آشنایی با خاصیت درمانی رازیانه

رازیانه با نام علمی foeniculum vulgare miller و نام عربی رازیانج، گیاهی است علفی، معطر به ارتفاع 1-2 متر و با برگ‏هایی با پهنک منقسم به قطعات نازک و نخی شکل است.

گل‏ها زرد و مجتمع به صورت چتر است. رازیانه دارای دو نوع قابل کشت است که با نام‏های عمومی رازیانه تلخ (bitter fennel) و رازیانه شیرین (sweet fennel) شناخته می‏شوند.

بخش مورد استفاده رازیانه میوه آن است که غالبا بذر می‏نامند و همچنین ریشه آن دارای اثرات درمانی است.

در کتب طب سنتی (مخزن الادویه و ...) رازیانه دارای 2 نوع می باشد: بستانی و برّی. بستانی را بهترین نوع آن معرفی کرده است و رازیانه ای که به طور متداول مورد استفاده است همین نوع می باشد و در این مقاله به معرفی رازیانه بستانی می پردازیم.

طبیعت آن در ابتدای درجه سوم گرم و در آخر درجه اول خشک است.

از دیدگاه طب سنتی ایران:

• تقویت کننده قوای بینایی و معده و کاهنده ریاح است.
• سبب افزایش تولید شیر می شود به خصوص نوع تازه آن
• دم کرده آن به همراه انجیر در برخی از انواع سرفه و آسم و تنگی نفس مفید است .
• به تنهایی و یا با ادویه مناسبه جهت کاهش (تحلیل) ریاح غلیظه و درد پهلو و تهیگاه و قولنج و رفع رطوبات رقیقه و غلیظه و چسبنده به معده و کاهش حالت تهوع و برخی از انواع اسهال مزمن مفید است.
• خوردن پودر شده آن (سفوف) با گلقند سرشته جهت تقویت معده و رفع رطوبات و بلاغم مفید است.
• رازیانه به علت داشتن استروژن و داشتن طبع گرم اثرات خوبی روی شادابی، شفافیت و از بین بردن لکه های پوستی دارد. رازیانه در رفع چین و چروک های پوست زنان بسیار موثر است و باعث تداوم جوانی چهره زنان می شود و به علت خاصیت ضد بلغمی موجب از بین رفتن کیست‌های زیر چشمی می شود
• رازیانه به علت داشتن استروژن و داشتن طبع گرم اثرات خوبی روی شادابی، شفافیت و از بین بردن لکه های پوستی دارد. رازیانه در رفع چین و چروک های پوست زنان بسیار موثر است و باعث تداوم جوانی چهره زنان می شود و به علت خاصیت ضد بلغمی موجب از بین رفتن کیست‌های زیر چشمی می شود. برای رفع لکه‌های پوستی نیز اگر عرق رازیانه با گلاب و روغن بنفشه و کمی پودر زعفران مخلوط شود و شبها به پوست صورت مالیده شود، می تواند در رفع آن‌ها و چین و چروک‌ها موثر باشد.
• رازیانه طبع گرم و خشکی دارد و رطوبت های بدن زنان را رفع می کند به طوری که تنظیم کننده وضعیت هورمونی آن‌ها است.
• در حال حاضر به دلیل تغییر سبک تغذیه و رفتن به سمت تغذیه غربی، زنان کشورمان از مشکلات بسیاری رنج می برند که از آن جمله می توان به دردهای دوران قاعدگی، نامنظمی‌های این دوران، عفونت و اختلالات هورمونی اشاره کرد. در چنین شرایطی مصرف گیاهان دارویی مانند رازیانه به میزان روزانه حداقل یک لیوان، این دردها را برطرف می کند و معمولا با تنظیم هورمون‌های زنانه و بهبود وضعیت زنانه همراه خواهد بود.

کاربردها در طب نوین

در حال حاضر هم از میوه رازیانه و هم از روغن حاصل از آن استفاده درمانی می‏ شود.
مقدار و ترکیب شیمیایی اسانس رازیانه برحسب گونه گیاه و منشا آن کاملاً متغیر است همچنین تفاوت عمده‏ای میان اسانس حاصل از میوه ها و اسانس حاصل از گیاه تام وجود دارد.
مواد موثره اصلی موجود در دانه و روغن: trans-anethols (50-75%) است که میزان آن در اسانس حاصل از رازیانه شیرین 80-90% است. همچنین دارای (3-10%) Estragole می باشند.
روغن و دانه رازیانه دارای اثرات تحریکی بر حرکات دستگاه گوارش می باشد و در غلظت بالاتر اثرات ضد اسپاسم دارد. همچنینanethole  و fencholne موجود در آن اثرات مهاری بر ترشحات دستگاه تنفسی دارد.
میوه و روغن حاصل از رازیانه نیز جهت درمان سرفه، برونشیت و درمان اختلالات هضمی مورد پذیرش است.
سایر کاربردهای درمانی در حال تحقیق رازیانه شامل اثربخشی در اختلالات عملکرد هضمی معده، احساس پری و سنگینی معده، نفخ شکم است.

۱. رازیانه، یک منبع قوی آنتی‌اکسیدان
تمام میوه‌ها و سبزی‌ها، انواع گوناگونی از آنتی‌اکسیدان‌ها را دارند. آنتی‌اکسیدان‌ها از سلول‌های بدن در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کنند. استرس اکسیداتیو می‌تواند در ابتلا به بیماری‌های مزمنی چون سرطان، بیماری‌های قلبی و عروقی، آرتروز و سایر بیماری‌های مرتبط با سن، نقش داشته باشد. رژیم غذایی سرشار از منابع آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند از آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو پیشگیری کند. طبق اطلاعات جمع‌آوری شده از سوی موسسه جهانی تحقیقاتی سرطان، خوردن سبزی‌ها و میوه‌های غیر نشاسته‌ای، بیشتر از سایر انواع، به پیشگیری از انواع سرطان‌ها کمک می‌کند.
رازیانه، مانند سایر سبزیجات، منبعی از آنتی‌اکسیدان‌هاست. یک فنجان رازیانه‌ی خردشده، حدود ۱۸ درصد از نیاز روزانه به ویتامین C، ۵ درصد از نیاز روزانه به ویتامین A و ۴ درصد از نیاز روزانه به ویتامین E را تأمین کرده و ضمناً مقدار قابل توجهی سلنیوم که یک آنتی‌اکسیدان معدنی است دارد.

۲. رایانه، مفید برای فشارخون
رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزها، یکی از راه‌های کمک به پیشگیری و درمان فشارخون بالاست. میوه‌ها و سبزی‌ها، پتاسیم و منیزیم زیادی داشته و سدیم کمی دارند. این مواد مغذی، در تنظیم فشارخون نقش دارند. مصرف پتاسیم بیشتر و سدیم کمتر در رژیم غذای، برای حفظ فشارخون سالم، توصیه می‌شود.

رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزها، یکی از راه‌های کمک به پیشگیری و درمان فشارخون بالاست. میوه‌ها و سبزی‌ها، پتاسیم و منیزیم زیادی داشته و سدیم کمی دارند. این مواد مغذی، در تنظیم فشارخون نقش دارند

یکی از راه‌های مؤثر در تنظیم فشارخون، مصرف کمتر غذاهای فرآوری شده و بسته‌بندی شده و افزودن میوه‌ها و سبزی‌هاست. یک فنجان رازیانه‌ی خردشده، حدود ۱۰ درصد از نیاز روزانه به پتاسیم را تأمین کرده و تنها ۱ درصد سدیم دارد. رازیانه علاوه بر اینکه منبعی از پتاسیم است، از جهتی دیگر هم برای فشارخون مفید است؛ چون منبع خوبی از نیترات نیز هست. نیترات به عنوان عنصری افزودنی به گوشت قرمز فرآوری شده، برای سلامتی مضر است، اما نیترات موجود در سبزی‌ها، به طور طبیعی، هنگام رشد و نمو، از آب و خاک جذب می‌شود.
نیترات موجود در گوشت‌های فرآوری شده، معمولاً از نیترات سدیم بوده که می‌توانند هنگام پخت در دمای بالا، به نوع سرطان‌زای آن تبدیل شوند. مصرف زیاد نیترات از راه میوه‌ها و سبزی‌ها می‌تواند برای سلامت قلب مفید باشد. این نیترات‌ها، از باکتری‌های دهان و سیستم معده‌ای و روده‌ای، به نیتریک اکسید تجزیه می‌شوند. نیتریک اکسید به گشاد کردن رگ‌های خونی کمک می‌کند. این گشادی رگ‌های خونی می‌تواند برای کاهش فشارخون سودمند باشد.

۳. رازیانه، مفید برای کاهش وزن
یک فنجان رازیانه‌ی خردشده، کمتر از ۳۰ کالری دارد، بدون چربی است و تقریباً ۲.۷ گرم فیبر دارد. رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزی‌ها برای تنظیم وزن مفید است چون کم کالری بوده و در عین حال، غنی از فیبر و سایر مواد مغذی هستند. مصرف فیبر زیاد، باعث احساس سیری برای مدتی طولانی‌تر شده و اشتهایتان را در طول روز کنترل می‌کند. مطالعه‌ای که در مورد فیبرهای خوراکی و تنظیم وزن انجام شد، نشان داد، افزایش مصرف فیبر به ۲۵ گرم یا بیشتر در روز، احتمال چاقی را بسیار کاهش می‌دهد.

۴. رازیانه، سرشار از مواد مغذی استخوان‌ساز
کلسیم و ویتامین D، دو تا از مواد مغذی بسیار مهم در استخوان‌سازی هستند. حدود ۹۹ درصد از کلسیم، در استخوان‌ها ذخیره می‌شود و عدم دریافت کافی کلسیم خوراکی و ویتامین D می‌تواند ریسک پوکی استخوان را بالا ببرد.
لبنیات، منابع خوبی از این مواد مغذی هستند. اما سبزیجات هم می‌تواند منبع مهمی از مواد استخوان‌ساز باشند. یک فنجان رازیانه می‌تواند حدود ۵ درصد از نیاز روزانه به کلسیم را تأمین کند.
پتاسیم و منیزیم موجود در رازیانه و سایر سبزیجات هم می‌توانند به سلامت استخوان‌ها کمک کنند. ویتامین K هم یک عامل مهم دیگر در سلامت استخوان‌هاست که علاوه بر نقش داشتن در لخته شدن خون، تأثیرات مثبتی بر چگالی استخوان و کاهش ریسک شکستگی آن‌ها دارد. یک فنجان رازیانه می‌تواند حدود ۴۶ درصد از نیاز روزانه به ویتامین K را تأمین کند.

منبع: سایت تبیان