یکی از مسائلی که این روزها ذهن خیلی از افراد جامعه را به ویژه با توسعه زندگی ماشینی و شهرنشینی به خود جلب نموده است، این است که خیلی از ما در برابر آینه از خود می پرسیم که آیا چاق هستیم؟ آیا جدیدا وزنم افزایش یافته است یا خیر؟ چه بسا خیلی از ما به دلیل آنکه از رودرو شدن با واقعیت هراس داریم، از رفتن بر روی وزنه خودداری کنیم. آنچه مسلم است نگاه عمومی خانواده، دوستان و آشنایان، تغییرات واضح وزنی را به ویژه در کوتاه مدت به ما یادآوری می کند.
با شنیدن این جمله از دیگران که "جدیدا وزنت خیلی بالا رفته ، فکری برای خود بکن!" استرس کنترل وزن در ما شروع می شود. این جملات، جملاتی است که خیلی از افراد با افزایش وزن از شنیدن آن متنفرند، ولی کما بیش با واقعیت سازگار است.
آیا چاقی ارثی است؟
رفتارهای انسان ها مطابق قواعد ژنتیک است. هر فردی ژن های رفتاری خاص خود را از نیاکانش دریافت کرده و به ارث می برد. یکی از این ژن های رفتاری، ژنِ رفتاریِ خوردن است. برای مثال، دو خانواده را در نظر بگیرید که در یکی همگی لاغر و در دیگری همگی چاق هستند.
فرض کنید یک جعبه شیرینی در یخچال خانه هر دو خانواده وجود دارد. چه بسا در خانواده لاغرها تعداد زیادی از قطعات شیرینی پس از چند روز خراب شده و روانه سطل آشغال می شود، چون هریک از افراد به شکلی از خوردن طفره می روند ولی در خانواده چاق ها وقتی پدر از سر کار برمی گردد، می بیند جعبه شیرینی، نیست و نابود شده است! بچه ها شیرینی را خورده اند و جعبه ی خالی را در سطل آشغال انداخته اند. این خانواده رفتار بخوربخور را به ارث برده اند و هرکدام که در یخچال را باز کرده اند، یک قطعه از شیرینی را خورده اند.
این ها چاقی را به ارث نبرده اند، بلکه رفتار «اگر دیدی بخور»، یعنی اضافه خوردن را به ارث برده اند که سبب چاقی می شود. بنابراین، فرق زیادی بین رفتار و ژن وجود دارد. اگر ژن چاقی وجود داشت، هیچ امیدی به کاهش یا اضافه وزن نداشتیم! ولی چون رفتار افراد قابل کنترل است، به راحتی می توان لاغرها را چاق و چاق ها را لاغر کرد، چنانکه ما با تغییر برنامه غذایی افراد، این کار را کرده ایم.
آیا چاقی خطرناک است؟
به گزارش ویرلن، با توسعه شهرنشینی و تغییر سبک زندگی، رواج فست فودها، بی توجهی مردم به ورزش و افزایش کار با سیستم های رایانه ای و پشت میزنشینی، چاقی در جوامع پیشرفته رو به افزایش است. امروزه در هر مجله و کتاب و سایت اینترنتی، در خصوص مضرات چاقی مطالب بسیاری را مشاهده می کنید.
چاقی می تواند در بروز بیماری هایی چون دیابت، بیماری های قلبی، آرتروز، دیسک کمر، حملات آسمی، افزایش فشار خون، نارسائی قلبی، سکته قلبی، انواع سرطان و...دخیل باشد. علاوه بر بیماری های جسمی، چاقی می تواند در مسائل روزمره ای از جمله خرید لباس و کاهش اعتماد به نفس افراد برای حضور در اجتماعات تاثیرگذار باشد. بسیاری از افراد موفق در کاهش وزن، انگیزه خود را برای رژیم گرفتن بازگشت اعتماد به نفس و شادابی و رهایی از رنج ها و دردرسرهای چاقی، عنوان کرده اند.چاقی، اگر جدی گرفته نشود، می تواند به یک معضل خطرناک تبدیل شود و زندگی را برای افراد چاق، سخت و غیر قابل تحمل کند.
چه رژیمی بگیریم؟
Chaucer که در قرن ۱۴ میلادی زندگی می کرد، تنها راه مقابله با چاقی را پرهیز و خودداری از پرخوری عنوان کرده که این پند ساده به عنوان یکی از اصول اولیه مقابله با چاقی در طول تاریخ مطرح بوده است، ولی آیا پرهیز از پرخوری، به تنهایی می تواند چاقی را درمان کند و یا برای این کار به یک رژیم غذایی حساب شده و دقیق نیاز داریم؟
همزمان با رواج چاقی در جوامع، بازار رژیم های غذایی هم داغ است، به طوری که سودجویان زیادی با استفاده از رژیم های خاص و عجیب و غریب، ادعا می کنند می توانند شما را در ۳۰ روز و یا حتی کمتر، لاغر کنند، اما نمی توان به هر رژیمی به عنوان راهی برای کاهش وزن اعتماد کرد. این رژیم ها علاوه بر آنکه نتیجه مطلوبی ندارند، بدون شک برای سلامتی مضر هستند. وزن افرادی که از این رژیم ها تبعیت می کنند، شاید در ظاهر کم شود اما در علم تغذیه به آن کاهش وزن نمی گویند، چون فقط آب بدن کاهش یافته است!
مردم با اهداف و انگیزه های متفاوتی از جمله داشتن یک اندام زیبا و یا برای رهایی از بیماری هایی که چاقی برایشان ایجاد کرده، اقدام به رژیم گرفتن می کنند اما باید بدانید اولین و مهم ترین انگیزه برای رعایت یک رژیم غذایی علمی و خوب، این است که هدف خود را از کاهش وزن دقیقاً مشخص کرده و همیشه در طول دوره رژیم غذایی به آن فکر کنید.
دیدگاه متخصصین درباره کاهش وزن بر اساس فاکتور سن، چیست؟
تعاریف متعددی برای چاقی و افزایش وزن مطرح است ، ولی تعریفی که در مقیاس جهانی مقبولیت بیشتری یافته است، محاسبه شاخص توده بدن یا Body Mass Index است. این شاخص از تقسیم وزن بر اساس “کیلوگرم” بر مجذور قد بر اساس” متر” به دست می آید. به عنوان مثال در یک فرد با وزن ۷۰ کیلوگرم و قد ۱/۷ متر ، BMI=70/1.7*1.7 یعنی BMI=24/2.
این شاخص بایستی بین۱۸/۵ تا ۲۴/۹ باشد تا بگوییم وزن فرد طبیعی است. کمتر از ۱۸/۵ را لاغری می گوییم.
بین ۲۵ تا ۲۹/۹ را افزایش وزن و از ۳۰ به بالا را چاق می نامیم. اگر این شاخص در فردی بیش از ۴۰ باشد، او مبتلا به چاقی مفرط می باشد.
شما سیب شکل هستید یا گلابی شکل؟
شاید شما اصطلاحی به نام چاقی سیبی شکل یا گلابی شکل را شنیده باشید. مسئله ای که علاوه بر تعریف متداول چاقی به ویژه از نظر تاثیر بر سلامتی فرد مهم می باشد، نحوه تجمع چربی اضافی در بدن می باشد. شاید شما از افزایش چربی در بازوها، سینه، شکم و یا در ناحیه ران خود شاکی باشید، ولی آنچه که در انواع مختلف تجمع چربی دارای اهمیت بیشتر می باشد،
افزایش چربی به ویژه در ناحیه شکم و پهلوها است که رابطه مستقیم با میزان خطر ابتلای به بیماری های مختلف از جمله بیماری های قلبی عروقی ، دیابت و افزایش چربی های خون خواهد داشت. لذا اندازه گیری میزان چربی در این ناحیه دارای اهمیت خواهد بود.وسایل اندازگیری و شاخص های مختلفی در این زمینه وجود دارد، ولی ساده ترین و کاربردی ترین آن اندازه گیری دور کمر با یک متر ساده می باشد.
اگر شما به افزایش وزن خود توجه داشته باشید، شاید در مرحله اولیه این مساله را با تنگ شدن شلوار خود حس کرده باشید! اتفاقا افراد بسیاری هستند که با تنگ شدن دامن و یا شلوار خود به فکر کاهش وزن می افتند.
تجمع بافت چربی اگر در ناحیه مرکزی یا شکم و پهلو باشد اصطلاحا این چاقی را به چاقی سیبی شکل یاد می کنند که دارای اهمیت بیشتری نسبت به چاقی گلابی شکل می باشد.
میزان چربی طبیعی در بدن آقایان و خانم ها متفاوت است. به طور طبیعی ۱۵ تا ۲۰ درصد وزن آقایان چربی می باشد، در حالی که در خانم ها این میزان ۲۵ تا ۲۷ درصد می باشد. این ارقام در آقایان چاق بیش از ۳۰ و در خانم های چاق بیش از ۳۵ درصد می باشد.
خانمها با آقایان در اندازه طبیعی تجمع چربی در ناحیه شکم متفاوتند! مطالعات بر روی افراد دچار چاقی شکمی نشان داده است که دور کمر بیش از ۹۴ سانتیمتر در آقایان و بیش از ۸۰ سانتیمتر در خانم ها شروع نقطه خطر بوده و نیاز به کنترل را می طلبد، در حالی که دور کمر بیش از ۱۰۲ سانتیمتردر آقایان و بیش از ۸۸ سانتیمتر در خانم ها نشان دهنده افزایش قطعی خطر بیماری های قلبی عروقی و دیابت خواهد بود که لزوم مداخله جدی تر را می طلبد.
آیا ممکن است چاقی شکمی وجود داشته باشد اما شاخص توده بدنی طبیعی باشد؟
در جواب باید گفت متاسفانه این یکی از مشکلات امروزی جامعه ما است، زیرا افراد زیادی با توجه به اهمیتی که به زیبایی و تناسب اندام خود می دهند، سعی می نمایند با انواع رژیم های لاغری و کم خوری متناوب ازافزایش وزن و چاقی جلوگیری نمایند، ولی به چاقی شکمی مبتلا هستند! رژیم های لاغری مقطعی و شدید زودگدر و قطع متناوب آن و نیز استفاده مکرر از غذاهای فست فود در ایجاد این نوع از چاقی اهمیت ویژه ای دارد.
از طرف دیگر رژیم های لاغری بدون فعالیت بدنی و ورزش نیز در ایجاد چاقی شکمی موثر می باشد. تحقیقات نشان می دهد این افراد با این که وزن طبیعی دارند، خطر بیماریهای قلبی و عروقی و نیز سایر بیماری های متابولیک سریعا در آنها افزایش می یابد. لذا توصیه اکید به انتخاب رژیم های لاغری منطقی و سالم همراه با فعالیت بدنی و ورزش روزمره در کنترل وزن و تناسب اندام ضروری می باشد.
آیا باید هر روز خود را وزن نماییم؟
خیلی از افراد چاقی که تصمیم به رژیم لاغری می گیرند، نگاه وسواس گونه ای به وزن دارند و چه بسا روزی چند بار خود را وزن میکنند. واقعیت این است که رژیم های لاغری، تغییرات محسوس ساعتی و روزانه در وزن ایجاد نمی کنند.
تغییرات متناوب وزن در طی روز می تواند به علت تغییر در آب میان بافتی و تغییرات فیزیولوژیک در ساعات مختلف روز باشد و شما با این تغییرات دچار شادی و اندوه کاذب خواهید شد.
لذا توصیه می کنیم حتی در زمان اجرای رژیم لاغری، به طور هفتگی خود را وزن کنید واز توزین وسواس گونه پرهیز نمایید.
رژیم غذایی افراد سیگاری چگونه باید باشد؟
