در مورد آرامگاه مشتاقیه کرمان چه می دانید؟

کرمان با توجه به مساحت بالایی که دارد جز بزرگترین استان های کویری ایران محسوب می شود و همچنین با برخورداری از جاذبه های تاریخی ارزشمند و طبیعی منحصربه فردی که دارد یکی از پرگردشگرترین شهرهای کشور به شمار می رود و بهترین زمان برای سفر به آن می توان از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد و از اوایل شهریور (۱۰ شهریور) تا اوایل مهر ۱۰ دانست. اما ما در این مطلب قصد داریم تا درباره یکی از جاذبه های جذاب این شهر که آرامگاه مشتاقیه در کرمان باشد خدمتتان اطلاعات لازم را بدهیم، در ابتدا لازم گنبد مشتاقیه که به سه گنبدان نیز شهرت دارد، از آثار دوران قاجار در شهر کرمان است.

مسیر دسترسی به آرامگاه مشتاقیه کرمان

از میدان مشتاقیه کرمان که وارد خیابان ۱۷ شهریور شوید، روبه روی بازار سبزی فروشی های کرمان، مقبره مشتاقیه قرار دارد که به نوعی شناسنامه میدان بزرگ شهر محسوب می شود.

این میدان نقطه اشتراک خیابان های بسیاری در کرمان است و دسترسی خوبی به بیشتر نقاط شهر دارد. خیابان های مشتاقیه، شهدا، میرزا رضا کرمانی، شهید اخلاقی و… خیابان هایی هستند که به میدان مشتاق می رسند. آرامگاه مشتاقیه در حاشیه جنوب شرقی میدان مشتاقیه واقع شده است.

معرفی آرامگاه مشتاقیه کرمان

آرامگاه مشتاقیه در ابتدا به منظور تدفین میرزا حسین خان راینی، حاکم کرمان در اواخر دوره زندیه و جد اعلای سادات معروف به میرحسینی راینی ساخته شد و نام گذاری این آرامگاه به مشتاقیه به علت دفن مشتاق علی شاه در این مکان است. می گویند که مشتاق علی شاه قرآن را با نوای سه تار می خوانده و جلال آل احمد در سفرنامه اش پس از حضور در مقبره مشتاقیه نوشته است:

اگر سیم چهارم سه تار را سیم مشتاق می گویند، به ابتکار این باباست که اینجا خفته است.

به هر حال، ظاهرا بعد از سال ها مهجوری این بنای تاریخی و مشهور در کرمان و بی توجهی به آن، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان تصمیم به مرمت این بنا می گیرد. ساخت آرامگاه و گنبد اصلی آن به اواخر دوره صوفیه و اوایل دوره قاجاریه باز می گردد و در دوره های بسیاری نیز مورد مرمت قرار گرفته است. آرامگاه مشتاقیه علاوه بر این، مسجد و رواق نیز دارد. همچنین دو اتاق در این آرامگاه ساخته شده که محل دفن بسیاری از بزرگان است.

آثار تزیینی مجموعه مشتاقیه که در قرن اخیر ساخته شده اند، شامل کاشی کاری، نقاشی، گچ بری، کاربندی و مقرنس می شوند. گرچه کاشی کاری های گنبدها، اصلی نیست و حدود ۲۷ سال پیش انجام شده است؛ زیرا عبور دو رشته قنات از زیر این بنا، در دوره های مختلف موجب نشست زمین و آسیب به ساختمان آن شده بود. مقبره شمالی (مقبره مشتاق علی شاه) مزین به تزیینات داخلی و منبری ارزنده از زمان قاجار است؛ ضمن اینکه حیاطی با حوض زیبا و درختانی پرشمار دارد که فضای خاصی در آن به وجود آورده اند. آرامگاه مذکور در سال ۱۳۴۵ در میان آثار ملی ایران به ثبت رسید.

از جاذبه های دیدنی دیگر شهر که فاصله نزدیکی با آرامگاه دارند، می توان به بوستان قلعه دختر (حدود ۷۰۰ متر) و آتشکده زرتشتیان کرمان (۸۰۰ متر) اشاره کرد. ضمن اینکه بازار تاریخی کرمان در غرب آرامگاه مشتاقیه و در دو کیلومتری آن قرار دارد. مسجد و حمام گنجعلی خان نیز با فاصله تقریبی ۱٫۵ کیلومتر نسبت به این آرامگاه واقع شده اند.

مشتاق علی شاه که بود؟

میرزا محمد تربتی معروف به مشتاق علی شاه، از صوفیان نامی قرن سیزدهم هجری قمری بود که در اصفهان به دنیا آمد. او در دوران کودکی به واسطه فوت پدر، زندگی سختی را تجربه کرد. برادرانش او را مجبور به شرکت در مکتب خانه اصفهان کردند؛ ولی میرزا محمد علاقه ای به این شکل از تحصیلات نداشت و دیری نپایید که ترک تحصیل کرد. مدتی نیز با اصرار برادرانش در کارگاه بافندگی مشغول به کار شد؛ اما به دلیل نداشتن علاقه، این کار را نیز رها کرد. میرزا محمد این بار بنا بر میل خود به سمت کشتی پهلوانی رفت و در زورخانه محیط صادقی ثانی اصفهان به ورزش پهلوانی پرداخت و در این مورد تا حد قابل قبولی پیش رفت؛ گرچه علاقه او در زمینه ای دیگر بود.

وی با توجه به صدای خوبی که داشت، از نوجوانی در مراسم عزاداری سیدالشهدا (ع) نوحه خوانی می کرد و به شدت به موسیقی ایرانی و شناخت دستگاه های آن علاقه مند شده بود. به این ترتیب، نزد استاد درویش تقی رفت و به کسب مهارت در زمینه موسیقی مشغول شد. علاقه میرزا محمد به موسیقی، موفقیت چشمگیر او در این زمینه را در پی داشت؛ تا آنجا که از برجسته ترین نوازندگان سه تار در زمان خود شد. کسانی که با موسیقی سنتی و سازهایش مختصر آشنایی داشته باشند، می دانند که سیم چهارم سه تار که اکنون به سیم مشتاق مشهور است، از ابتکارات میرزا محمد تربتی محسوب می شود. با این وجود، شهرت موسیقیایی میرزا محمد اتفاق ویژه زندگی او نبود و باید ماجراهای دیگری در زندگی او رخ می داد تا به مشتاق علی شاه تبدیل شود.

میرزا محمد در جوانی با تصوف آشنا شد و در این آشنایی با صوفیان بزرگی برخورد کرد که مسیر زندگی وی را تغییر دادند. یکی از این صوفیان، بزرگ دراویش نعمت اللهی آن زمان یعنی سید معصوم علی شاه بود که بر میرزا محمد تاثیر زیادی داشت؛ تا جایی که مریدش شد و مراحل رشد و کمال صوفیانه خود را نزد ایشان طی کرد. لقب مشتاق علی شاه نیز توسط سید معصوم علی شاه برای او انتخاب شد.

مشتاق به دلیل ارادت فراوانش به شاه نعمت الله ولی، موسس سلسله نعمت اللهی در تصوف و قطب دراویش نعمت اللهی، به کرمان رفت؛ جایی که مقبره او وجود داشت و مابقی عمر خود را در این شهر ماند. مشتاق در مدت اقامتش در کرمان بر افراد زیادی تاثیر گذاشت؛ به نحوی که هرچه از حضور مشتاق در کرمان می گذشت، بر خیل طرفداران و مریدان او افزوده می شد. رونق محفل مشتاق در کرمان تا حدی پیش رفت که میرزا محمدتقی کرمانی، از روحانیون برجسته کرمان در آن زمان (معروف به مظفر علی شاه) نیز مرید مشتاق شد و در محافل او حضور پیدا می کرد.

مخالفان تصوف که رونق کار مشتاق در کرمان را به ضرر خود می دیدند، علیه او توطئه و شایعه کردند که مشتاق قرآن را با نوای سه تار تلاوت کرده و به مقدسات بی احترامی می کند. سرانجام در روز جمعه مورخ ۲۶ ماه رمضان سال ۱۲۰۶ هجری قمری (۱۱۷۱ هجری شمسی) و هنگام حضور مشتاق در مسجد برای ادای فرایض، ملاعبدالله مجتهد کرمانی تحت تاثیر همین شایعات دستور سنگسار مشتاق را اعلام کرد و مردم او را هنگام خروج از مسجد در چاله ای افکنده و سنگسار کردند.

در جریان این سنگسار، علاوه بر مشتاق، یکی از مریدانش به نام درویش جعفر هم به قتل رسید که برای جلوگیری از اصابت سنگ ها به مشتاق، خود را در مقابل وی قرار داده بود. محمدعلی خان راینی که از مریدان مشتاق بود، پیکر مشتاق و درویش جعفر را در کنار مقبره پدرش (محل فعلی آرامگاه) دفن کرد.

جاهای دیدنی کرمان و نزدیک به گنبد مشتاقیه

• حمام تاریخی گنجعلی خان؛
• آتشکده زرتشتیان کرمان؛
• بازار تاریخی گنجعلی خان؛
• مسجد گنجعلی خان؛
• مقبره خواجه اتابک؛
• بوستان قلعه دختر؛
• بازار بزرگ کرمان؛
• و… .

مسیر دسترسی به آرامگاه مشتاقیه کرمان

برای سفر به آرامگاه مشتاقیه باید در ابتدا وارد شهر کرمان شوید و به سمت میدان مشتاق یا همان میدان شهدا راه بیفتید. این میدان نقطه اشتراک خیابان های بسیاری در کرمان است و دسترسی خوبی به بیشتر نقاط شهر دارد. خیابان های مشتاقیه، شهدا، میرزا رضا کرمانی، شهید اخلاقی و… خیابان هایی است که به میدان مشتاق می رسد. آرامگاه مشتاقیه در حاشیه جنوب شرقی میدان مشتاقیه واقع شده است. خیابان های مشتاقیه، شهید اخلاقی و ۱۷ شهریور اطراف آرامگاه را پوشانده اند.

کرمان سرزمینی تاریخی در جنوب شرقی ایران است و جاذبه های پررمزوراز بسیاری دارد. در کنار جاذبه های تاریخی، این شهر دوست داشتنی با مردمی خون گرم و مهمان نواز، سوغات جذاب، غذاهای خوش طعم و صنایع دستی از شما استقبال می کند. برای آشنایی با دیگر شهرها و استان های تاریخی ایران، مجله گردشگری ساعد نیوز را دنبال کنید.

در مورد آرامگاه فردوسی چه می دانید؟