علل پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده و راههای درمان آن

پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده چیست؟

پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده نوعی التهاب پاتولوژیک در لوزالمعده است. لوزالمعده در قسمت عقب شکم قرار دارد و آنزیم هایی برای هضم راحت تر غذا ترشح می کند. علاوه براین، مدیریت گلوکز در بدن هم به عهده پانکراس یا لوزالمعده است. پانکراتیت، هم به شکل موقت و گذرا رخ می دهد و هم در بعضی موارد مزمن می شود. درمان آن هم به حاد یا مزمن بودن آن وابسته است. در این مقاله شما را با انواع پانکراتیت، خطرات بیماری پانکراتیت، علائم، تشخیص و درمان پانکراتیت آشنا خواهیم کرد.

انواع پانکراتیت

• پانکراتیت حاد
• پانکراتیت مزمن

پانکراتیت حاد: بسته به خصوصیات اپیدمیولوژیک مناطق مختلف علل متفاوتی دارد. در کشور آمریکا و تعدادی از کشورهای اروپایی اکثر موارد پانکراتیت حاد به دنبال مصرف الکل است، در ایران اغلب موارد (۵۰٪ موارد) پانکراتیت حاد ناشی از سنگ های صفراوی است. بیشترین شیوع سنی در گروه سنی ۵۰–۴۱ سال است. مرگ و میر پانکراتیت حاد حدود ۱۰٪ است. علائم پانکراتیت حاد عبارتند از درد شکمی شدید، تهوع، استفراغ، تعریق، درد عضلانی، تورم و نفخ شکم، بی حالی، تب، افت فشارخون و حتی شوک.

پانکراتیت مزمن: پانکراتیت مزمن معمولاً در پی حملات مکرر پانکراتیت حاد بروز می کند زیرا لوزالمعده در بین حملات کاملاً بهبود نمی یابد. لوزالمعده در جریان این عارضه، به تدریج توانایی تولید آنزیم های گوارشی و هورمون های ضروری مانند انسولین را از دست می دهد. التهاب پانکراس ناشی از خودهضمی بافت آن توسط آنزیم های پانکراس به ویژه تریپسین می باشد. علایم پانکراتیت ممکن است به صورت دردهای مداوم یا متناوب در ناحیه فوقانی شکم احساس شوند (علایم با غذاخوردن تشدید می شود و دوره های درد گاه یک هفته طول می کشد). تهوع، استفراغ، اتساع شکم، زردی (یرقان)، اسهال چرب و کاهش وزن

علل پانکراتیت

در بیشتر موارد، پانکراتیت حاد با مصرف بیش از حد الکل و سنگ کیسه صفرا ارتباط دارد. از دیگر عوامل می توان به عفونت، بعضی معالجات، آسیب فیزیکی یا جراحی شکم، بیماری عروق خونی، افزایش سطح کلسیم، جهش ژنتیکی و سطح بسیار بالای تری گلیسرید خون اشاره کرد.علت عمده نارسایی پانکراس در کودکان، سیستیک فیبروزیس می باشد.

علائم پانکراتیت

• دردی که در قسمت بالایی بدن احساس می شود و در کمر و پشت به صورت نواری از درد می پیچد؛
• مشکل در هاضمه و گوارش؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• آزردگی در ناحیه شکم؛
• کاهش وزن غیرارادی؛
• نفخ شکم و تورم آن؛
• سکسکه؛
• تب.

تشخیص پانکراتیت

پزشکان برای تشخیص این مشکل از تلفیق تصویربرداری از لوزالمعده و آزمایش های خون استتفاده می کنند. در صورت ابتلا به پانکراتیت حاد، فرد دردهای شدیدی را متحمل می شود و سطح آنزیم های لوزالمعده او به طرز محسوسی در نتیجه آزمایش خون بالا می رود. برای تشخیص وضعیت ساختمان لوزالمعده، علائم التهاب و کسب اطلاع از وضع مجاری لوزالمعده و صفرا از سی تی اسکن (Computed Tomography)، ام.آر.آی (MRI) و سونوگرافی استفاده می شود. آزمایش مدفوع هم می تواند به تشخیص سطح چربی در آن کمک کند.

درمان پانکراتیت

در پانکراتیت حاد، خورانش دهانی قطع می شود و از مایعات داخل رگی استفاده می شود. در حملات غیر شدید، رژیم غذایی مایع صاف شده با چربی خیلی کم تجویز می شود.

• ترک الکل
• رعایت رژیم کم چرب
• در صورت وجود عفونت، آنتی بیوتیک تجویز می شود.

درد خفیف ابتدا با مسکن هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن درمان می شود. در صورت شدید بودن درد از مسکن های قوی تر استفاده می شود.

در پانکراتیت مزمن پیشرفته، تولید آنزیم های پانکراس برای هضم غذا متوقف می شود. مکمل های آنزیمی در هر وعده غذایی، به بدن در هضم چربی ها، جذب مواد مغذی و افزایش وزن کمک می کند.

در پانکراتیت مزمن پیشرفته اگر بخش تولید کننده انسولین آسیب ببیند، دیابت ایجاد می شود که به تزریق انسولین نیاز پیدا می شود.

در صورت امکان از جراحی پانکراس باید اجتناب شود. اما ممکن است برای برداشتن بافت عفونی یا آسیب دیده لازم باشد. برای پیشگیری از حملات آتی ناشی از سنگ کیسه صفرا، احتمالا کیسه صفرا برداشته می شود.

پیشگیری از پانکراتیت

• حفظ وزن سلامتی با رعایت یک رژیم متعادل و ورزش منظم
• عدم افراط در مصرف الکل
• ترک سیگار

سخن پایانی

پایبندی به انتخاب تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم در کنار درمان های پزشکی به بهبودی کمک خواهد کرد. اما اگر علائم بیماری مجددا دیده شد، مراجعه مجدد به پزشک ضروری است. تقریبا ۴۵ درصد بیماران مبتلا به پانکراتیت حاد دچار پانکراتیت مزمن می شوند. این تغییر حالت از حاد به مزمن می تواند در طول یک تا بیست سال به وقوع بپیوندد.