آشنایی با موزه خط و کتابت میرعماد تهران

موزه ی خط و کتابت میرعماد در یکی از ساختمان های قدیمی مجموعه سعدآباد که تاریخچه ی ساخت آن به قرن 14-13 هجری قمری برمی گردد واقع شده است. ساختمان موزه خط و کتابت در دوره پهلوی محل زندگی فرزندان محمدرضا پهلوی، به نام فرحناز و علیرضا بود که بعد از انقلاب تغییر کاربری داد و به موزه خط و کتابت میرعماد تبدیل گشت. ساختمان این موزه دو طبقه دارد که با تلفیقی از معماری سنتی ایران و اروپا ساخته شده و تا سال ها بعد از انقلاب اسلامی بدون استفاده مانده بود تا اینکه با سیاست های سازمان میراث فرهنگی تبدیل به محلی برای نمایش آثار خطی مناسب میرعماد تشخیص داده شد، در نتیجه با تفکیک بخش های مختلف آن تغییراتی در کل ساختمان به وجود آمد و در سال 1376 این موزه با نام بزرگترین استاد خوشنویسی قرن یازدهم، میرعماد الحسنی سیفی قزوینی افتتاح گردید .طبقه اول موزه ی خط وکتابت در زیربنایی برابر با ۱۹۶ متر مربع و متراژ اعیانی ۳۱۰ مترمربع، روی سکویی به ارتفاع یک و نیم متر مربع ساخته شد. شما در این موزه بخش های گوناگونی از آثار خطی، از خطوط دوره های قبل از اسلام، خطوط اسلامی، خطوط تفننی، اشیای کاربردی و نسخ خطی را که به زیبایی در ویترین ها و دیوارها جای گذاری شده را تماشا می کنید. در طبقه اول موزه خط و کتابت میرعماد نمونه هایی از کتیبه های با خط میخی عیلامی که به خط پروتو عیلامی نوشته شده و کتیبه های پهلوی ساسانی و اوستایی مربوط به اردشیر بابکان نگهداری می شود. در طبقه دوم موزه میرعماد، خطوط تعلیق، نستعلیق و شکسته نستعلیق قرون 9-13هجری قمری قرار دارد. بخشی از طبقه دوم این موزه به آثار میرعماد الحسنی اختصاص دارد که قطعات خط و مرقع میرعماد، به صورت نستعلیق چلیپایی و سیاه مشق کتابت شده است.

بخشهای مختلف موزه خط و کتابت میرعماد سعدآباد

موزه خط و کتابت میرعماد سعدآباد، در یکی از بناهای قدیمی مجموعه فرهنگی و تاریخی کاخ موزه سعدآباد قرار دارد . بنای موزه احتمالا متعلق به اواخر قرن ۱۳ و اوایل قرن ۱۴ ه.ق است . به دلیل شباهت این بنا با بناهای متعلق به اواخر دوره قاجار شیوه معماری آن شبیه به معماری دوره انتقال است که در اواخر قاجار و اوایل پهلوی شکل گرفت .

خطوط قبل از اسلام

در طبقه اول نمونه هایی از کتیبه های میخی عیلامی و کتیبه های پهلوی ساسانی و اوستایی نگهداری میشود . کتیبه میخی عیلامی بخط پروتو عیلامی نوشته شده و متعلق به معبد قدیمی چغازنبیل شوش خوزستان است . کتیبه های پهلوی ساسانی مربوط به اردشیر بابکان و بخشی از کتاب کارنامه اردشیر بابکان است و کتیبه اوستائی شرح متنی از اوستا میباشد .ساختمان موزه شامل دو بخش مجزا است که در طبقه اول خطوط قبل از اسلام و بخشی از خطوط اسلامی به نمایش در آمده است .

خطوط اسلامی

خطوط جامع این طبقه شامل اقلام شش گانه متعلق به ابن مقله شیرازی است که با خط کوفی شروع میشود و با خط محقق پایان مییابد . خطوط کوفی و ثلث و نسخ و توقیع و رقاع و ریحان بصورت قطعات متعلق به دوره های اسلامی در تالار طبقه اول به نمایش در آمده است از ارزنده ترین خطوط کوفی این تالار خط کوفی ایرانی روی پوست است که یکی از انواع تقسیم بندی های خط کوفی را نشان میدهد .خط ثلث بصورت مفردات نویسی و مشق خط و قطعه نویسی به نمایش در آمده و شامل خطوط منحصر بفردی از ثلث نویس معروف قرن ۷ ه.ق یاقوت مستعصمی است که از پیروان خطوط سته ابن مقله میباشد .

خط نسخ این بخش از تالار های این طبقه از موزه قر ار دارد که بصورت خطوط جامع و قطعات مختلف رنگین نویسی است و شامل برگزیده ترین آثار نسخ نویسان دوره های مختلف اسلامی ایران است و ارزنده ترین آن آثاری مانند زیر میباشد : احمد نیریزی – محمد ابراهیم قمی – احمد شاملو – وصال شیرازی – علی عسکر ارسنجانی است توقیع و رقاع – محقق و ریحان از خطوط انشعابی خط کوفی وثلث هستند که در طبقه اول موزه به نمایش در آمده اند . توقیع و رقاع شامل قطعات خوشنویسی دوره های اسلامی است و بیشتر از رقعه هایی از قرآن مجید – حرز – عقد نامه – فرمان ها بدست آمده اند و با خط توقیع و رقاع به نمایش در آمده اند .

در طبقه دوم موزه میرعماد خطوط تعلیق – نستعلیق و شکسته نستعلیق قرون ۹ الی ۱۳ ه.ق قرار دارد . بخشی از این طبقه منحصر به آثار میرعماد الحسنی است که شامل قطعات خط و مرقع او است . خطوط میرعماد شامل قطعات نستعلیق چلیپایی و سیاه مشق است که بین سالهای ۹۹۴ الی ۱۰۱۹ ه.ق نگارش شده است . مرقع میرعماد با دو بخش مفردات نویسی ومتن مناجات بخط نستعلیق و با امضای میرعلی تبریزی و میرعماد الحسنی است .

خطوط تعلیق این طبقه از موزه با امضای خواجه اختیار منشی گنابادیو خواجه تاج سلمانی است که متعلق به قرن ۱۰ ه.ق میباشد خطوط نستعلیق طبقه دوم موزه میرعماد شامل دوره های مختلف اسلامی ایران است که به شیوه جلی و خفی نگارش شده است مانند : میرعلی کاتب تبریزی ( مبدع خط نستعلیق در قرن ۹ ه.ق ) – عبدالرشید دیلمی – سلطان علی مشهدی – میرعلی هروی – میر سید احمد مشهدی – شاه محمد نیشابوری – محمد صالح هروی – فتحعلی حجاب – میر سید علی حسینی – حسن شاملو – محمد حسین تبریزی – محمد بن اسحاق شهابی. بخش سیاه مشق های موزه میرعماد بیشتر متعلق به قرن ۱۳ ه.ق است که با خطوط آقا سید حسین خوشنویس باشی – میرزا غلامرضا – کلهر – عماد الکتاب – اسدالله شیرازی – سید گلستانه نوشته شده است بخش دیگر این طبقه اختصاص به خطو ط شکسته نستعلیق دارد که با شیوه های خفی و جلی و سیاه مشق هم نوشته شده و شامل خطوط درویش عبدالمجید طالقانی – سید گلستانه – میرزا غلامرضا – میرزا کوچک و شفیعا است .

اشیای کاربردی

به دلیل اهمیت خط و خوشنویسی در جهان اسلام از قرون اولیه از خط به عنوان یکی از عناصر تزئینی در آرایش اشیای کاربردی استفاده کردند در بخش آثار کاربردی خطوط فلزی موجود بر روی شمعدانهای فلزی – سنگ قبر – کاسه های سفالین و لعابی – و بخشی از محراب بکار رفته است . قلمدانهای موجود در موزه با نمایش خطوط ونقوش بکار رته بر روی آن شیوه های تزئینی خط و نقش را نشان میدهد .

نسخ خطی

قسمت دیگر موزه به نسخه های خطی تعلق د ارد که شامل دیوان اشعار و مرقعات و کتابهای خطی است مانند مرقع خط درویش عبدالمجید طالقانی – مرقع احمد نیریزی – مرقع میرعماد – دیوان حافظ – کتب خطی قرن ۱۳ ه.ق مانند قرآنها و کتابهای دعا است . در موزه میرعماد جدا از نمایش انواع اقلام میتوان کتاب آرایی دوره های اسلامی و سیر آن را پس از مطالعه بر نسخ خطی و قطعات و فرمان ها و عقد نامه ها مشاهده نمود .

اطلاعات لازم در مورد موزه خط و کتابت میرعماد، کاخ موزه سعد آباد

• زمان بازدید کاخ موزه سعدآباد : تمام ایام هفته به غیر از روزهای دوشنبه و ایام رسمی سوگواری.
• ساعت کاربخش اداری مجموعه سعدآباد : 8 تا 16:15
• ساعت کار موزه های سعدآباد : نیمه اول سال 8:30 تا 17:30 , نیمه دوم سال 9 تا 16:30
• ساعت کار گیشه فروش بلیت موزه های سعدآباد : 9 تا 16
• در ماه رمضان مجموعه سعدآباد تا ساعت 16 پذیرای بازدیدکنندگان می باشد.
• روزهایی که کاخ موزه سعد آباد تعطیل است : شهادت امام علی ، شهادت امام جعفر صادق، تاسوعای حسینی، عاشورای حسینی، رحلت حضرت رسول اکرم و شهادت حضرت امام حسن مجتبی.

آدرس: خیابان ولیعصر - خیابان شهید فلاحی ( زعفرانییه ) انتهای خیابان شهید کمال طاهری

مسئول موزه خط و کتابت میرعماد : مریم فدایی تلفن: 27940387

آشنایی با موزه برادران امیدوار