عمارت مشیر دیوان در محله قدیمی سرتپوله سنندج، در خیابان شهدا (فرح سابق) قرار دارد از بناهای مشهور دوره قاجاری است و مجموعه‌ای از فضاهای متعدد است. این ساختمان با شیوه و اسلوب معماری ایران به ویژه محوطهٔ یک ایوانی، در دوره قاجاریه توسط «میرزا یوسف مشیر دیوان» دیوان مشاور و جانشین حاکم منطقه به نام «میرزا رضای وزیر کردستانی» ساخته شد.
این عمارت که سالیانی چند محل استانداری کردستان بود، هفت حیاط دارد که هر یک از آن‌ها دارای آب‌نمایی جداگانه با طرح متفاوت و در عین حال مرتبط با دیگر آب‌نماها است و شامل بخش‌های خصوصی، عمومی، تشریفاتی، خدماتی و بهداشتی است در بخش اصلی ساختمان، ایوان ستون دار، تالار، حیاط و آب‌نما قرار گرفته و در و پنجره‌های آن از تلفیق گرده چینی چوب و شیشه رنگی اتاق‌ها را زینت داده‌است. سردر ورودی بنا با محوطه نیم هشتی و تزیینات آجری، سقف شیروانی، تالار تشریفات و ایوان ستون دار جلوی آن با طرح کلاه فرنگی، گچ بری و مقرنس (آنچه به شکل نردبان و پله پله ساخته شده؛ بنای بلند مدور و ایوان آراسته و مزین با صورت‌ها و نقوش که بر آن با نردبان پایه روند؛ قسمی زینت که در اتاق و ایوانها به شکل‌های گوناگون گچبری کنند؛ کنگره‌دار)های گچی و اُرُسی‌هایی با طرح‌های اسلیمی، از جمله خصوصیات بارز این بنا است. حجاری روی سنگ ازاره (آن قسمت ا ز دیوار اتاق یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود) و ستون‌هایی با تزیینات گچ بری طنابی و مقرنس کاری از جمله تزیینات بسیار شاخص عمارت است. محوطه عمارت و طراحی و ساخت تمام بخش‌های آن در یک زمان، با رعایت تمامی اصول معماری ایرانی، ویژگی منحصربه‌فردی به عمارت مشیر دیوان بخشیده‌است و دروازه ورودی عمارت به‌طور خاصی جذاب می‌باشد. ابتکار در صنعت گره چینی چوب وارسی‌سازی به نحو چشمگیر در فضاهای بازشو و دعوت‌کننده و حدفاصل فضاهای بسته و نیمه باز و باز توسط استادکاران سنندجی انجام یافته و در مجموع تفکیک‌سازی براساس شئونات اسلامی است.
عمارت مشیر دیوان یکی از بناهای تاریخی سنندج است که در محله قدیمی سرتپوله واقع شده است. معماری بی نظیر و ساختار منحصر به فرد این عمارت موجب شده که بسیار ارزشمند باشد و نظر گردشگران بسیاری را به خود جلب نماید.عمارت مشیر دیوان از معروف ترین بناهای به جای مانده از دوره قاجاریه است. این بنا را میرزا یوسف مشیر دیوان، پسر میرزا رضای کردستانی که وزیر مشاور و جانشین حاکم کردستان بود ساخت و سبک معماری آن همانند بناهای ساخته شده در اوایل حکومت قاجار است.
بناهایی که در اوایل حکومت قاجار ساخته می شدند کاملا سبک معماری ایرانی داشتند و تا آن زمان رد پای معماری اروپایی کمتر در بناهای ساخته شده دیده می شد، از این رو زیبایی خاصی داشتند و بسیار پر طرفدار بودند.با توجه به اینکه عمارت مشیر دیوان توسط جانشین حاکم ساخته شد جلسه های مهم حکومتی در آن برگزار می گردید. چون در این جلسات سران مملکت حضور داشتند امنیت آن بسیار اهمیت داشت.از این رو تصمیم گرفتند که بر روی سردرها قسمتی را به عنوان نگهبانی و جان پناه بسازند و همین مسئله موجب شده بود که عمارت مشیر دیوان از سایر عمارت ها متمایز گردد. این عمارت چند سالی محل استانداری استان کردستان بود.
عمارت مشیر دیوان کاملا بر اساس سبک معماری ایرانی ساخته شده است. در قسمت ورودی عمارت بخشی به نام سر جلوخانی وجود دارد که از مهم ترین اجزای خانه های سنتی اشرافی محسوب می گردد و نمادی از سبک معماری سنتی ایرانی است.
سر جلو خانی در واقع به صورت یک نیم هشتی است که با چندین سکو ایجاد شده است. این سکوها به خواجه نشین شهرت دارند و این عمارت دارای شش خواجه نشین است. سر در عمارت مشیر با استفاده از طاق نماهای آجرکاری شده زیبایی تزئین شده و نوع این آجر کاری ها به صورت راسته چین و خوابیده است.
از زیبا ترین و مهم ترین بخش های این عمارت که آن را از سایر عمارت های تاریخی متمایز ساخته می توان به هفت حیاط به همراه هفت آب نما، شیروانی کله فرنگی، خزینه، حمام که دارای گچ بری ها و حجاری های زیبایی است، اشاره نمود. سقف شیروانی این عمارت دارای طرح کلاه فرنگی و در زیر این شیروانی ایوان ستون داری واقع شده است.ستون های ایوان دارای مقرنس کاری ها و گچ بری های طنابی بسیار زیبایی هستند.
ایوان در قسمت جلو عمارت تشریفات قرار گرفته و روی دیواره های آن طرح های زیبایی مانند شاخه و برگ درختان و طرح پرنده وجود دارد که زیبایی آن را دو چندان نموده است. علاوه بر این پنجره های عمارت نیز که دارای شیشه های رنگی هستند که آرامش و جذابیت خاصی به عمارت بخشیده اند.
از دیگر بخش های زیبا عمارت می توان به حیاط های هفتگانه آن اشاره نمود که آب نماهای هر کدام از آن ها دارای شکلی متفاوت با دیگری است. البته سبک ساخت تمامی آن ها یکسان است.
هر یک از این حیاط ها به منظور خاصی مورد استفاده قرار می گرفتند. حیاط عمومی، حیاط اندرونی، حیاط خصوصی، حیاط خدماتی، حیاط تشریفاتی از جمله حیاط های عمارت مشیر دیوان هستند. در این حیاط ها باغچه ها و درختان بزرگ و سر سبزی وجود دارد که جلوه خاصی به عمارت و محیط آن بخشیده اند.
در عمارت مشیر دیوان علاوه بر تمامی موارد ذکر شده یک حمام اختصاصی در حیاط اندرونی وجود دارد که این حمام دارای بخش های مختلفی مثل سربینه، خزینه، حمام گرم و … است. آهک بری ها و تزئینات زیبایی در ساختمان حمام نیز به کار رفته که موجب جذابیت آن شده است.
عمارت مشیر دیوان یکی از خانه‌های قدیمی و مکان های دیدنی سنندج است که در محله‌ی قدیمی سرتپوله، در خیابان شهدا قرار دارد. این عمارت در دوران قاجار، توسط میرزا یوسف مشیر دیوان، دیوان مشاور و جانشین حاکم منطقه ساخته شد. در ساخت بنا از معماری ایرانی استفاده شده است و استانداری کردستان به مدت چندین سال در آن مستقر بود. عمارت مشیر دیوان دارای هفت حیاط است که هر یک از آن‌ها، آب‌نماهایی جداگانه با طرحی متفاوت و در عین حال مرتبط با دیگر آب‌نماها دارند. این حیاط‌ها شامل بخش‌های خصوصی، عمومی، تشریفاتی، خدماتی و بهداشتی می‌شود.
