شب ادراری کودکان
شب ادراری یک علامت روان تنی شایع است که هم به تنهایی و هم در همراهی با دیگر اختلالات کودکان و نوجوانان تظاهر می یابد. شب ادراری ممکن است علت های متعددی داشته باشد. درمانهای گوناگونی که در طیف رشته های تخصصی روانپزشکی کودک و نوجوان، روانشناسی کودک و نوزاد، و اورولوژی قرار دارند، موثر شناخته شده اند.
در واقع، شب ادراری یا خیس کردن محل خواب، به وضعیتی گفته می شود که در سنی که اغلب همسالان بیمار می توانند خود را مهار کنند و کنترل خود را بدست بگیرند ، شخص به طور ناخواسته در موقع خواب ادرار می کند.
انواع شب ادراری
- اگر از ابتدای تولد نوزاد در شب ادرار می کند به این وضعیت شب ادراری اولیه (PNE) می گویند.
- اگر کودک از ابتدای تولد شب ادراری نداشته و بعداً دچار آن شده به آن شب ادراری ثانویه (SNE) می گویند. غالبا دختران تا سن شش سالگی و پسران تا هفت سالگی از این حالت بیرن می آیند . تا ده سالگی نزدیک به ۹۵٪ از کودکان بهبود می یابند
نکته : قبل از سن 5 سالگی شب ادراری نرمال تلقی میگردد. شب ادراری، ثانویه به یک مشکل هوشی یا رفتاری نمی باشد، ولی ممکن است در کودک به علت ترس از آگاهی دیگران موجب اضطراب شود.
علل شب ادراری در کودکان
- عوامل ژنتیک، درصورتی که یکی از والدین سابقه شب ادراری در دوران کودکی داشته باشد؛ احتمال بروز در فرزند خانواده 43% است. در صورتی که پدر و مادر، هردو، این سابقه را داشته باشند؛ این احتمال به 77% میرسد. در موارد دوقلویی تک تخمی در صورت ابتلای یک کودک، دومی نیز مبتلا میشود.
- مشکل در بیدار شدن، و اختلال خواب
- انسداد راه هوایی و خرخر کردن
- استرس شدید، نظیر تولد فرزند جدید، تنها خوابیدن، مدرسه یا خانه جدید، بحران خانوادگی
- تکامل کندتر سیستم عصبی مرکزی
- عوامل هورمونی، نظیر کمبود تولید " هورمون ضد ادراری " در شب و دیابت که عوامل نادری هستند، و به علت افزایش حجم ادرار موجب شب ادراری میشوند
- عفونت های ادراری، چرا که عفونت ادراری مثانه را تحریک می نماید.
- ظرفیت عملکردی کم مثانه
- ضایعات نخاعی
- مواد محرک مثانه نظیر شکلات، نوشابه کوکاکولا، چای
- اختلالات ساختاری نظیر " دریچه مجرای خلفی " درپسرها و حالب نابجا
علائم و نشانه های شب ادراری
- تداوم شب ادراری پس از سن 7-6 سالگی
- عفونت ادراری
- یبوست و بی اختیاری مدفوع
- شب ادراری پس از یک دوره عدم خیس کردن ( شب ادراری ثانویه )
- شب ادراری با تشنگی غیرمعمول، درد یا سوزش در هنگام ادرار کردن، جریان ادرار ضعیف، ادرار به رنگ صورتی یا خرخر کردن در خواب.
تشخیص شب ادراری
باید شرح حال و معاینه جامع به عمل آید تا موارد بغرنج شب ادراری، در کودکانی که مشکل جدی زمینه ای دارند، مشخص گردد. موارد بغرنج شامل عفونت های ادراری، اختلالات ساختاری نظیر " دریچه مجرای خلفی " درپسرها و حالب نابجا در دخترها، مثانه عصبی و ضایعات نخاعی است. بعلاوه یبوست مزمن و بی اختیاری مدفوع میتواند با شب ادراری تظاهر نماید. در شرح حال باید به مواردی نظیر مشکلات تکاملی، رفتاری، احساسی، خانوادگی توجه کرد.
معاینه فیزیکی در کودکان مبتلا به شب ادراری نرمال است. باید شکم، دستگاه تناسلی، پشت و راه رفتن کودک ارزیابی گردد. آزمایش کامل ادرار از نظر عفونت، خون، وزن مخصوص ادرار، و قند کنترل میشود. سونوگرافی جهت ارزیابی سیستم ادراری و سلامت آن کاربرد دارد. عکس ساده شکم جهت بررسی ستون فقرات و یبوست درخواست میگردد. گاهی جهت ارزیابی کامل ستون فقرات نیاز به " ام آر آی " از نخاع، به ویژه در موارد شب ادراری ثانویه، وجود دارد.
درمان شب ادراری در کودکان
- محدودیت مایعات از دو ساعت قبل از خواب، ولی در مابقی ساعات روز به میزان کافی مایعات مصرف نماید، به نحوی که مصرف مایعات از صبحانه شروع شده و تا اواخر عصر ادامه یابد،
- راهنمای مصرف مایعات این گونه است: از 7 صبح تا ظهر – 40% ؛ از ظهر تا 5 عصر – 40% ؛ و از5 عصر به بعد 20%،
- ادرار کردن درست قبل از خوابیدن، و یک ساعت قبل از آن،
- دسترسی کودک به توالت در شب به سهولت باشد،
- اگر کودک شما به هر دلیلی شب بیدار شد، از او بپرسید آیا قبل برگشتن به رختخواب نیاز به توالت رفتن دارد یا خیر،
- اگر او از تاریکی میترسد، تا وقتی که خوابش ببرد در اتاقش حضور داشته باشید،
- گاهی به کودک خود یادآوری نمایید در صورتی که شب نیاز به توالت دارد برخیزد،
- استفاده از سیستم زنگ که به دنبال خیس شدن رختخواب به صدا در آمده تا به کودک پاسخ به حس مثانه در شب را آموزش دهد، مدت لازم برای این روش حدود 15 هفته است، سیستم زنگ در کودکان بالای 7 سال کاربرد دارد، و کودک میباید انگیزه داشته باشد،
- پس از 4 هفته، پاسخ به زنگ ( آلارم ) ارزیابی میشود؛ اگر هیچ پیشرفتی مشاهده نشد، این درمان متوقف میشود، در صورت پاسخ به درمان، استفاده از آلارم تا 14 شب پس از عدم خیس کردن برای تقویت پاسخ ادامه می یابد،
- زمانی که زنگ به صدا درمی آید، والدین می باید کودک را در بیدار شدن کامل و بردن به توالت کمک نمایند، کودک میتواند پس از تعویض ملافه و لباس خواب به رختخواب برگردد، و زنگ ادراری را مجددأ تنظیم کند،
- میزان عود شب ادراری به دنبال تکمیل دوره زنگ ادراری، 10-5% میباشد،
- ایجاد سیستم پاداش برای شبهای خشک، مثلأ به ازای هر شب خیس نکردن یک برچسب به کودک پاداش دهید و زمانی که تعداد آن به عدد مشخصی رسید، به او جایزه دهید،
- اعتماد به نفس کودک را حفظ کنید،
- هیچ وقت کودک را به خاطر خیس کردن تنبیه نکنید، و همیشه با او به ملایمت رفتار کنید،
- نگذارید برادر يا خواهرش او را دست بیاندازند،
- حذف مواد محرک مثانه، نظیر نوشابه های گازدار، نوشیدنی های انرژی زا، ادویه (فلفل وغذای حاوی آن)، شکلات، کاکایو، آب مرکبات، آناناس، سس گوجه فرنگی؛ از رژیم غذایی، به ویژه از ساعت 3 بعد از ظهر به بعد.
- یبوست را کنترل نمایید.
- در صورت خیس کردن شب، قبل از رفتن به مدرسه او را استحمام کنید، تا در مدرسه مسخره نشود.
- از کودک خود بخواهید در تعویض ملافه خیس کمک کند، ولی نه به عنوان یک تنبیه بلکه به این طریق یاد بگیرد چگونه از پس این مشکل برآید و در نتیجه اعتماد به نفسش افزایش یابد.
درمان شب ادراری با داروها
- دارو در صورتی داده میشود که سن کودک بیش از 7 سال بوده و به رفتاردرمانی پاسخ نداده باشد. این داروها شامل دسموپرسین ( می نی رین )، اوکسی بوتینین، و دتروزیتول (تولترودین) است.
- او کسی بوتینین، و دتروزیتول از دسته داروهای آنتی کولینرژیک بوده وشایعترین عارضه آنها یبوست است. این داروها عضلات مثانه را شل کرده، نیاز به ادرار کردن در زمان خواب را تقلیل میدهند. اوکسی بوتینین به صورت قرص شب ادراری کودکان 5 میلیگرمی است، که نصف یا کامل قبل از خواب داده میشود.
- دسموپرسین به دو شکل اسپری بینی و قرص موجود است. دسموپرسین به عنوان " هورمون ضد ادراری " عمل کرده، ادرار را تغلیظ میکند و تولید ادرار در شب را کاهش میدهد و در نتیجه مثانه پر نمیشود. اسپری بینی آن گاهی موجب سردرد و تحریک بینی میشود. اسپری بینی در کودکان توسط سازمان غذا و داروی آمریکا دیگر توصیه نمیشود، زیرا کاربرد آن به علت کاهش شدید سدیم خون خطر تشنج به دنبال دارد. قرص دسموپرسین، با دوز 120 میکروگرم تجویز میگردد. اخیرأ دسموپرسین به صورت Melt است که شب قبل از خواب بر روی زبان قرار داده میشود که طی 3 ثانیه در بزاق دهان حل میگردد. قبل از تجویز این دارو بهتر است وزن مخصوص ادرار صبحگاهی در حالت ناشتا چک میشود.
- در زمان خوابیدن میل میشود، در موارد مقاوم 2-1 ساعت قبل از خواب تجویز میشود،
- پاسخ به درمان 4 هفته پس از شروع درمان ارزیابی میگردد، در صورت پاسخ نسبی تا 3 ماه ادامه می یابد،
- در صورت عدم پاسخ به دسموپرسین، همراه با یک داروی آنتی کولینرژیک موقع خواب داده میشود،
- میزان پاسخ 70-60% است وپس از چند روز رخ میدهد،
- در صورتی که در زمان تجویز دسموپرسین محدودیت مصرف مایعات داده نشود، خطر مسمومیت با آب (water intoxication)، وجود دارد که علایم آن شامل سردرد، تهوع و استفراغ است،
- امروزه کمتر از داروی ایمی پرامین در درمان شب ادراری استفاده میشود و سازمان بهداشت جهانی آن را جهت شب ادراری توصیه نمیکند. ایمی پرامین یک داروی ضد افسردگی است.
درمان خانگی برای شب ادراری کودکان
دارچین
اولین و ساده ترین داروی خانگی برای از بین بردن شب ادراری، دارچین است با گرم نگه داشتن بدن کودکان، احتمال شب ادراری را کاهش دهید.کمی شکر را با پودر دارچین ترکیب کنید و همراه با نان تست ،برای صبحانه آنها فراهم کنید.
ماساژ
ساده ترین درمان خانگی برای شب ادراری، ماساژ است. شما می توانید کمی روغن زیتون را داغ کنید و بعد با استفاده از آن، زیر شکم کودک را به آرامی، برای چند دقیقه ماساژ دهید ،این کار را به دفعات تکرار کنید.
قرقورت
این دارو احتمالاً یکی از داروهای مورد علاقه کودکان میباشد، که به شدت برای درمان شب ادراری توصیه شده است اگرچه هرگز نباید مدت کوتاهی قبل از خواب استفاده شود می توانید حداقل یک ساعت قبل از خواب، به کودکتان آب قره قروت بدهید . این درمان را یک روز در میان تکرار کنید و در صورت بروز عفونت ناشی از شب ادراری، یک دوم فنجان از آب قره قروت را سه بار در روز ،به کودکان تان بدهید،تا بنوشند.
گردو و کشمش
به کودکانتان قبل از خواب، 5 عدد کشمش و 2 عدد گردو بدهید ؛ این کار را یک روز در میان تکرار کنید، تا زمانی که نتایج مثبت را بدست آورید.
عسل
کودکان باید قبل از خواب، یک قاشق چای خوری عسل مصرف کنند و همچنین می توانید مقداری عسل را با شیر مخلوط کنید و در صبحانه، برای آنها سرو کنید.
سرکه سیب
دو قاشق چایخوری سرکه سیب را درون آب بریزید و مقداری عسل نیز به آن اضافه کنید. این ترکیب را همراه با هر وعده غذایی ، بنوشید.
خردل
یک دوم قاشق چای خوری دانه خردل را به مقداری شیر گرم اضافه کنید این مایع را حداقل یک ساعت قبل از خواب بنوشید.
دانه های رازیانه
یک قاشق چای خوری دانه های رازیانه را با دو قاشق غذا خوری شربت و شیر گرم مخلوط کنید ،این ترکیب را هر روز بنوشید.
مصرف موز
یکی دیگر از راه های خلاص شدن از شب ادراری این است که کودکانتان را تشویق کنید، تا روزانه 2 الی 3 عدد موز مصرف کنند.این امر میتواند به طور قابل توجهی به درمان شب ادراری در کودکان کمک کند.
مصرف دانه های کدو تنبل
با مصرف این دانه ها دو بار در روز، مثانه ی تحریک شده شما را آرام می شود.
نوشیدن چای گیاهی
آیا تا به حال شنیده اید که چای، یکی از بهترین درمان های خانگی برای شب ادراری بوده است پس :یک قاشق غذا خوری چای گیاهی خشک شده را در 8 انس آب بریزید،برای گرفتن نتیجه بهتر ، اجازه دهید تا به مدت 20 دقیقه خیس بخورد که برای جلوگیری از جریان ادرار کودک در طول خواب موثر است. چای، اغلب برای سلامتی کودکان مناسب است اما نمیتوان آن را برای هر کودکی که زیر 2 سال است یا کسی که از داروهای ضد افسردگی استفاده میکند، تجویز کرد.
سخن پایانی
به هیچ عنوان با کودکی که شب ادراری دارد، بد برخورد نکنید. چرا که استرس و اضطراب ایجاد شده می تواند اوضاع فرزنتان را بدتر کند. در چنین شرایطی کلمات محبت آمیز به مراتب می تواند تاثیر گذار تر باشد؛ چرا که این امر اصلا در اختیار کودکان نیست.
- قبل از رفتن به تخت خواب فرزندتان را تشویق کنید تا مثانه خود را خالی کند.
- کودک را تشویق کنید که مایعات بیشتری در صبح و بعد از ظهر بنوشید، اما مصرف مایعات در شب را محدود کنید.
- اجتناب از مصرف نوشیدنی های کافئین دار حتی شکلات داغ، چرا که این مواد باعث تحریک مثانه می شوند.
