دندان ها سخت ترین ساختار را در فک انسان یا بیشتر جانواران مهره دار است. عمده ترین کاربرد دندان ها برای تکه کردن و بریدن و آسیاب غذا ها می باشد.
جدای از این مورد دندان در انسان ها نقش مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات ایفا می کند.
ما چیزی حدود ۳۰ تا ۳۲ تا دندان داریم. همه شان هم تقریبا شكل هم هستند. كار همه شان هم كه جویدن است. دیگر چه لزومی دارد كه دندان هایمان را بشناسیم و از چپ و راست بودن و پیش و نیش بودن شان با خبر باشیم. اما واقعیت غیر از این است. دندان ها از نظر شكل، فرم، موقعیت و كاربرد با هم تفاوت های زیادی دارند. اگر دندان ها را خوب بشناسیم و موقعیت و وضعیت هر كدام را در دهان خود خوب بدانیم، می توانیم درموقع لزوم از این اطلاعات استفاده كنیم.
كودكان باید حداكثر تا پایان سه سالگی ، ۲۰ دندان شیری در دهان خود داشته باشند. لطفا مراقب دندان های كودكان تان باشید و اگر دندانی در دهان او رویش نیافته، قضیه را حتما با دندانپزشك كودكتان مطرح كنید. از حدود شش سالگی دندان های دائمی در دهان بچه ها شروع به رویش می كنند. دندان های آسیای دائمی كه به دندان های شش سالگی معروف هستند، اولین دندان های دائمی هستند كه در دهان می رویند. دقت كنید، این دندان ها در انتهای دهان می رویند بدون آنكه دندانی لق شود و بیفتد. بعد از آن به تدریج دندان های شیری بچه ها لق می شوند و می افتند و به جای آن، دائمی ها در می آیند. تا سن تقریبا ۱۲ سالگی بچه ها در دوره دندانی مختلط قرار دارند یعنی در دهان آنها هم دندان شیری و هم دائمی پیدا می شود.
بزرگسالان هم در دهانشان دندان های پیش و نیش دارند كه تعداد و محل آنها مثل دندان های شیری اطفال است. فرق قضیه بین دندان های آسیا است. بچه ها در هر طرف دهانشان دو دندان آسیا دارند اما در دندان های دائمی، دندان های آسیا به دو گروه آسیای كوچك و بزرگ تقسیم می شوند:
▪ آسیاهای كوچك:
دوباره خط فرضی كه از وسط بینی صورت را به طور عمودی به دو قسمت (نیمه چپ و راست) تقسیم می كند، در نظر بگیرید. این خط معمولا از وسط دو دندان پیش رد می شود و در هر فك دندان ها را به دو گروه چپ و راست تقسیم می كند. جلوی آینه بایستید و به دندان های خودتان نگاه كنید.
اگر دندانی را نكشیده باشید، باید این ترتیب را در دندان هایتان پیدا كنید:
از نیمه راست خط فرضی شروع كنید. دو دندان پیش، بعد به دندان نیش می رسید كه نوك تیز است. بعد از نیش نوبت به دو دندان آسیا می رسد كه به آسیاهای كوچك معروف هستند. تعداد دندان های آسیای كوچك به طور طبیعی در هر طرف فك دوعدد، در یك فك (مثلا فك بالا) چهار عدد و در مجموع دهان هشت عدد است.
▪ آسیاهای بزرگ :
اگر كاوشتان را در دندان ها ادامه بدهید، در ادامه حركت از خط فرضی به سمت راست دهان، وقتی از دو آسیای كوچك می گذریم، نوبت به آسیاهای بزرگ می رسد. آسیاهای بزرگ، بزرگ تر از آسیاهای كوچك هستند و هر آسیای بزرگ، سطحی تقریبا دو برابر آسیای كوچك دارد. كار آسیاهای بزرگ هم جویدن است. اولین آسیای بزرگ، همان دندان شش سالگی است كه درباره آن صحبت كردیم یعنی اولین دندان دائمی كه در دهان ما می روید.
بعد از آن نوبت به آسیای بزرگ دوم می رسد. این دندان هم به دندان دوازه سالگی معروف است چون معمولا در این سن در دهان رویش پیدا می كند.و حالا نوبت می رسد به آسیای بزرگ سوم. این دندان همان دندان عقل است. اگر هنوز ۱۸ سالتان نشده، دنبال دندان عقل در دهانتان نگردید، چون معمولا این دندان قبل از ۱۸ سالگی در دهان رویش پیدا نمی كند. بعد از ۱۸ سالگی هم ممكن است دندان عقل سر و كله اش به دهان ما پیدا بشود و یا اصلا اثری از آن نبینم. علت چیست؟
اولا دندان عقل ممكن است حتی تا سن ۲۳ سالگی طول بكشد تا در دهان بروید. نكته دوم این است كه در فك بسیاری از افراد فضای كافی در فك برای رویش دندان عقل وجود ندارد، بنابراین دندان عقل به صورت نهفته یا نیمه نهفته در فك باقی می ماند.احتمال سوم هم این است كه شخصی یك، دو یا تمام جوانه های دندان عقل را نداشته باشد و اصلا از دندان عقل در دهان و حتی استخوان فك بسیاری از افراد خبری نباشد.به عبارتی وجود دندان عقل در دهان انسان ها به قول معروف (نخودی) است و حالت ها و شرایط مختلفی ممكن است برای آن اتفاق بیفتد. اما اگر دندان عقلی در دهان دارید كه به خوبی روئیده و فضای كافی نیز در اختیار دارد، آن را مرتب مسواك بزنید و مراقب آن باشید. این دندان، به وقت خود سرمایه خوبی برای دهان شما محسوب می شود.
در دهان ما گونه های مختلفی از دندان ها وجود دارند كه به كارهای مختلفی مشغول اند. اولین دندان هایی كه در دهان انسان می روید به دندان شیری معروف است و تعداد آن ۲۰ عدد است. انواع دندان های شیری عبارتند از:
▪ پیش:
دندان های پیش در جلوی فك می رویند. لبه های تقریبا چاقویی شكل و برنده دارند و مخصوص بریدن، گاز زدن و تكه كردن غذاها هستند. در دهان كودكان چهار دندان پیش شیری در فك بالا و چهار دندان پیش شیری در فك پایین وجود دارد. این دندان های شیری بسیار كوچك هستند.
▪ نیش:
در دو طرف چهار دندان جلویی (پیش)، دو دندان دیگر وجود دارد كه لبه های آنها كمی نوك تیز شده اما هنوز خاصیت برندگی دارند كه به آنها نیش می گویند. اگر خطی از وسط بینی به طور عمود به وسط دندان ها رسم كنید معمولا از بین دو دندان پیش می گذرد و به عبارتی دو دندان پیش در سمت راست و دو دندان پیش در سمت چپ این خط فرضی قرار می گیرند. در هر طرف فك، بعد از دو دندان پیش، یك دندان نیش قرار می گیرد. در مجموع چهار دندان نیش شیری در دهان بچه ها وجود دارد.
▪ آسیا:
در هر طرف فك بعد از نیش، دو دندان آسیا می روید. دندان های آسیا سطوحی پهن و پر از برجستگی و فرورفتگی دارند و مخصوص جویدن غذاها هستند. اولین آسیای شیری كوچك تر و آسیای دوم شیری، بزرگ تر است. در هر طرف فك دو دندان آسیا و در هر فك (مثلا فك بالا) چهار آسیای شیری وجود دارد. در مجموع بچه ها هشت آسیای شیری در دهانشان دارند.
