شکستگی مهره های کمر؛ علائم تشخیص و درمان

هر روز در اطرافمان حوادثی رخ میدهد که در آنها ستون فقرات در معرض آسیب قرار میگیرد؛و باعث شکستگی ستون فقرات میشود. سقوط کارگران ساختمانی از ارتفاع، تصادف خودروها، زمین خوردن در راه پله یا منزل و … مثل آسیب هر قسمت دیگر بدن، فرد دچار درد در منطقه آسیب دیده و تشدید آن با کوچکترین حرکت میشود. چنین بیماری لازم است فورآ به مرکز درمانی منتقل گردد. با توجه به خطر آسیب نخاعی حین جابجایی، بهتر است این کار توسط اورژانس و با تمهیداتی انجام گیرد که با پرهیز از حرکت دادن بی مورد بیمار، آسیب ایجاد شده تشدید نشود.

در بسیاری موارد که ضربه شدیدی وارد نشده باشد، آسیب محدود به عضلات بوده و مهره ها و نخاع آسیبی نمی بینند و با مصرف داروهای ضد درد و چند روزی استراحت بیمار بهبود می یابد. اما اگر در بررسیها مشخص شود که یک یا چند مهره دچار شکستگی شده اند داستان متفاوت خواهد بود. در صورتی که شکستگی باعث شده باشد قطعه استخوانی شکسته وارد کانال نخاعی شده و به نخاع ضربه وارد کرده یا فشار آورده باشد ممکن است بیمار به درجات مختلف دچار عوارض این آسیب نخاعی شود. اگر محل آسیب در پشت یا کمر باشد، حس و قدرت حرکت پاها و احتمالآ کنترل ادرار و مدفوع در معرض خطر قرار میگیرد و اگر محل آسیب در گردن باشد، به موارد فوق باید از دست رفتن حس و حرکت دستها را هم اضافه کرد که در هر حال فاجعه ای خواهد بود.
در آسیبهای شدید نخاعی که هیچ حرکتی در دستها یا پاها وجود نداشته باشد که در جامعه به اصطلاح به آن “قطع نخاع” میگویند، متاسفانه امکان بازگشت حرکت در اندامها نزدیک به صفر خواهد بود؛ اما در موارد آسیب ناقص نخاعی که هنوز حرکتی هر چند ضعیف در اندامها دیده شود امکان بازگشت نسبی قدرت عضلانی و حتی بهبودی کامل وجود دارد.
با یا بدون آسیب نخاعی، شکستگی های ستون فقرات باید جدی تلقی شوند و مانند ستون یک خانه که اگر ترک بردارد و به آن توجه نشود ممکن است به تدریج خانه مقاومت خود را از دست داده و کج شده و فرو ریزد، نادیده گرفتن شکستگی مهره ها هم عواقب جدی مثل ایجاد قوز و انحرافات شدید ستون فقرات و آسیبهای نخاعی را در طولانی مدت به همراه خواهد داشت. برخی از شکستگی ها با بستن کمربند یا گردن بند های مخصوص برای ثابت نگه داشتن ستون فقرات تا زمان جوش خوردن شکستگی درمان میشوند؛ اما برخی نیاز به جراحی و کارگذاری پروتزهای فلزی دارند تا قسمت شکسته از داخل بدن محکم و ثابت نگه داشته شود و اکثرآ نیازی به خارج کردن این پروتزها بعد از بهبود شکستگی وجود ندارد. در موارد خاصی هم امکان تزریق ماده ای به نام سیمان استخوانی برای محکم کردن مهره شکسته وجود دارد تا از جراحی باز پرهیز گردد.تمام این کارها باید توسط جراح مغز و اعصاب صورت گیرد در پایان اینکه اگر در حضور شما حادثه ای برای کسی رخ داد و کوچکترین شکی به آسیب ستون فقرات در وی وجود دارد، مثل درد در ستون فقرات یا عدم حرکت دستها و پاها، اگر تجربه کافی ندارید به هیچ عنوان اقدامی برای جابجایی بیمار نکنید تا خدای نکرده سبب تشدید آسیب و بروز فاجعه ای غیر قابل جبران نشوید.

آناتومی و عملکرد ستون فقرات

شکستگی فشاری مهره های کمر معمولاً در بخش انتهایی ستون فقرات سینه ای (T11 و T12) و اولین مهره های ستون فقرات کمری رخ می دهد. شکستگی فشاری مهره های کمر بطور معمول به دلیل فشار بیش از حد روی بدنه مهره ایجاد می شود. این شکستگی هنگامی رخ می دهد که استخوان در واقع متلاشی شده و بخش پیشین (قدامی) بدنه مهره ها شکل زاویه دار پیدا می کند. در شکستگی های شدید فشاری مهره های کمر، ناحیه پشت بدنه مهره ممکن است به سمت کانال ستون فقرات برجسته شود و روی نخاع فشار وارد کند. خوشبختانه، این مشکل بطور معمول رخ نمی دهد.

عوامل شکستگی ستون فقرات

اکثر استخوان های سالم، می توانند فشار زیادی را تحمل کنند و ستون فقرات جهت جذب فشار وارد شده بر آن، خم می شود. با این وجود، اگر نیروی وارد شده بر مهره ها بسیار بیشتر از تحمل آن باشد، یک یا چند مهره دچار شکستگی می شود.

یکی از عوامل معمول شکستگی فشاری، بیماری پوکی استخوان است. این بیماری باعث نازک شدن و تضعیف استخوان ها می شوند، تا جایی که آنها تحمل فشار طبیعی وارد بر خود را ندارند. در حقیقت، شکستگی فشاری ستون فقرات متداول ترین نوع شکستگی های پوکی استخوان است. چهل درصد از زنان حداقل یک بار در طول زندگی تا سن ۸۰ سالگی، دچار این شکستگی می شوند.

در موارد شدید پوکی استخوان، فعالیت های ساده ای مانند خم شدن به جلو می تواند یک عامل کافی برای له شدگی یا شکستگی فشاری ستون فقرات باشد. این نوع از شکستگی مهره ای در زنان مسن، می تواند باعث کوتاه شدن آن و خم شدن کمر شود. این اختلال (کیفوز یا گوژپشتی نامیده می شود ) واکنش شدید ستون فقرات است که باعث می شود که شانه ها به سمت جلو خم شده و قسمت فوقانی کمر بزرگتر و خمیده به نظر برسد.

علت دیگر شکستگی مهره های کمر، بیماری متاستاتیک است. شکستگی فشاری ستون فقرات که بدون علت مشخص یا عوامل جزئی بروز می کند، می تواند اولین نشانه از سرطان تشخیص داده نشده، باشد که تا ستون فقرات کشیده شده است. سرطان باعث از بین رفتن بخشی از مهره های کمر می شود که استخوان را تا زمان متلاشی شدن آن، تضعیف می کند.

پوکی استخوان و شکستگی ستون فقرات

شکستگی ستون فقرات در اثر پوکی استخوان ممکن است اتفاق بیفتد که معمولاً به آن شکستگی فشاری گفته می شود اما ممکن است عناوینی مانند شکستگی پوکی استخوان، شکستگی مهره ای یا شکستگی گوه ای نیز گفته شود. افرادی که تحت تأثیر پوکی استخوان و برخی انواع سرطان ، دچار ضعف استخوان هستند مستعد شکستگی فشاری مهره ها هستند. این شکستگی ها به صورت فروریزش گوه ای مهره دیده می شوند. جلوی استخوان مهره دچار فروریزش شده و پشت آن بدون آن آسیب دیدگی می ماند.

شکستگی های متعدد ممکن است باعث خم شدن ستون فقرات به سمت جلو شود که به آن کیفوز (قوز) گفته می شود. تا زمانی که پشت استخوان مهره های شکسته سالم باشد، ستون فقرات پایدار می ماند اما برای ثبات آن در آینده و جلوگیری از در هم ریختن ستوان فقرات نیاز به مداخله درمانی فوری وجود دارد. پوکی استخوان باعث می شود استخوان ها نازک و کم تراکم شده و شکننده تر شوند. استخوان های شکننده و کم تراکم در حین فعالیت های معمولی ممکن است فرو بریزند که این امر منجر به شکستگی ستون فقرات می شود. شکستگی های ستون فقرات که در اثر پوکی استخوان اتفاق می افتد اغلب در حین انجام کارهایی رخ می دهد که باعث آسیب نسبتاً جزیی ستون فقرات می شوند.

علائم شکستگی ستون فقرات چیست؟

علائم شکستگی ستون فقرات بسته به شدت و محل آسیب بسیار متفاوت است. به طور کلی علایم و نشانه های شکستگی ستون فقرات به صورت زیر است:

• درد گردن یا کمر که به صورت ناگهانی بدون آسیب و جراحت و یا همراه با یک جراحت شروع می شود
• دردی که هنگام ایستادن، راه رفتن و یا تغییر حالت بدن بدتر شده و با دراز کشیدن بهبود می یابد
• بی حسی، سوزن سوزن شدن و یا مور مور اندامها
• اسپاسم ماهیچه
• از بین رفتن تدریجی ماهیچه ها به علت عدم حرکت و فعالیت

همه انواع شکستگی های ستون فقرات باعث آسیب دیدن طناب نخاعی نمی شوند و به ندرت طناب نخاعی کاملاً قطع می شود. از آنجایی که پوکی استخوان یک بیماری خاموش محسوب می شود، حتی در صورتی که هیچ نوع کمردردی ندارید در میان سالی یا سالمندی (به خصوص در زنان) باید مراقب شکستگی های احتمالی ، کوتاه شدن قد، محدودیت حرکتی کمر و خم شدن و یا تغییر شکل ستون فقرات باشید. مشکل این است که شکستگی همیشه ممکن است شناسایی نشود و یا تشخیص درست داده نشود بلکه درد بیمار اغلب به عنوان کمردرد معمولی مانند کمردرد ناشی از کشیدگی عضله یا آسیب های دیگر و یا لغزش دیسک یا فرآیند پیری در نظر گرفته می شود.

عوارض شکستگی مهره

• شکستگی شدید می تواند منجر به فلجی در فرد شود.
• ایجاد لخته خون در لگن و پاها که این عارضه به علت استراحت طولانی مدت در بستر و یا عدم تحرک می باشد. لخته ها ممکن است جدا شوند و به ریه ها و بخش های دیگری از بدن انتقال یابند.
• آمبولی ریوی
• پنومونی
• زخم های فشاری

تشخیص شکستگی ستون فقرات

پیش از تشخیص بیماری توسط پزشک و طراحی طراح درمان، سابقه کامل پزشکی و معاینات جسمانی لازم است که انجام شود. عوامل درونی بسیاری وجود دارد که می تواند منجر به درد شود. پس از اینکه پزشک نظر خود را درباره علت درد ارائه داد، تعدای از تست های تشخیصی نیز پیشنهاد می شود. از شما درخصوص سابقه کامل بیماری سوال می شود. پزشک سوالات بیشتری در ارتباط با اطلاعات ارائه شده شما، می پرسد.برخی از سوالات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• در کدام ناحیه احساس درد دارید؟ شدت آن چقدر است؟
• آیا درد به دیگر بخش های بدن نیز کشیده می شود؟
• چه عواملی درد را تشدید یا تسکین می دهد؟
• آیا هنگام ادرار یا مدفوع با مشکل مواجه هستید؟

معاینات جسمانی شکستگی ستون فقرات

پزشک پس از دریافت سابقه پزشکی، معاینات پزشکی انجام می دهد. مشکلات عصبی به ندرت رخ می دهد، به جز بیماران جوانی که دچار آسیب های جدی مانند تصادف با ماشین، شده اند. اگر احتمال شکستگی در نظر گرفته شود، انجام تصویربرداری اشعه ایکس از ستون فقرات، بطور معمول وجود آن را تایید خواهد کرد. تصویربرداری اشعه ایکس یک روند بدون درد است که از مواد رادیواکتیو برای گرفتن تصاویر از استخوان استفاده می کند. اشعه ایکس استخوان ها را نشان می دهد اما بافت ها نرم را نشان نمی دهد، از این رو هنگامی از تصویربرداری اشعه ایکس استفاده می شود که احتمال شکستگی وجود داشته باشد.اگر شکستگی وجود داشته باشد، پزشک ممکن است درخواست سی تی اسکن دهد تا اطمینان حاصل کند که شکستگی ثابت است. سی تی اسکن یک آزمایش تصویربرداری اشعه ایکس است که شبیه به ام آر آی و تصویربرداری عادی اشعه ایکس است، زیرا می تواند استخوان ها و بافت ها نرم را نشان دهد. آزمایشات اعصاب نیز ممکن است پیشنهاد داده شود. اینکار به پزشک این امکان را می دهد که واکنش های عصبی بیمار مانند، دریافت عکس العمل ها، عضلات و احساس را آزمایش کند.

اگر احتمال درگیری اعصاب در شکستگی وجود داشته باشد، یا در صورتی که درمورد علت درد ابهاماتی وجود داشته باشد، ممکن است که انجام ام آر آی درخواست داده شود. ام آرآی یک آزمایش نسبتاً جدید است که از ردایواکتیو استفاده نمی کند.

اسکن هسته ای استخوان، یک تست تشخیصی دیگر است که ممکن است پزشک درخواست انجام آن را نیز بدهد. این آزمایش برای تعیین زمان شکستگی بکار می رود. اگر شکستگی قدیمی است و شکستگی هایی وجود داشته باشد که بهبود یافته اند، می تواند نشان دهنده این مسئله باشد که پوکی استخوان (بیماری نازک شدن استخوان) منجر به ایجاد شکستگی می شود.

درمان شکستگی مهره کمر

درمان اولیه آسیب ستون فقرات در محل آسیب آغاز می شود. در صورتی که بیمار به آسیب نخاعی مشکوک باشد باید به حالت طبیعی به پشت خوابیده و بی تحرک و با استفاده از یک گردن بند طبی به اورژانس انتقال یابد.

درمان غیرجراحی شکستگی مهره کمر شامل استراحت، مصرف داروهای ضد درد، استفاده از کمپرس آب گرم و سرد، شروع فعالیت به صورت آرام و تدریجی است. از دیگر روش های غیرجراحی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بریس کمر: بریس کمر می تواند حرکات کمر را محدود کند. بریس کمر سفت و محکم بوده و می تواند حرکت و درد مربوط به ستون فقرات را کاهش دهد. البته استفاده بیش از حد از بریس کمر نیز برای مشکلات و ناراحتی های کمر و درمان شکستگی مهره کمر، می تواند منجر به تضعیف و از دست دادن عضلات کمر شود.
• اوزون تراپی: گاز اکسیژن و اوزون به صورت تزریقی به دیسک بیرون زده وارد خواهد شد. تزریق توسط یک سوزن انجام می شود که می تواند حجم دیسک را کاهش دهد.
• فیزیوتراپی: درمان آسیب های ناشی از تروما با صدمات عصبی عموما به بستری شدن برای توان بخشی نیاز دارد. برنامه های توان بخشی برای تحرک و قدرت و براساس ظرفیت و توانایی بیمار تنظیم خواهد شد.
• کاهش فعالیت: از انجام هر گونه فعالیت شدید یا ورزش اجتناب کنید. همچنین باید از بلند کردن اجسام سنگین و هر چیزی که ممکن است بر روی مهره های آسیب دیده شما فشار وارد می کند خودداری نمایید. در صورتی که مسن هستید باید بیشتر استراحت کنید، زیرا استخوان افراد سن بالا نازک و ضعیف تر است و دیرتر التیام پیدا خواهد کرد.

درمان جراحی شکستگی مهره کمر

در صورتی که درمان های غیرجراحی موثر نباشد، پزشک از روش های جراحی زیر برای درمان استفاده می کند.

• ورتبروپلاستی: این روش درمانی غیر تهاجمی به کاهش و یا حذف درد ناشی از شکستگی و تثبیت استخوان کمک می کند. در این روش، سیمان با ویسکوزیته پایین به طور مستقیم، با هدف ایجاد ثبات در شکستگی و تسکین درد کمر، به مهره تحت فشار تزریق خواهد شد.
• جراحی کیفوپلاستی: این روش جراحی مشابه ورتبروپلاستی با حداقل تهاجم انجام می شود که برای کاهش و یا جلوگیری از درد ناشی از شکستگی ستون فقرات، برای ایجاد ثبات در استخوان و بازگرداندن بخشی یا همه ارتفاع کاهش یافته مهره به علت شکستگی فشاری طراحی شده است.

آسیب نخاعی چیست؟