زخم بستر چیست؟
خم های فشاری یا زخم بستر، زخم های پوستی دردناکی هستند که براثر فشارهای مداوم بر روی بخشی از بدن و انسداد عروق خونی تغذیه کننده ناحیه ای از پوست ایجاد می شود.
بیمارانی مانند افراد مبتلا به ضایعات نخاعی، فلج عضلانی، بیماری ام اس و دیگر مشکلات عصبی که منجر به کاهش حس درد در بیمار شود. یا افراد با بستری طولانی مدت در بخش مراقبت های ویژه (ICU)، افراد با دوران نقاهت طولانی پس از جراحی، افراد سالمند یا افراد دیگری که به هر دلیل بدون کمک دیگران قادر به تغییر وضعیت بدن خود نیستند. بیشتر در معرض خطر ایجاد زخم هستند.
چه کسانی بیشتر در معرض زخم بستر هستند؟
- افرادی که برای مدت طولانی تری در یک وضعیت ثابت (خوابیدن به یک سمت) قرار می گیرند
- افراد مسن
- افراد مبتلا به دیابت نوع دو
- افرادی که از ویلچر استفاده می کنند
علائم و نشانه های زخم بستر
- این زخم، علائم و نشانه های زیر را نشان می دهد:
- تغییر در رنگ یا بفت پوست
- ورم
- تخلیه پر از چرک
- بعضی مناطق پوست، گرمتر یا سردتر از بقیه نقاط هستند.
- حساسیت پوستی در برخی از نقاط بدن
علل و عوامل موثر در ایجاد زخم بستر
- فشار ثابت بر روی یک قسمت خاص از بدن
- اصطکاکی که باعث می شود پوست بارها در برابر ملافه یا تخت خواب ایجاد کند
- وجود رطوبت و عرق بر روی پوست و به مدت طولانی
- سوختگی
- نشستن یا خوابیدن بر روی سطوح سفت
- سرمازدگی
- مصرف ناکافی مایعات و مواد غذایی
- محل زخم قبلی
مراحل پیدایش زخم بستر
مرحله اول : این مرحله ، خفیف ترین مرحله زخم بستر است. و معمولا در لایه بالایی پوست اتفاق می افتد. و از علائم آن، درد ، سوزش یا خورش پوست است.
مرحله دوم: این مرحله ممکن است کمی عمیق تر و سخت تر باشد. این گونه که قسمتهایی از سطح پوست از بین می روند و چیزی شبیه به تاول مشاهده می شود.
مرحله سوم: در این مرحله، تمامی بافت های پوست از بین می روند و زخم باز است.
مرحله چهارم: تمامی بافت های پوست و لایه های زیرین آ«، حتی عضلات و استخوانها از بین می روند.
نکته : دو مرحله اول زخم بستر، معمولا در عرض چندین روز الی 6 هفته بهبود می یابند. اما مراحل سوم و چهارم ممکن است که چندین ماه طول بکشند و یا هرگز درمان نشوند.
زخم بستر در چه محل هایی بیشتر دیده میشود
در کسانی که مدت زیادی در بستر در حالت درازکش به پشت قرار گرفتهاند زخم بستر بیشتر در نواحی زیر دیده میشود
- پشت سر
- پشت استخوان های کتف
- پشت استخوان خارجی درست بین دو برجستگی باسن
- پشت پاشنه
- پشت گوشها
- جناغ، آرنج ها
پیشگیری از زخم بستر
تغییر وضعیت خواب بیمار: تغییر وضعیت خواب بیمار باعث می شود که فشار وارد بر زخم کاسته شود. لذا هر چند وقت باید وضعیت خواب بیمار تغییر داده شود. این راه، اولین و اصلی ترین اقدام برای پیشگیری از ایجاد زخم بستر به شمار می رود.
استفاده از بالش های هوایی: استفاده از بالش های هوایی باعث می شود که فشار وارد بر زخم کاسته شود و خون بیشتری در سلول ها جهت تسریع بهبودی زخم جریان داشته باشد.
تغذیه: وضعیت تغذیه می تواند تاثیر فراوانی بر بهبودی زخم بستر داشته باشد. استفاده از پروتئین و سبزیجات و میوه جات تازه (مخصوصا میوه های حاوی ویتامین ث ) و زینک نقش بزرگی در بهبودی زخم دارند. همچنین یک برنامه غذایی منظم باعث می شود که بدن توانایی ساخت سلول های جدید را بدست آورده و زخم سریع تر بهبود یابد.
عوارض زخم بستر
عفونت پوست :پوست زخم شده پس از مدتی به علت رشد میکروب ها عفونی میشود. ترشحاتی از زخم خارج شده و زخم بسیار بد بو میگردد.
عفونت استخوان و مفصل : عفونت پوست میتواند به استخوان و یا مفصل زیر آن گسترش یافته و موجب بروز عفونت در آنها شود.
عفونت خون : باکتری هایی که در محل زخم بستر شروع به رشد و تکثیر میکنند میتوانند به جریان خون وارد شده و موجب عفونت سراسری در بدن و مرگ بیمار شوند.
سرطان : اگر زخم بستر به مدت طولانی باقی بماند ممکن است در پوست آن محل نوعی سرطان پوست به نام Squamous cell carcinoma ایجاد شود.
درمان زخم بستر
درمان زخم بستر، بر اساس مرحله، اندازه و عمق زخم صورت می گیرد. برخی اقدامات درمانی زخم بستر به شرح زیر می باشد:
یکی از مهم ترین اقدامات در درمان زخم بستر، کاهش فشار وارد شده به ناحیه درگیر می باشد. به همین خاطر، پوزیشن و وضعیت قرار گیری فرد بایستی مرتب تغییر کند. افرادی که از ویلچر استفاده می کنند، پوزیشن نشستن و وزن وارده به یک ناحیه بایستی هر پانزده دقیقه یک بار تغییر کند. افراد بستری نیز باید هر دو ساعت یک بار حرکت داده شوند.
استفاده از تشک های مناسب، و یا قرار دادن بالشت در نواحی که بیشتر تحت فشار هستند، یکی از راه های متعادل کردن فشار وارده به تمامی قسمت ها و سطوح بدن می باشد. به عنوان مثال می توان هنگام خواب، بالشتی را میان مچ و زانو قرار داد.
جهت درمان زخم بستر، بهتر است ناحیه زخم با آب و صابون (نه صابون های قوی)، کاملا تمیز و شسته شود، تا هر گونه مواد اضافی و بافت مرده از روی زخم برداشته شود. این کار، به تسریع روند بهبودی زخم نیز کمک می کند. اما این نکته را در نظر داشته باشید که زخم بلافاصله باید خشک شود.
باید زخم بستر را با ماده ای بنام سالین شستشو داده و سپس آنرا با یک پانسمان بی منفذ بپوشانید.
در صورت تعویض هرروز پانسمان فرصت ترمیم زخم را به محل جراحت نداده، لذا استفاده از یک پانسمان بی منفذ این فرصت را به عامل رشد می دهد تا در تماس کافی با سطح پوست باشد و در بسیاری موارد ترمیم زخم را شتاب می دهد.
این افراد نیازمند مراقبت ویژه پوستی هستند؛ لذا باید از محصولاتی نظیر افشانه های شستشو دهنده و یا محافظ های مرطوب که ویژه افراد مبتلا به بی اختیاری ساخته شده اند استفاده شود.
به منظور غذا رسانی کافی به پوست، در روز دست کم نوشیدن هشت لیوان آب و غذایی متناسب حاوی مقدار کافی پروتئین از جمله ماهی می تواند پاسخگوی نیازهای جسمی فرد باشد، لذا علاوه براینکه پروتئین ترمیم کننده بافت های بدن است، می تواند جهت حفظ سلامتی پوست مفید باشد.
مصرف 500 میلی گرم ویتامین ث دو بار در روز اندازه تعداد زخم های بستر را تا 84 درصد کاهش می دهد، البته افراد پیش از مصرف این ویتامین باید با دکتر خود مشورت کنند.
درمان های پزشکی زخم بستر
برای بهبود و درمان زخم بستر در درجات بالاتر و حادتر می توان از پانسمان های مخصوصی که حاوی سلول های بنیادی هستند استفاده کرد. این پانسمان ها امکان رشد و نمو بافت های از دست رفته را برای بیمار امکان پذیر کرده و درمان زخم بستر بسیار موثر هستند. همچنین لیزر درمانی نیز می تواند انتخاب مناسبی به عنوان یک روش درمانی برای زخم بستر باشد. حرارت حاصل از لیزر درمانی می تواند روند تقسیم سلولی را در محل آسیب دیده تحریک کرده و به بهبود زخم ها کمک شایانی کند.
درمان های خانگی زخم بستر
روغن نارگیل: روغن نارگیل سرشار از اسیدهای چرب میباشد که میتواند انتخاب مناسبی برای درمان زخم بستر باشد. روغن نارگیل را بر روی قسمت هایی که دچار زخم بستر شده است به آرامی ماساژ دهید تا روغن نارگیل جذب پوست شود. اما دقت داشته باشید که هنگام ماساژ دادن , فشاری بر زخم های بیمار وارد نشود.
عسل: همچنین می توانید برای استفاده از اثرات شفابخش عسل آن را روی پوست قرا داده و پس از گذشت چیزی حدود ۳۰ دقیقه آن را شست و شو دهید. عسل گرم بوده و گرمای حاصل می تواند خون رسانی به ناحیه زخم و در نتیجه روند بهبود را تسریع کند.
آب شور: گاهی اوقات زخم ها به خوبی تمیز نمی شوند , این گونه زخم ها بیشتر در برابر عفونت آسیب پذیر هستند.استفاده از آب شور پوست مرده و شل را از بین میبرد و مایع اضافه را کم میکند. اگر تمایل دارید از این روش استفاده نمایید کافیست , یک فنجان آب تهیه کنید و ۲قاشق چایخوری نمک به آن بیفزایید و خوب ترکیب کنید. اجازه دهید این ترکیب بجوشد و زمانی که خنک شد برای تمیز کردن زخم ها از این ترکیب استفاده کنید. این روش را چند بار در روز تکرار کنید.
آلوئه ورا : آلوئه ورا به شما کمک زیادی میکند تا زخم بستر خود را درمان کنید زیرا به پوست آسیب دیده رطوبت میرساند و به این علت سبب درمان هر چه سریعتر زخم بستر میشود. برای استفاده از این روش کافیست , ابتدا آلوئه ورا را برش زده و ژل آلوئه را بر قسمت هایی که دچار زخم شده به آرامی بمالید و منتظر بمانید تا ژل خشک شود. در نهایت با پارچه ای پاکیزه قسمت آسیب دیده را تمیز کنید. این روش را سه بار در روز انجام دهید تا نتایج مثبتش را ببینید.
زردچوبه : زردچوبه خواص ضدعفونی کننده و آنتی اکسیدانی دارد و هم چنین برای رفع التهاب به کار برده میشود.اگر تمایل دارید از این روش استفاده کنید , کافیست قسمتی را که دچار زخم بستر شده با آب شور تمیز نمایید و به اندازه ی کافی زردچوبه روی زخم بپاشید . بعد از اینکه کل زخم با زردچوبه پوشانده شد , زخم را با پانسمان ببندید. این روش را سه بار در روز تکرار کنید. اگر میخواهید سریع تر به نتایج مثبت برسید علاوه بر استفاده از این روش , شیرگرم و زردچوبه را ترکیب نمایید و دو بار در روز نوش جان کنید.
سخن پایانی
اگر زخم بستر به موقع درمان نشود، می تواند به یک زخم عمیق منجر شود و علائم عفونت مانند چرک نیز در این زخم ها ایجاد شود. برای ممانعت از عفونت باید زخم را تمیز نگه داشت. زخم مرحله یک را میتوان مرتب با آب تمیز و صابون ملایم شستشو داد ولی وقتی زخم ایجاد شده است شستشو باید با محلول سالین یا نمکی انجام شود. پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و ممانعت از ورود میکروب به آن میشود. انواع مختلف پانسمان بصورت گاز، ژل، فوم یا فیلم وجود دارند.
