شنبلیله یکی از گیاهان محبوب در سراسر جهان است که علاوه بر استفاده در صنایع غذایی، خواص درمانی نیز دارد. نام علمی گیاه شنبلیله به انگلیسی “Trigonella foenum-graecum” می باشد و در تیره باقلائیان دسته بندی می شود. شنبلیله به دلیل اینکه در کنار راه ها به صورت طبیعی می روید در گذشته به گل راه رو شهرت یافته بود. این گیاه پر خاصیت به صورت علفی در طبیعت یافت می شود و ارتفاع آن به طور معمول بین پنج تا ده سانتی متر می باشد. جالب است بدانید که شنبلیله از گیاهان بومی کشورمان ایران است و در خیلی از شهرها به وفور یافت می شود.
شنبلیله چیست؟
شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) گیاهی است که حدود ۲ تا ۳ فوت (۶۰ تا ۹۰ سانتی متر) ارتفاع دارد. دارای برگهای سبز، گلهای سفید کوچک و غلافهایی است که حاوی دانههای کوچک و قهوهای طلایی است. دانه ها و پودر شنبلیله به دلیل مشخصات غذایی و طعم کمی شیرین و آجیلی در بسیاری از غذاهای هندی استفاده می شود. اخیرا این گیاه در محصولاتی مانند صابون و شامپو یافت میشود.
ارزش غذایی شنبلیله
یک قاشق غذاخوری (۱۱.۱ گرم) دانه کامل شنبلیله حاوی ۳۵ کالری و چندین ماده مغذی است:
- فیبر ۳ گرم
- پروتئین ۳ گرم
- کربوهیدرات ۶ گرم
- چربی ۱ گرم
- آهن ۲۰ درصد نیاز روزانه (DV)
- منگنز ۷ درصد از DV
- منیزیم ۵٪ از DV
خواص شنبلیله و تخم شنبلیله
از خواص بی شمار شنبلیله می توان به رفع کم خونی، درمان بی مزگی دهان، پایین آوردن تب، رفع شوره سر، درمان اختلالات گوارشی، سوءهاضمه، بیماری های تنفسی، درمان زخم دهان، گلودرد، دیابت، درمان التهاب، درمان زخم و درمان بی خوابی اشاره کرد. شنبلیله در افزایش شیرمادر و بهبود عملکرد سیستم گوارش، سلامت مو، کاهش کلسترول خون و حفظ سلامت قلب نیز مؤثر است. همچنین مصرف شنبلیله باعث تقویت سیستم ایمنی بدن، جلوگیری از آنفولانزا و ابتلا به انواع عفونت ها می شود. همان طور که پیش از این نیز گفته شد، شنبلیله خواص دارویی زیادی دارد که به بخشی از آن اشاره شد. در ادامه ی این مقاله سعی می کنیم چند مورد از خواص دارویی این گیاه را به تفصیل شرح دهیم:
افزایش شیر مادران شیرده
افزایش شیر مادر یکی از خواص شنبلیله است. شیر مادر غذای اصلی نوزادان تازه متولدشده است. شیر مادر منبع غذایی کامل و مغذی ای برای رشد نوزادان است. اگرچه گاهی ممکن است مادر شیر کافی برای تغذیه نوزاد نداشته باشد، در این جور مواقع معمولا پزشکان داروهای مختلفی برای افزایش شیر مادر تجویز می کنند، ولی تحقیقات نشان می دهد که می توان به جای استفاده از داروهای شیمیایی از شنبلیله به عنوان یک داروهای جایگزین و سالم استفاده کرد.مطالعات انجام شده بر روی ۷۷ مادر شیرده نشان می دهد که مصرف چای شنبلیله در یک بازه ی ۱۴ روزه، میزان شیر مادران را افزایش می دهد و به نوزادان کمک می کند تا بهتر وزن بگیرند.
در مطالعه ای دیگر، ۶۶ مادر به سه گروه تقسیم شدند: گروه اول چای شنبلیله مصرف کردند، به گروه دوم دارونما دادند که فقط طعم و مزه ی شنبلیله می داد و گروه سوم هیچ دارویی دریافت نکردند. این تحقیق ثابت کرد، شیر مادرانی که شنبلیله مصرف کردند، به طور چشمگیری افزایش یافت.
درواقع، حجم شیر مادرانی که دارونما استفاده می کردند، حدود ۳۴ میلی لیتر افزایش یافت؛ این در حالی است که شیر مادرانی که از خود گیاه شنبلیله استفاده کرده بودند، حدود ۷۳ میلی لیتر افزایش را نشان داد. در این مطالعات از چای شنبلیله به جای مکمل استفاده شد؛ مکمل ها تأثیر تقریبا مشابهی بر میزان تولید شیر مادران داشتند. البته علی رغم پژوهش ها و تحقیقات انجام شده در این زمینه هنوز ابهامات زیادی وجود دارد.
پزشکان سنتی آیورودای هند شنبلیله را برای مادران پرستار تجویز می کردند. امروزه دلیل این کار را وجود دیوسگنین در شنبلیله می دانند. مصرف کپسول های حاوی شنبلیله موجب افزایش تولید شیر در مادران شیرده می شود. با توجه به اینکه شنبلیله حاوی ویتامین و منیزیم است، همین مواد مغذی موجب افزایش کیفیت شیر و حفظ سلامت نوزاد می شود. هر کپسول تقریبا حاوی ۶۰۰ میلی گرم شنبلیله است که مصرف دو الی ۳ عدد آن در طول روز پیشنهاد می شود.
کاهش دردهای قاعدگی
شنبلیله ماده ای بسیار قوی است که روند قاعدگی را تسهیل و دردهای آن را کاهش می دهد. همچنین مصرف شنبلیله موجب تنظیم قاعدگی، از بین بردن لکه بینی و نیز از بین بردن دردهای قاعدگی می شود.
علائم یائسگی را به تعویق می اندازد
شنبلیله حاوی ماده ی شیمیایی دیوسگنین (diosgenin) و ایزوفلاون های استروژنیک (estrogenic isoflavones) است که مشابه هورمون استروژن در زنان است. فقدان استروژن باعث بروز نشانه های یائسگی در زنان می شود. بنابراین، مصرف شنبلیله موجب کاهش علائم یائسگی مانند تغییر خلق وخو، افسردگی، گرفتگی عضلات و اشتهای کاذب می شود. درواقع هورمون استروژن بر هورمون های دیگر بدن نیز تأثیر می گذارد و حفظ روند ترشح آن باعث حفظ سلامت بدن نیز می شود.
کاهش سطح کلسترول خون
مطالعات نشان می دهد مصرف شنبلیله به کاهش سطح کلسترول خون، به ویژه کلسترول بد (LDL) کمک می کند و درنتیجه خطر ابتلا به تصلب شرایین، حملات قلبی و سکته قلبی کاهش می یابد. شنبلیله سرشار از فیبر است که کلسترول موجود در سلول های خونی و شریان ها را تصفیه می کند. با کاهش انباشت کلسترول در شریان های خونی، خطر لخته شدن خون نیز به شدت کاهش می یابد.
خواص شنبلیله برای دیابت: کنترل دیابت
بررسی و تجزیه و تحلیل اکثر تحقیقات انجام شده، نشان دهنده ی تأثیر چشمگیر مصرف شنبلیله بر بهبود متابولیسم بدن و کنترل دیابت است.به نظر می رسد، شنبلیله بر دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ تأثیر مثبتی دارد و موجب بهبود سطح کربوهیدرات خون می شود.در کاری پژوهشی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ خواسته شد تا به مدت ۱۰ روز، به همراه وعده ی غذایی ناهار و شام در حدود ۵۰ گرم شنبلیله مصرف کنند. نتیجه ی کار بسیار جالب بود. در ۵۴ درصد از شرکت کنندگان باعث کاهش میزان قند خون موجود در ادرار و همچنین کاهش کلسترول LDL شده است. در تحقیق دیگری نیز از افراد سالم که مبتلا به دیابت نبودند خواسته شد شنبلیله بخورند که نتایج پژوهش نشان داد که میزان قند خون این افراد چهار ساعت بعد از مصرف در حدود ۱۳/۴ درصد کاهش یافته است. درواقع باید گفت مصرف شنبلیله موجب بهبود عملکرد انسولین می شود. به عبارت دیگر بخشی از خواص و فواید استفاده از پودر یا تخم شنبلیله مربوط به فیبر موجود در این گیاه است.
پیشگیری از ابتلا به سرطان روده ی بزرگ
شنبلیله خواص ضدسرطانی دارد. این گیاه شگفت انگیز حاوی استروئید است که ارتباط مستقیمی با میزان ابتلا به سرطان روده بزرگ دارد. به علاوه، پلی ساکاریدهایی مانند ساپونین (saponins)، همی سلولز (hemicellulose)، لیزاب (mucilage)، تانن (tannin)، پکتین (pectin) سطح کلسترول خون را کاهش می دهند و مانع جذب نمک صفرا در روده ی بزرگ می شوند و با محافظت از غشای مخاطی روده ی بزرگ، باعث پیشگیری از بروز سرطان و دیگر مشکلات گوارشی می شوند.
کاهش تحریک پذیری
تخم شنبلیله حاوی ماده ای لزجی و لعاب دار است که لیزاب (mucilage) نام دارد. لیزاب ها در تماس با آب، کم وبیش حل می شوند و ماده ای لزج، مانند ژلاتین تولید می کنند. تولید این ماده ی ژلاتینی موجب کاهش تحریک پذیری می شود.
تأثیر شنبلیله بر سطح تستوسترون مردان
یکی از دلایلی که موجب می شود مردان نیز از شنبلیله استفاده کنند، تأثیر چشمگیر آن بر افزایش تولید هورمون تستوسترون است.برخی از مطالعات نشان دهنده ی افزایش سطح هورمون تستوسترون و میل جنسی در مردانی است که شنبلیله مصرف می کنند.در یکی از پژوهش های انجام شده، از ۳۰ نفر از مردان شرکت کننده خواسته شد به مدت ۸ هفته، روزانه در حدود ۵۰۰ میلی گرم شنبلیله مصرف کنند. از این مردان خواسته شد چهار جلسه در هفته را به انجام فعالیت های ورزشی بپردازند و به نیمی از افراد مکمل شنبلیله نیز داده شد. بررسی ها نشان داد سطح هورمون تستوسترون در گروهی که مکمل شنبلیله مصرف می کردند، در مقایسه با گروه دیگر افزایش یافته است. همچنین میزان چربی آنها نیز حدود ۲ درصد کاهش یافت.
تحقیقات دیگری نیز بر روی میل جنسی مردان انجام شد. در این پژوهش از شرکت کنندگان خواسته شد، به مدت ۶ هفته حدود ۶۰۰ میلی گرم شنبلیله مصرف کنند. در پایان دوره مشخص شد، میل جنسی مردانی که شنبلیله مصرف کرده اند، به شدت افزایش یافته است.
حرف آخر: اگرچه تحقیقات بیشتری درمورد تأثیرات شنبلیله بر سلامت مردان لازم است، اما مطالعات اولیه حاکی از افزایش سطح ترشح هورمون تستوسترون و افزایش میل جنسی در مردانی است که شنبلیله مصرف می کنند.
سایر فواید و خواص شنبلیله
شنبلیله گیاهی بسیار مفید و پرخاصیت است که می تواند جایگزین بسیاری از داروهای شیمیایی باشد. اگرچه، برخی از فواید آن هنوز به صورت علمی اثبات نشده است و ابهامات زیادی در این زمینه وجود دارد.تحقیقات اولیه نشان می دهد، مصرف شنبلیله می تواند در درمان برخی از بیماری ها مفید باشد:
- کنترل اشتها: در سه مطالعه ی جداگانه که در زمینه ی تأثیر مصرف شنبلیله بر کنترل اشتها انجام شده، میزان کاهش چربی در افرادی که ۱۴ روز متوالی شنبلیله مصرف کردند، حدود ۱۷ درصد بود.
- سطح کلسترول: برخی شواهد حاکی از کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید در صورت مصرف شنبلیله است.
- سوزش معده: بررسی ها نشان داد که مصرف شنبلیله در افراد مبتلا به ناراحتی و سوزش معده به مدت دو هفته موجب کاهش علائم و نشانه های بیماری می شود. جالب است بدانید تأثیر مصرف شنبلیله با مصرف داروهای ضدانسداد در بیماران برابری می کند.
- التهاب: آزمایشات انجام شده بر روی موش ها حاکی از اثر ضدالتهاب شنبلیله است. هرچند تحقیقات بیشتری لازم است تا بتوان با قطعیت درمورد تأثیر آن بر انسان نظر داد.
همچنین، براساس برخی ادعاهای تأییدنشده در طب سنتی، مصرف شنبلیله در کاهش عوارض بیماری زخم کولیت و برخی بیماری های پوستی مؤثر است.
نحوه استفاده از شنبلیله
- شنبلیله جزئی از بسیاری از مکملها است. از آنجایی که فرمولاسیون متفاوت است، دوز توصیه شده به مکمل بستگی دارد. هیچ دوز واحد توصیه شدهای وجود ندارد.
- علاوه بر این، دوز ممکن است بسته به هدف مورد نظر شما متفاوت باشد.
- اکثر تحقیقات مبتنی بر تستوسترون تنها از حدود ۵۰۰ میلی گرم عصاره شنبلیله استفاده میکنند، در حالی که تحقیقات در سایر زمینهها حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیگرم است.
- در صورت استفاده از دانه کامل، دوزهای حدود ۲ تا ۵ گرم موثر به نظر میرسد، اما این دوز از مطالعه ای به مطالعه دیگر متفاوت است.
- مکملها معمولاً باید قبل یا همراه غذا مصرف شوند. از آنجایی که این گیاه به کنترل قند خون کمک میکند، بهتر است آن را همراه با وعده غذایی پر کربوهیدرات خود در روز مصرف کنید.
در مورد خواص گیاه پنیرک چه می دانید؟
