اسکولیوز شرایطی است که در آن ستون فقرات به صورت غیرعادی به سمت پهلو (راست یا چپ) خم می شود. انحراف ستون فقرات ایجاد شده در این شرایط می تواند متوسط تا شدید باشد. هر یک از اجزای ستون فقرات می توانند در نتیجه اسکولیوز خم شوند، اما این مشکل اکثر مواقع در نواحی قفسه سینه (اسکولیوز قفسه سینه) یا ناحیه پایین کمر (اسکولیوز کمری) مشاهده می شود. اکثر کودکان مبتلا به اسکولیز برای درمان نیازی به عمل جراحی ندارند و این مشکل به سادگی با استفاده از روش هایی مثل بریس و انجام فعالیت های ورزشی درمان می شود. به هرحال هر جراحی عوارض خاص خود را دارد و کودکان نیز از عوارض جراحی اسکولیوز در امان نیستند. در صورتی که مشکل درمان انحراف ستون فقرات حل نشده به حال خود رها شود، شرایط ایجاد شده می تواند مشکلات جدی در ناحیه ستون فقرات، سینه، لگن، قلب و ریه به همراه داشته باشد.
علایم اسکولیوز
1. مهم ترين علامت اسکولیوز قرینه نبودن شانه ها یا در اصطلاح افتادگی شانه میباشد .
2. کج شدن بدن به یک سمت.
3. برامدگی دنده های یک سمت نسبت به طرف مخالف
4. قرینه نبودن لگن و خط کمربند؛ در نوع شدید آن امکان دارد فرد حس کوتاهی یکی از پاها را داشته باشد.
- شبیه حرف C، که در این وضعیت ستون فقرات یک قوس به طرف چپ داشته و به آن اسکولیوز چپ گفته ميشود .
- به شکل حرف C برعکس، که در این وضعیت ستون فقرات یک قوس به طرف راست داشته و به آن اسکولیوز راست گفته ميشود .
- شبیه به حرف S، که در این وضعیت ستون فقرات دو قوس دارد.
انواع اسکولیوز
۱- اسکولیوز مادرزادی: فرد به هنگام تولد، دارای ناهنجاری مهره ای بوده و ستون فقرات وی انحراف جانبی دارد.
۲- اسکولیوز اکتسابی: به انواعی از اسکولیوز اطلاق می شود که فرد در طول دوران زندگی تحت تأثیر عوامل مختلف به آن دچار می شود.
درمان گودی کمر با حرکات اصلاحیعوارض اسکولیوز
- درد
- اختلال در عملکرد سیستم قلبی – ریوی
- اختلالات عصبی
- اختلال در راه رفتن
- کاهش تحرک ستون فقرات
- اختلاف طول پاها
- دامنه حرکتی در جهت خم شدن به طرفین کاهش می یابد
- چرخش مهره ها محدود می شود
برنامه ورزش درمانی اسکولیوز
گرم کردن چرخشی ستون فقرات
صاف بنشینید و بازوها را از آرنج خم کنید و تا سطح شانه بالا بیاورید. چانه را بالا نگه دارید تا قوس پشت گردن حفظ شود. سپس نقطه ای را پشت سر تعیین کنید و به آهستگی بالاتنه و گردن را به آن سمت بچرخانید. چرخش در ابتدا باید آهسته باشد تا عضله ها تحت کشش قرار بگیرد. به تدریج سرعت را افزایش دهید.
سرد کردن ستون فقرات
دراز بکشید و استوانه نگهدارنده ستون فقرات را زیر گردن و قوس کمر قرار دهید، برای تهیه استوانه می توانید حوله حمام را از وسط تا کنید، لبه های آن را به سمت داخل تا کنید، حوله را لوله کنید و با کش آن را ببندید تا استوانه محکمی به دست بیاید. نگهدارنده استوانه ای باید تاحد امکان سفت باشد، بااین حال بسیاری از بیمارانی که گودی کمرشان کم شده است، در ابتدا به سختی این استوانه ها را تحمل می کنند. در صورت ناراحتی بیمار می توان از نگهدارنده نرم تر یا با ضخامت کمتر استفاده کرد تا بیمار به تدریج به آنها عادت کند و سپس ضخامت و سفتی را افزایش داد. با بالا بردن زانو حین تمرین می توان فشار روی کمر را قدری کاهش داد. 20 دقیقه در این حالت بمانید و سپس استراحت کنید. سرد شدن دیسک حداقل 20 دقیقه زمان می برد و ماده ژلاتینی دیسک پس از این مدت به حالت عادی برمی گردد.
خم کردن مهره های گردنی
این تمرین عضله های فلکسور (خم کننده) جلوی گردن را تقویت می کند. تعادل مناسب بین قدرت عضله های جلوی گردن (فلکسورهای گردنی) و عضله های پشت گردن (اکستنسورها یا منبسط کننده های گردنی) مانع از بین رفتن قوس مناسب گردن و افزایش قوس و ابتلا به لوردوز می شود و حرکت رو به جلوی سر را تسهیل می کند. برای انجام این حرکت به پشت دراز بکشید و استوانه فومی یا حوله لوله شده ای را زیر گردن بگذارید. نوک انگشتان را روی پیشانی بگذارید و سعی کنید چانه را در مقابل مقاومت انگشتان جمع کنید. سعی کنید سر را حرکت ندهید و بلند نکنید. تمرین های ایزومتریک که بدون حرکت و در مقابل مقاومت انجام می شود، بیشتر از تمرین های ایزوتونیک حرکتی به تقویت عضله های مرکزی وضعیتی کمک می کند.
کشش مهره های گردن
این حرکت عضله های پشت گردن را تقویت می کند. سر و گردن را صاف و رو به جلو نگه دارید و دست ها را پشت سر گره کنید. آرنج ها باید نزدیک به هم باشد. سپس سعی کنید سر را در مقابل مقاومت دست ها عقب ببرید. 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت اولیه برگردید. سر را رو به جلو و پایین نکشید.
کشش مهره های کمری
این تمرین عضله های منبسط کننده کمر را به فعالیت وامی دارد. دست ها را روی زانوها بگذارید و آن قدر رو به بالا نگاه کنید تا کمر قوس پیدا کند. سپس زانوها را با انگشتان بالا بکشید یا با کف دست فشار دهید تا قوس کمر بیشتر شود. چانه را حین انجام حرکت بالا نگه دارید. 5 ثانیه در این حالت بمانید.
منبسط کردن قفسه سینه
هدف از انجام این حرکت بازیابی قوز مهره های صدری، کشش عضله های لوزی شکل و افزایش ظرفیت ریه ها است. ابتدا دست ها را بالای سر بگذارید و نفس عمیق بکشید. سپس دست ها را حین پایین آوردن به هم فشار دهید و عمل بازدم را انجام دهید. دستها را به دیافراگم، زیر دنده ها فشار دهید تا هوا کاملاً خارج شود. سپس همزمان با فشار آوردن به دیافراگم یک نفس عمیق بکشید. پس از پر شدن ریه ها ناگهان دست ها را بکشید؛ در این مرحله باید منبسط شدن قفسه سینه را هنگام هجوم هوا به داخل ریه ها حس کنید. حین انجام حرکت چانه را بالا نگه دارید. این حرکت را می توانید با خم شدن به طرف قوس اصلی انجام دهید تا ریه ها و عضله های تنفسی یک سمت بیشتر از سمت دیگر درگیر شود؛ برای مثال اگر قوس بزرگتر رو به راست است، به سمت راست خم شوید. اگر قوس بزرگ در مهره های صدری (بالایی) است، بهتر است حرکت را در حالت ایستاده انجام دهید، چنانچه قوس در مهره های کمری (پایین) است، حرکت را در حالت نشسته انجام دهید.
خم شدن به پهلو
این حرکت کششی را می توان در حالت ایستاده یا نشسته انجام داد. یک دست را روی کمر در جایی بگذارید که قوس اسکولیوز به آن سمت است و دست را به آرامی فشار دهید. از این دست به صورت تکیه گاه استفاده کنید و فشار را حین خم شدن بیشتر کنید. در صورت دوگانه بودن قوس اصلی می توانید این تمرین را رو به هر دو طرف تکرار کنید. حرکت را 50 تا 100 بار انجام دهید.
حرکت نیایشگر
این حرکت عضله های لوزی شکل بین کتف را تحت کشش قرار می دهد. برای انجام این حرکت کف دو دست و آرنج ها را مقابل بدن روی هم و در کنار یکدیگر قرار دهید، سپس بازوها را آهسته بلند کنید، در این بین باید انگشتان را رو به و بازوها را مقابل بدن نگه دارید. یک دقیقه در این حالت بمانید.
کشش عضله پسواس
عضله پسواس از سمت داخلی بالای استخوان ران تا جلو و دو طرف مهره های کمری کشیده شده است. این عضله اثر قدرتمندی بر چرخش اصلاحی مهره های کمری دارد. این کشش تنها در صورت ابتلا به اسکولیوز مهره های کمر انجام می شود. اگر قوس کمر به سمت چپ باشد، این حرکت باید رو به راست انجام شود. برای کشش پسواس راست روی زانوی راست قرار بگیرید و پای چپ را مقابل بدن بگذارید. بازوی راست را بلند کنید و بدن را به تدریج رو به جلو خم کنید. اگر انجام این حرکت دشوار بود، می توانید زانوی چپ را روی صندلی بگذارید و تمرین را در حالت ایستاده انجام دهید. یک دقیقه در این حالت بمانید.
