرانی و بالا و پایین رفتن مکرر از پله (بخصوص پله های با شیب تند)
- شرایط شغلی نامناسب که فشار مضاعف و بدون استراحت به مفصل زانو وارد می کند
- ابتلا به بیماری های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری عفونی در مفصل و…
- ضربه و فشار ناگهانی به مفصل زانو مانند فشار ناشی از تصادف
- دفورمیتی های مفصل زانو (پای ضربدری و پای پرانتزی)
- بیماری نرمی غضروف زیر کشکک (کندرومالاسی)
- پارگی رباط ها، منیسک ها و کپسول مفصلی زانو
- در رفتگی ها و شکستگی های درون مفصلی
- منیسک دیسکی شکل و کیست منیسک
- حرکت مفصل زانو به سمت عقب
- بی ثباتی زانو به علت شلی رباط ها
- بیماری استئوکندریت دیسکان
- اضافه وزن
- عوامل ژنتیکی
رژیم غذایی برای آرتروز زانو
تغذیه مناسب، کلید اصلی جلوگیری از انواع بیماری ها از جمله آرتروز است. اولین مرحله اصلی در درمان آرتروز، رساندن وزن به حد ایده آل است. وزن اضافی باعث ایجاد فشار بر روی مفاصل و در نتیجه عوارض آرتروز می گردد.در رعایت رژیم غذایی موارد زیر را در نظر بگیرید:
- حاوی فیبر بیشتری باشد (فاقد مواد شیمیایی آلوده که باعث ایجاد استرس در بدن می شود)
- مصرف بیشتر میوه ها و سبزی جات تازه
- مصرف دانه ها و غلات سبوس دار
- مصرف ماهی های آب های سرد از جمله ماهی آزاد (سالمون)
- از مصرف چربی های اشباع، روغن های هیدروژنه یا جامد، غذاهای پرچرب و سرخ کرده و شکر اجتناب کنید، چرا که این مواد غذایی باعث ایجاد اسیدیته بالای محیط داخلی مفاصل شده، و این حالت موجب درد بیشتری در مفاصل و در نتیجه التهابات آنها می شود.
- مصرف میوه، سبزی، غلات کامل (تصفیه نشده وسبوس دار)، آجیل، دانه های خوراکی و ماهی باعث کاهش التهاب مفاصل یا آرتروز می شوند.
- گوشت های پرچرب، تخم مرغ، مارگارین، کره، کافئین، الکل، شکر سفید، تنباکو و محصولات لبنی باید از رژیم غذایی حذف شوند.
- در حدود یک سوم از افرادی که از بیماری آرتریت روماتوئید رنج می برند به سولانین ها و یا بعضی گیاهان حساس اند، که از آن جمله می توان سیب زمینی، فلفل ها، بادمجان، گوجه فرنگی و تنباکو را نام برد که باید از رژیم غذایی این گروه از افراد حذف گردد.
- توصیه می شود که حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در طول روز جهت دفع سموم از بدن مصرف شود.
غذاهای مفید برای آرتروز زانو
غذاهای مفید برای آرتروز زانو که می توان مصرف نمود، شامل موارد زیر است:
- سبزیجات برگ سبز مانند جعفری، شاهی، کرفس ، کلم پیچ
- هویج
- جو دو سر، محصولات تهیه شده از گندم
- محصولات تهیه شده از سویا
- غلات کامل مانند برنج قهوه ای، ارزن، جو، گندم، جوی دو سر
- ماهی های آب های سرد مانند ماهی آزاد ساردین، شاه ماهی
غذاهای مضر برای آرتروز زانو
تحقیقات نشان داده که علائم آرتروز، حتی در کسانی که آرتریت روماتوئید دارند، کاهش خواهد یافت، به شرط آن که این افراد با یک رژیم گیاهخواری سازش یابند. این رژیم فاقد غذاهای با منشاء حیوانی به خصوص محصولات لبنی است.
غذاهای مضر برای آرتروز زانو که نباید در این بیماری مصرف شوند، شامل گروه های زیر است:
- مهار کننده های جذب کلسیم: گوشت قرمز، لبنیات ، تخم مرغ، جوجه، الکل، قهوه ، شکر تصفیه شده، اکثر شیرینی جات، نمک اضافی
- غذاهای دارای اگزالات بالا: ریواس، زغال اخته، آلوها ، کنگر، اسفناج
- غذاهای خانواده گیاهان تاج ریزی ها: گوجه فرنگی، بادمجان، سیب زمینی، فلفل ها، تنباکو
- غذاهایی که موجب تورم و آب آوردگی می شوند : گندم سیاه، لبنیات، کلیه چربی های حیوانی، مغزها و آجیل ها، دانه های چرب دار، کره حاصل از دانه ها.
با خوردن میوه و سبزی خود را در مقابل آرتروز محافظت کنید
محققان و متخصصان تغذیه توصیه می کنند که با خوردن میوه و سبزی، خود را در مقابل آرتروز محافظت کنید. همچنین نوشیدن یک لیوان آب پرتقال در روز می تواند آرتروز را از شما دور کند.تحقیقات نشان می دهد که نوع خاصی کاروتن ترکیبی، که غالبا در برخی میوه ها و سبزی ها یافت می شود، می تواند عامل این مساله باشد. یافته های قبلی دانشمندان نشان داده بود که کاروتن – ماده زرد و نارنجی رنگ میوه ها و سبزی ها – می تواند با اثرات آنتی اکسیدان خود التهاب را کاهش دهد.تحقیقات نشان می دهد: افرادی که بیشترین مصرف بتا – کریپتوزانتین و زیگزانتین – را داشتند، حدود نصف دیگران در خطر ابتلا به التهاب مفصلی بودند.محققان می گویند این اطلاعات ثابت کرد که برخی آنتی اکسیدان های غذایی، مانند کاروتن های بتا کریپتوزانتین و زیگزانتین، و همچنین ویتامین C می توانند افراد را در مقابل آرتروز محافظت کنند.
داروی غضروف ساز برای آرتروز زانو
در داروخانه ها شما محصولات متعددی را می بینید که تحت عنوان غضروف ساز برای درمان ساییدگی و آرتروز زانو ارایه می شود. داروهای مانند پیازکلیدین و یا آوکلیدین به دلیل ترکیبات آوکادا و سویا در یک دوره کوتاه و با دوز کافی به شما توصیه می شود.
داروهای مکمل یا داروهای دیگر عبارت است از:
- گلوکزامین و کندرویتین پیشرفت آرتروز را آهسته می کند و علائم را تسکین می دهد. گلوکزامین و کندرویتین هر دو در بدن تولید می شود و از جمله موادی هستند که داخل و اطراف سلول های غضروف وجود دارند. توانایی غضروف برای ترمیم و بازسازی محدود است. مکمل های گلوکزامین به ترمیم آهسته سلولی و تولید غضروف کمک می کند. کندرویتین احتباس آب و خاصیت ارتجاعی غضروف را بهبود می دهد و مانع تجزیه و از بین رفتن غضروف توسط آنزیم ها می شود. گلوکزامین و کندرویتین التهاب را نیز کاهش می دهند.
- اسیدهای چرب امگا3: امگا 3 دارای ویژگی های ضدالتهابی است و میزان آنزیم های عامل تجزیه غضروف را کاهش می دهد. روغن ماهی یا روغن بذر کتان از منابع غنی امگا 3 محسوب می شود.
- متیل سولفونیل متان (MSM):این دارو از ترکیبات آلی سولفور موجود در اکثر خوراکی های تازه، مانند میوه، سبزی، غلات، شیر و فراورده های حیوانی، تهیه می شود. سولفور برای تسکیل بافت پیوندی لازم است و در تمام سلول های بدن وجود دارد. MSM درد و التهاب ناشی از آرتروز زانو را کاهش می دهد و تاکنون هیچ گونه عوارض جانبی برای آن گزارش نشده است. گاهی اوقات گلوکزامین، کندرویتین و MSM در یک مکمل عرضه می شود.
- قرص ارتروز زانو چیست ؟ در واقع اکثر قرص هایی که تحت عنوان قرص ارتروز زانو شناخته می شوند همین انواع مکمل های گلوکوزامین می باشند .
ژل های زانو
ژل هیالورونیک اسید از قدیم هم با عناوینی مانند تاج خروس و... در بازار ژل های زانو بود. اما اکنون با پیشرفت علم پزشکی و دارویی ژل های بسیار قوی و خوبی مانند هیالوبریکس و آرترومک و لوبراویکس به کمک بیماران شتافته و هم کیفیت اثر بهتر از نظر ماندگاری دارد و هم جز اثر مکانیکیال ژل، اثرات درمانی هم پیدا کرده اند. یک درمان رایج و معجزه آسا برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو ترکیب ژل و اوزون می باشد که بسیاری از بیماران از آن راضی هستند.
عمل جراحی برای آرتروز زانو
در صورتی که سایر درمان ها جواب ندهند، آخرین گزینه جراحی خواهد بود. گزینه های موجود برای درمان علت آرتروز زانو با جراحی عبارتند از آرتروسکوپی، استئوتومی و آرتروپلاستی.
هدف جراحی استئوتومی بهبود راستای زانو از طریق تغییر شکل استخوان ها است. این نوع جراحی زمانی توصیه می شود که تخریب عمدتاً در یک ناحیه از زانو رخ داده باشد. از این روش برای مواردی که زانو شکسته و به خوبی ترمیم نشده نیز استفاده می شود. نتیجه استئوتومی دائمی نبوده، و بعدها باز هم به جراحی نیاز خواهد بود.
جراحی تعویض زانو، یا آرتروپلاستی، یک نوع جراحی است که در آن قطعات ساخته شده از فلز یا پلاستیک جایگزین مفاصل می شوند. این جایگزینی می تواند یک طرف یا کل زانو را شامل شود. معمولاً جراحی تعویض زانو برای آن دسته از مبتلایان به آرتروز شدید انجام می شود که بالای ۵۰ سال سن دارند. ممکن است بعد از چند سال که مفصل دوباره ساییده شد باز هم به تکرار جراحی نیاز باشد، که البته با وجود پیشرفت هایی که در زمینه این قطعات صورت گرفته، مفاصل جدید بیش از ۲۰ سال دوام دارند. این نوع جراحی هم ریسک هایی دارد، اما عموماً نتایج بدست آمده بسیار خوب است.
توصیه هایی برای مبتلایان به آرتروز زانو
توضیه های زیر می تواند به مبتلایان به آرتروز زانو کمک نماید.
- از انجام دادن حرکات شدید، ناگهانی و غیر معمول زانو خودداری کنید.
- افراد مسن (به ویژه مبتلا به آرتروز زانو) باید از نشستن در وضعیت هایی که نیاز به خم کردن زانو دارد، نظیر چهار زانو و دو زانو نشستن، خودداری کنند. به این افراد توصیه می شود حتی الامکان روی زانو ننشینند، و برای نشستن از مبل یا صندلی راحتی استفاده کنند.
- افراد مبتلا به این درد، باید هنگام بلند شدن از صندلی، ابتدا دست های خود را روی دسته های صندلی قرار دهند، و خود را کمی به سمت جلو بکشند، بعد با فشار دست ها از روی صندلی بلند شوند.
- روزانه حداقل ۳۰ دقیقه پیاده روی کنند.
- حتی الامکان کمتر از پلکان بالا و پایین روند، اما در صورت نیاز به ویژه زمانی که درد زانو شدت پیدا کرده از پهلو، از پله ها پایین یا بالا بروند.
- استفاده از سطوح شیب دار به جای پلکان به همه افراد به ویژه مبتلایان به درد زانو توصیه می شود.
- در مواردی که آرتروز بسیار پیشرفت کرده است، بیماران مبتلا باید پشت میز، نماز بخوانند. به این ترتیب که هنگام سجده، روی صندلی بنشینند و پیشانی خود را روی میزی که مهر روی آن است قرار دهند.
- ممکن است تغییر ناگهانی نوع فعالیت های روزمره، به زانو آسیب برساند. لذا بهتر است، این تغییرات یکباره صورت نگیرد.
- همواره باید از کفشهای خوب و با اندازه مناسب استفاده کرد. از پوشیدن کفش ها، صندل ها و دمپایی هایی که کف لغزنده دارند، خودداری شود.
- از پوشیدن کفش های سفت و خشک اجتناب شود . این کفش ها، مانع انجام حرکات طبیعی مچ پا می شوند و زانوها را در معرض فشار ثانویه و شدید قرار می دهند.
ما باید با انجام حرکت درمانی، ماساژ، آب درمانی، حمام با آب دریا، درمان با آفتاب، مصرف نمک های معدنی از گسترش این بیماری جلوگیری کنیم.
آرتروز زانو چیست؟
