غده ی تیروئید، غده ی پروانه ای شکل کوچکی است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده علیرغم کوچکی اندازه اش، نقش بسیار عمده و حیاتی در سلامت کل بدن دارد. غده تیروئید مسئول تولید و ترشح هورمون هایی به نام های تیروکسین و تری یدوتیرونین است، که میزان سوخت و ساز بدن یا سرعت مصرف انرژی و سرعت رشد و بلوغ را تنظیم می کنند. به طور کلی ترشح منظم این هورمون ها بسیاری از اعمال و ساختار بدن را از میزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست ، تحت تأثیر قرار می دهد. به علاوه هورمون کلسیتونین که در سوخت وساز کلسیم و فسفر شرکت می کند، از این غده ترشح می شود. عملکرد طبیعی غده ی تیروئید به عوامل متعددی از جمله عملکرد صحیح هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، دریافت کافی ید و تبدیل هورمون تیروکسین به تری یدو تیرونین بستگی دارد. هنگامی که هر یک از عوامل فوق به هر دلیلی، از تعادل خارج شوند، فرد، متبلا به پرکاری یا کم کاری تیروئید خواهد شد. اختلال در میزان تولید و ترشح هورمون های تیروئید از شایع ترین بیماری های مربوط به غده ی تیروئید است.
علل پرکاری تیروئید چیست؟
1. نسج تیروئید ممکن است فعالیت بیش از حد داشته باشد و تولید هورمون زیاد شود که به این شکل بیمار گریوز یا گواتر سمی منتشر گویند.
2. یک یا چند توده در تیروئید افزایش فعالیت پیدا می کنند. اگر توده یک عدد باشد گره سمی خودکار نامیده می شود. چندین توده گواتر سمی چند گره ای نامیده می شود.
3. غده تیروئید ممکن است دچار التهاب شود که تیروئیدیت نامیده می شود و باعث آزاد شدن هورمون تیروئید ذخیره در تیروئید و پر کاری تیروئید شود که برای چند هفته تا چند ماه طول می کشد.
4. مصرف بیش از حد هورمون تیروئید موجب علائم پر کاری تیروئید می شود.
5. بعضی داروها مانند آمبودارون و محلول لوگول حاوی مقدار زیاد ید هستند که تیروئید جهت تولید هورمون از آن استفاده می کند. مصرف این دارو ها در بعضی از افراد با ایجاد پر کاری همراه است.
علایم پرکاری تیروئید
کاهش وزن سریع، علی رغم افزایش اشتها و حتی مصرف زیاد غذا، بی حوصلگی و تحریک پذیری شدید، کاهش تمرکز، ایجاد حالات و تنش های عصبی، اضطراب و نگرانی، اختلال خواب، افزایش ضربان قلب و تپش قلب به دنبال انجام کارهای معمول، افزایش فشار خون، تعریق بیش از حد ضعف عضلانی، لرزش و تنش های غیرارادی، خصوصاً در دستان و انگشتان، بر هم خوردن عادت ماهیانه و کاهش خونریزی در بعضی از افراد، مشکلات بینایی و بیرون زدگی غیرطبیعی کره چشم یا اگزوفتالمی، گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید، افزایش حساسیت و تحریک پذیری نسبت به گرما، تغییر حرکات طبیعی روده بزرگ، اسهال و یبوست و ریزش مو.
اهمیت کنترل کم کاری و پرکاری تیروئید در دوران بارداری
غذاهای مناسب برای پرکاری تیروئید
۱. تعداد وعده های غذایی زیاد، حجم هر وعده غذایی کم
۲. با تخم مرغ، گوشت قرمز، غلات و حبوبات آشتی کنید
توجه: اگر ذخیره های پروتئینی بدن تمام شده باشد، با نظر متخصص تغذیه استفاده کردن از مکمل های پروتئینی به خصوص قبل عمل جراحی می تواند مفید واقع شود.
3. ویتامین مصرف کنید
نکته: باتوجه به نیاز شدید به ویتامین ها استفاده از مکمل ویتامین C، ویتامین B به خصوص ویتامین های B1، B2 و B12 همراه با رژیم غذایی بسیار مفید است و استفاده از مولتی مینرال و مولتی ویتامین ها توصیه می شود.
توجه: دریافت بیش از اندازه و غیر ضروری ویتامین ها در بدن همانند دارو عمل می کند؛ یعنی می توانند اثرات جانبی زیادی بر سلامت بدن داشته باشد.
۴. به ید نه بگویید
توجه: بعضی از مواد معدنی و مکمل های ویتامین دارای مقداری ید هستند. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید حتما قبل از استفاده از مواد معدنی و مکمل های ویتامینی از جزئیات ساختار آن اطمینان حاصل کنند.
۵. نوشیدنی های کافئین دار و سیگار را کنار بگذارید
۶. مصرف گواتروژن ها را افزایش دهید
توجه: استفاده از محصولاتی که دارای گواتروژن هستند، برای افرادی که کم کاری تیروئید دارند به شدت منع شده است.
توجه: هنگام مصرف محصولات گواتروژن توجه داشته باشید که این محصولات طبیعی با دارو های ضد تیروئیدی تداخل نداشته باشند؛ چراکه ممکن است عوارض جانبی دارو را افزایش دهند.
7. مصرف مکمل کلسیم را مد نظر داشته باشید
۸. آب زیاد بنوشید
توجه: در بعضی از افراد که مبتلا به بیماری اگزوفتالمی هستند، ممکن است مجبور باشیم میزان دریافت مایعات و نمک را محدود کنیم.
