آشنایی با سلنیوم و فواید آن

سلنیوم چیست ؟

سلنیوم با علامت اختصاری Se یک ماده معدنی ضروری برای بدن بوده که از بسیاری از فرایندهایی که در بدن صورت می گیرد، پشتیبانی می کند. این ماده مغذی در حفظ متابولیسم هورمون تیروئید، سنتز DNA و محافظت از بدن در برابر آسیب اکسیداتیو و همچنین جلوگیری از بروزعفونت ها نقشی اساسی دارد. با مصرف مواد غذایی حاوی selenium می توان این ماده معدنی را برای بدن تامین کرد. این عنصر در بافت های بدن انسان به خصوص ماهیچه اسکلتی ذخیره شده و بعد مورد استفاده قرار می گیرد. در میان خوراکی ها آجیل برزیلی بیشترین مقدار سلنیم را دارد. همچنین از طریق مصرف قرص سلنیوم نیز می توان این ماده معدنی ارزشمند را برای بدن فراهم نمود.

علائم کمبود سلنیوم در بدن

علائم کمبود این عنصر موارد مختلفی را شامل می شود که موارد زیر رایج ترین آنها هستند:

• ضعف سیستم ایمنی بدن
• ضعف عضلانی
• ناباروری در زنان و مردان
• خستگی
• مه مغزی
• ریزش مو

با مشاهده علائم بالا در مورد احتمال کمبود selenium با پزشک مشورت کنید تا در صورت لزوم مکمل هایی همچون کپسول سلن پلاس آپوویتال یا قرص مگا سلنیوم ویواتیون برای شما تجویز شود.

سلنیوم چه کاری انجام می دهد؟

نقش اصلی سلنیوم در بدن انسان در متابولیسم است، زیرا به عنوان یک کوفاکتور در تعدادی از فرآیندهای آنزیمی مربوط به هضم و پردازش سایر مواد مغذی ضروری برای بقای ما عمل می کند. سلنیوم علاوه بر نقشی که در عملکرد متابولیک دارد، برای عملکرد مناسب غده تیروئید و هر قسمتی از بدن که از هورمون های تولید شده توسط تیروئید استفاده می کند، نیز نقش مهمی دارد. بنابراین الزام دریافت سلنیوم از طریق مصرف منابع غذایی سلنیوم یا مکمل آن امری بدیهی است.کپسول سلن پلاس یوروویتال، یکی از داروهای تقویتی حاوی سلنیوم است. وجود این فرمولاسیون ویژه در این محصول به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کرده و در نتیجه اثر رادیکال های آزاد روی بدن را خنثی می کند.

منابع غذایی سلنیوم

مقدار سلنیوم در غذاها بسته به میزان سلنیوم خاکی که در آن کشت می شود می تواند بسیار متفاوت باشد. محتوای خاک به طور گسترده ای بر اساس منطقه متفاوت است. غذاهای گیاهی سلنیوم را از خاک به دست می آورند که سپس بر میزان سلنیوم موجود در حیواناتی که آن گیاهان را می خورند نیز تأثیر می گذارد.غذاهای پروتئینی حیوانات به طور کلی منابع خوبی از سلنیوم هستند. غذاهای دریایی، گوشت های ارگانیک و آجیل برزیلی بیشترین میزان سلنیوم را دارند، اگرچه اکثر افراد بیشتر سلنیوم خود را از غذاهای اصلی مانند نان، غلات، مرغ، گوشت قرمز و تخم مرغ به دست می آورند. در ادامه برخی از منابع غذایی سلنیوم آورده شده است:

• آجیل برزیلی
• ماهی باله و صدف
• گوشت گاو
• بوقلمون
• مرغ
• غلات غنی شده
• نان گندم کامل
• لوبیا، عدس

فواید سلنیوم

این ماده معدنی ممکن است در بسیاری از جنبه های سلامتی دخیل باشد اما دانشمندان هنوز به تحقیقات بالینی بیشتری برای تعیین تاثیر آن نیاز دارند. بر اساس برخی از تحقیقات selenium احتمالا مزایای زیر را به همراه دارد:

تقویت سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن انسان عواملی را که احتمالا برای سلامتی مضر هستند، شناسایی کرده و با آنها به مقابله می پردازد. این عوامل ممکن است ویروس، باکتری، انگل یا … باشند. سلنیوم خاصیت آنتی اکسیدانی فوق العاده قوی دارد که به واسطه آن قادر است به کاهش استرس اکسیداتیو در بدن کمک کرده و باعث کاهش التهاب شود. سطوح مناسب این عنصر در خون انسان موجب می شود تا بدن پاسخ ایمنی بهتری در مقابل عوامل آسیب زا داشته باشد.

کمبود selenium ممکن است حتی در پیشرفت بیماری HIV در افراد مبتلا به این بیماری نیز نقش داشته باشد. با تامین این ماده معدنی برای بدن و تقویت سیستم ایمنی می توانید در عدم ابتلا به بسیاری از بیماری ها از جمله آنفلوانزا و سرماخوردگی موفق تر عمل کنید.

کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی

تجزیه و تحلیل ها نشان داده است که افزایش ۵۰ درصدی سطح سلنیوم در خون با کاهش ۲۴ درصدی وقوع بیماری های قلبی همراه خواهد بود. یکی از عوامل اصلی ابتلا به بیماری های قلبی وجود التهاب در بدن است که به واسطه مصرف سلنیم می توان مانع از آن شد. استرس اکسیداتیو و التهاب با تصلب شرایین یا تجمع پلاک در شریان ها ارتباط مستقیم دارند. تصلب شرایین احتمال سکته یا حمله قلبی را افزایش خواهد داد. Selenium با داشتن خاصیت آنتی اکسیدانی هم در کاهش استرس اکسیداتیو و هم التهاب موثر بوده و این احتمال وجود دارد که بتواند مانع از بروز بیماری های قلبی شود.

کمک به حفظ سلامت غده تیروئید

این ماده معدنی در عملکرد صحیح غده تیروئید نقش مهمی ایفا می کند. اگر سطح این عنصر در بدن در حد مطلوب باشد، از اختلالات مربوط به تیروئید پیشگیری خواهد شد. بافت تیروئید نسبت به دیگر اندام های بدن دارای سطح بالاتری از selenium است. این ماده معدنی با خواص بی نظیر خود از تیروئید در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت کرده و در تولید هورمون تیروئید نیز نقش دارد. غده تیروئید متابولیسم را تنظیم می کند و در چگونگی سوخت و ساز بدن تاثیرگذار است. کمبود سلنیوم احتمال بروز بیماری هایی مثل کم کاری تیروئید را افزایش خواهد داد. آیا می دانید روزانه چه مقدار سلنیوم مصرف کنیم ؟

کاهش خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان

نقش سلنیوم در ترمیم DNA گویای آن است که این عنصر ممکن است در پیشگیری از سرطان نیز نقش داشته باشد. مروری بر ۶۹ مطالعه که بیش از ۳۵۰ هزار نفر در آن شرکت داشتند نشان داد که داشتن سطح مناسبی از selenium در خون با احتمال ابتلا به انواع خاصی از سرطان مثل سرطان سینه، ریه، روده بزرگ و پروستات مرتبط است. با این حال به مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است تا بتوان به قطعیت صحبت کرد.

دیگر خواص سلنیوم

ماده معدنی سلنیم ممکن است مزایای زیر را نیز داشته باشد:

• بهبود حافظه و جلوگیری از زوال عقل
• کاهش علائم بیماری آسم
• جلوگیری از پیشرفت بیماری اچ آی وی
• کاهش خطر سقط جنین

با همه این تفاسیر همچنان شواهد کافی برای اثبات کلیه فواید ذکر شده وجود ندارد و پژوهش های بیشتری باید صورت گیرد.

عوارض و پیامدهای کمبود سلنیوم در بدن

ترکیب معدنی سلنیم به طور طبیعی در خاک یافت می شود. گیاه ترکیب را جذب خود می کند و بعدها حیوانات از این گیاهان تغذیه می کنند. به این ترتیب است که سلنیم سر سفره های ما راه پیدا می کند. منتها باید بررسی کرد که خاک منطقه تا چه حد از حیث وجود این ترکیب معدنی غنی است. اگر خاک منطقه چنین ویژگی ای نداشته باشد، باید با دریافت مکمل خطر کمبود سلنیوم را از سر باز کرد. در غیر این صورت، در بلندمدت خطر بروز دو بیماری زیر وجود خواهد داشت:

• بیماری کشان (Keshan Disease) که نوعی كارديوميوپاتی (بیماری عضله قلب) است؛
• بیماری کاشین – بک (Kashin-Beck ِisease) که نوعی آرتروز است.

علائم کمبود سلنیوم در بدن

• کما
• سردرد؛
• حملات صرع؛
• حالت تهوع، استفراغ؛
• تغییر افکار و ذهنیات (حالت ذهنی)، گیجی؛
• لتارژی (Lethargy) (بی صبر و حوصله بودن و زود عصبانی شدن از نشانه های لتارژی اند).

چه کسانی بیشتر در معرض خطر کمبود سلنیوم هستند؟

سه گروه زیر بیشتر از بقیه در معرض خطر کمبود سلنیوم هستند:

• مبتلایان به ایدز (اسهال، جذب نشدن میزان کافی از ترکیبات معدنی و کاهش اشتها همگی از عوارض این بیماری ویروسی هستند)؛
• کسانی که بنا به دلایلی میزان کافی از این ترکیب معدنی را در طول روز دریافت نمی کنند (مثلا خاک کشورهایی مثل چین، روسیه و بسیاری از کشورهای اروپایی از حیث وجود سلنیوم غنی نیست و این مسئله مشکلاتی را برای مردم چنین کشورهایی پدید می آورد)؛
• کسانی که به خاطر نارسایی کلیوی دیالیز می شوند (فیلترشدن خون که طی فرایند دیالیز صورت می گیرد بخشی از سلنیوم موجود را از بین می برد. محدودیت های رژیم غذایی که به خاطر نارسایی کلیوی وضع می شوند از دیگر دلایل جذب ناکافی این ترکیب معدنی در مبتلایان به این عارضه هاست).

عوارض و پیامدهای جذب بیش ازحد سلنیوم؛ مسمومیت سلنیم

مصرف بیش ازحد خوراکی ها و مکمل های حاوی سلنیوم ممکن است با عوارض و پیامدهایی همراه شود: از عارضه هایی چون ریزش مو، ناراحتی معده و احساس سرسبکی گرفته تا بیماری های مزمن و خطرناک چون نارسایی قلبی، اختلال دستگاه تنفسی یا نارسایی کلیه.

باید مراقب بود تا در مصرف خوراکی ها و مکمل های حاوی سلنیم زیاده روی نشود؛ برای مثال، بادام برزیلی یکی از خوراکی های غنی از این ماده معدنی است. میزان سلنیوم موجود در هر دانه بادام برزیلی از میزان توصیه شده روزانه (RDA) بیشتر است. زیاده روی در خوردن این بادام ها ممکن است احتمال مسمومیت سلنیم را در پی داشته باشد.

علائم اولیه مسمومیت سلنیوم

• ریزش مو؛
• خستگی؛
• ضعف عضلانی؛
• حالت تهوع، اسهال؛
• زخم و ناراحتی پوستی؛
• قرمزی و التهاب پوست؛
• تحریک پذیری (Irritability)؛
• طعم فلز در دهان، بوی بد دهان؛
• تغییر رنگ یا شکننده شدن ناخن ها.

منابع پری بیوتیک کدامند؟