توضیح تمام و کمال اسامی زبان ترکیه

برخلاف زبان هایی مانند آلمانی، اسپانیایی و فرانسوی، در زبان ترکی استانبولی جنسیت وجود ندارد و واژه ها مذکر و مونث ندارند. فهمیدن اینکه ضمیر سوم شخص مفرد یا یک اسم مذکر است یا مونث در صورتی که مشخص نشده باشد، امکان تشخیص ندارد. در محیط های رسمی و کاری واژه های bay و bayan (آقا و خانم) استفاده می شود.

در زبان ترکی، حرف تعریف نیز وجود ندارد. در زبان آلمانی، برای مثال، das و die و der حروف تعریف مذکر، مونث و خنثی هستند اما در ترکی چنین چیزی نداریم. حالت مفعول مستقیم (accusative case ) در زبان ترکی یکی از نمونه های اسم در حالت معین است.

با اضافه کردن ler یا lar به انتهای اسامی، می توان آنها را جمع بست. اگر حرف آخر اسامی حروف صدادار سخت (a, ı, o, u) باشند، پسوند جمع lar- و اگر حروف صدادار نرم (e, i, ö, ü) باشند پسوند ler- به اسامی اضافه می شود، مثلا:

Arabalar (ماشین ها)

Defterler (دفترها)

این موضوع استثناهایی نیز دارد که بیشتر مربوط به واژه هایی است که از زبان های دیگر وارد زبان ترکی شده اند.

ساختار اسم

اسم در زبان ترکی به سه دسته ساده، مشتق و مرکب تقسیم بندی می شود:

• اسم ساده: اسامی ساده از یک بخش معنایی ساخته شده اند، مانند su (آب) و yol (راه).
• اسم مشتق: اسم مشتق از یک جزء بامعنی و یک یا چند جزء دستوری و بی معنی درست می شود این اسامی در زبان ترکی از طریق پسوند و پیشوندهای مختلف درست می شوند، مثلا:

yazı-cı (نویسنده)

• اسامی مرکب: اسامی مرکب به دو شکل درست می شوند، یا با ترکیب دو کلمه یک نقش (مثلا دو اسم) یا با ترکیب دو کلمه با نقش های مختلف.

اسامی از نظر معنی

اسامی از نظر معنایی به چند دسته تقسیم می شوند:

• اسم عام: این نوع اسم شامل تمام افراد یا چیزهای هم جنس خودش می شود مثلا وقتی می گوییم مرغ tavuk منظور همه انواع مرغ است.
• اسم خاص: این نوع اسم بر شخص یا چیز خاص و مشخصی دلالت دارد، مثلا ایران Iran. حرف اول اسامی خاص در زبان ترکی به صورت بزرگ نوشته می شود مثلا استانبول Istanbul
• اسم ذات: اسامی ذات به اسم هایی گفته می شود که می شود آنها را با چشم دید و با دست لمس کرد مثلا kafes قفس یا ağaç به معنای درخت.
• اسم معنی: اسامی معنی به اسم هایی گفته می شود که نمی شود آنها را با چشم دید و با دست لمس کرد مثلا عشق aşk.
• اسم جمع: این اسامی علامتی به نشانه جمع بودن ندارند اما از لحاظ معنایی به بیش از یک نفر یا یک چیز دلالت دارند، مثلا ordu سپاه

حالت اسمی

اگر اسم در نقش فاعل جمله آمده باشد، آنگاه اسم در حالت اسمی ظاهر می شود. برای مثال:

Öğretmen onları gördü. (معلم آن ها را دید.)

Kedi uyuyor. (گربه خوابیده است.)

در نقش خطابی نیز اسامی حالت اسمی را به خود می گیرند. مثال:

Günaydın, anne (صبح بخیر، مامان)

توجه داشته باشید که در زبان ترکی حرف تعریف معین و نامعین وجود ندارد. یکی از راه های تشخیص اسم معین یا نامعین، نقش مفعول مستقیم است. اگر این واژه در جمله در حالت اسمی ظاهر شود، نامعین و اگر حالت مفعولی مستقیم ظاهر می شود معین است. به عنوان نمونه به مثال زیر توجه کنید:

Kerem kitap aldı. (کَرَم کتاب خرید)

Kerem kitabı aldı. (کَرَم آن کتاب را خرید)

حالت مفعولی مستقیم

در زبان ترکی پسوند حالت مفعولی مستقیم –i است. اسامی در نقش مفعول مستقیم این پسوند را به خود می گیرند. یکی از مهمترین کاربردهای این حالت، معرفه کردن اسامی در زبان ترکی می باشد. مثال:

Seni seviyorum. (دوستت دارم)

Kerem kitabı aldı. (کَرَم کتاب را خرید)

به این نکته توجه داشته باشید که زبان ترکی سه ضمیر اشاره دارد: Bu (این)، Şu (آن) و O (آن). اگر در جمله ای، یکی از ضمایر مفعولی وجود داشته باشند، باید در حالت مفعولی ظاهر شوند. برای مثال:

Bunu aldım. (Bu + (n)u) (آن را خریدم).

حالت مفعولی غیرمستقیم

برخی از افعال علاوه بر مفعول مستقیم، به مفعول غیرمستقیم نیاز دارند. مانند فعل دادن ( چیزی را به کسی دادن). به مثال زیر توجه کنید:

Mehmet’e oyuncak ver. (عروسک را به محمد بده).

در جمله بالا، عروسک مفعول مستقیم و محمد مفعول غیرمستقیم است.

پسوند حالت مفعولی غیرمستقیم، نقش حرف اضافه «به» را نیز ایفا می کند. مثلا Eve می شود «به خانه».

Eve gidiyorum. (به خانه می روم.)

ضمایر اشاره در حالت های مفعولی مستقیم و مفعولی غیرمستقیم

حالت مفعولی مستقیم حالت مفعولی غیرمستقیم

توجه کنید که ضمیر اشاره Şu نه دور است و نه نزدیک بلکه چیزی ما بین این دو قرار دارد.

حالت اضافی (مضاف و مضاف الیه)

حالت اضافی عمدتاً رابطه بین مالک و شئ متعلق به او را نشان می دهد، مثل Onun kitabı به معنی کتاب او. In(n) پسوندهای این حالت هستند. اگر حرف آخر واژه صدادار باشد، چون دو حرف صدادار نمی توانند پشت سر هم قرار بگیرند، حرف n بینشان قرار گرفته می شود. برای مثال:

Leyla’nın kitabı. (کتاب لیلا)

حالت مکانی

این حالت مانند حرف اضافه «در» در زبان فارسی عمل می کند. پسوند de/da نشان دهنده این حالت است. برای مثال:

Evde ders çalışıyorum. (در خانه درس می خوانم.)

.۴’te kafede olurum (ساعت ۴ در کافه خواهم بود.)

حالت مفعول به

در زبان فارسی حالت مفعول به توسط حرف اضافه «از» ساخته می شود. این حالت مفهوم جهت گیری را دارد و نشان می دهد فعل به چه جهتی اشاره دارد. این حالت در پاسخ به پرسش هایی نظیر «از کجا»، «از چی» و «از کی» به کار می رود. مثل:

Marketten geliyor. (از مغازه می آید.)