صراحی سازیست از خانوادهٔ سازهای زهی آرشهای بمخوان که اندازه آلتو آن صدایی نزدیک به سازهای خراسان است. صراحی از خانوادهٔ کمانچه و قیژک بوده و امکانات سازهای خانوادهٔ ویلن را از نظر نوازندگی و وسعت صدا داراست. این ساز در شهریور 1387 توسط محمدرضا شجریان طراحی و ساخته شد و بهدلیل شباهت آن به صراحی، شجریان این نام را برای این ساز برگزیدهاند. این ساز را نوازندگان کمانچه، قژک، ویولن، ویولنسل و کنترباس بهراحتی میتوانند بنوازند. این ساز برای اولین بار در در کنسرت مهرماه 1387 گروه شهناز و محمدرضا شجریان رونمایی و استفاده شد. ویژگی ارزندهٔ «صراحی» نسبت به سازهای همخانوادهٔ این ساز امکان تعویض محفظهٔ پوست و چوب آن بهصورت یک طبلای کوچک است که همین امر، رنگآمیزی خاص و متفاوتی را از جهت صدادهی به این ساز میدهد. سینا جهانآبادی در بخش شور و مهرداد ناصحی در بخش همایون برای نخستین بار این ساز را نواختند.
یکی دیگر از سازهای ابداعی از خانواده سازهای زهی آرشهای ساز صراحی است که مانند ساز کمانچه نواخته میشود. که توسط محمدرضا شجریان درسال 1387 طراحی شده است. نوازندگان کمانچه، قژک، ویولن، ویولنسل و کنترباس به راحتی میتوانند این ساز را بنوازند. این ساز برای اولین بار درکنسرت مهرماه 1387 توسط گروه شهناز و استاد شجریان رونمایی و نواخته شد. صراحی در دسته سازهای زهی آرشهای بم خوان قرار میگیرد و در چهار وسعت صوتی سوپرانو، آلتو، باس (بم صراحی) و کنترباس (شاه صراحی) طراحی شده است.
این ساز آرشهای است و از لحاظ شکل ظاهر، دستهٔ آن مانند ویلن طراحی شده، ولی فرم صفحه و کاسهٔ آن حالت خاصی دارد و در زیر خرک، حالت گلدانیشکل است که روی آن را میتوان با پوست و گاه با پوست و چوب طراحی کرد. ویژگی قابل توجه این ساز، تغییر رنگ آن با تعویض پوست گلدانیشکل است که در مدت کمتر از دو دقیقه امکانپذیر است، و این ویژگی تغییر رنگ در هیچ سازی دیده نمیشود. هنگامیکه پوست زیر خرک است، سونوریته و رنگ ساز برای تکنوازی مناسب بوده و صدای آن به سازهای محلی موسیقی خراسان نزدیک میشود و ساز لهجهٔ موسیقی مناطق را به خود میگیرد و وقتیکه چوب روی پوست اضافه میشود، ساز بیشتر حالت آنسامبل به خود گرفته و رنگآمیزی ارکستر را تنوع میبخشد. از دیگر ویژگیهای آن میتوانم به اریب بودن دستهٔ آن اشاره کنم که به نوعی شبیه دستهٔ ویلنسل است و به بدن تکیه میکند، همینطور تخت بودن پشت دسته که این موارد حرکت در پوزیسیونهای بالاتر را برای نوازنده آسانتر میکند. در کنار این موارد، امکان تعویض آسان کاسهٔ گلدانیشکل به نوازنده این اجازه را میدهد تا با انتخاب گلدانهایی که بر آن پوستهای متفاوتی کشیده شده، رنگهای صوتی متنوعی متناسب با فضای موردنیازش را در اختیار داشته باشد. این گستردگی از صداهایی نزدیک به صدای شفاف ویلنآلتو تا صدای سازهایی چون کمانچه یا حتی قیچکآلتو را دربرمیگیرد.
این ساز به دلیل کمبود صدای بم در سازهای آرشه ای، طراحی و تولید شده است. این ساز با همان محدوده ی صوتی کمانچه، صوت جدیدی را به ارکستر سازهای ایرانی اضافه می کند. این ساز را می توان در ارکسترهای زهی نیز به کار گرفت.
استاد شجریان در مصاحبه های متعدد مطبوعاتی درباره علل ابداع و ساخت سازهای مختلف ایرانی اظهار داشته است که انگیزه ساخت این سازها، آفرینش نغمه های نو و افزایش توان مندی در سازهای موسیقی ایرانی بوده است.
به اعتقاد ایشان؛ سازهای موسیقی ایرانی به خصوص در تولید صداهای بم برای استفاده در ارکسترهای بزرگ کارآیی کافی نداشته اند. و همچنین سازهای موجود تنها قابلیت اجرا در محدوده صوتی اُکتاوهای میانی را دارند، درحالی که در طراحی سازهای ابداع شده توسط ایشان، تولید صدا در اکتاوهای پایین تر و بالاتر نیز در نظر گرفته شده است.
سازهای صراحی، شاه صراحی، صراحی آلتو، بمصراحی، شهرآشوب، شهرآشوب آلتو، بم ساز، شهنواز، شه بانگ، کرشمه، باربد، تندر، ساغر، سبو سوپرانو، دل و دل آلتو، دل و دل سوپرانو و پرهیب سازهای دیگری هستند که توسط استاد شجریان ابداع شده اند.
صراحی سازیست از خانواده سازهای آرشهای بمخوان که اندازه آلتو آن صدایاش نزدیک به سازهای خراسان است. صراحی از خانواده کمانچه و قژک بوده و امکانات سازهای خانواده ویلن را از نظر نوازندگی و وسعت صدا داراست. این ساز در شهریور 1387 توسط استاد محمدرضا شجریان طراحی و ساخته شد و به دلیل شباهت آن به صراحی، استاد شجریان این نام را برای این ساز برگزیدهاند.
