انحصار وراثت چیست و چه مراحلی دارد؟
برای تعیین تکلیف میراث هرکس پس از فوت، ابتدا باید ورثه را تعیین کرد. رسیدگی به این امر از سوی مرجع قانونی و با رعایت تشریفات مقرر در قانون را «انحصار وراثت» و رای صادر شده را «تصدیق یا گواهی انحصار وراثت» می نامند.در گواهی حصر وراثت مشخص می شود که ورثه متوفی چه اشخاصی هستند. همچنین میزان سهم الارث هر یک از وراث در این گواهی تعیین می گردد. اما انحصار وراثت برای چیست؟ مراحل قانونی حصر وراثت به این دلیل انجام می شود که ماترک متوفی مورد سو استفاده واقع نشود و حقی از وراث ضایع نگردد. اگر هر کس از ماترک متوفی ادعای سهم داشته باشد که اصطلاحاً سنگ روی سنگ بند نمی شود.
ارث مرد بدون فرزند
اگر مردی فوت کند و اولادی نداشته باشد و از او اموالی باقی مانده باشد یک چهارم اموال به همسرش و مابقی بین وراث دیگر تقسیم می گردد. این فرد اگر اولاد داشته باشد یک هشتم اموال به همسرش خواهد رسید. در صورت فوت مرد بدون اولاد، اگر وی وصیت کرده باشد که تمام ارث و اموالش به همسرش برسد، این وصیت فقط در مورد یک سوم از اموال او جایز خواهد بود. در این حالت مابقی اموال بین وراث دیگر قابل تقسیم است. در تقسیم اموال مرد بدون اولاد به دلیل نبود فرزند، طبقه اول یعنی پدر و مادر وی تنها وراث او هستند. ارث وی به سه قسمت و سهم مادر یک سوم و سهم پدر دو سوم مابقی خواهد بود. در صورت نبود پدر و مادر مرد بدون اولاد، تقسیم ارث در طبقه دوم بین جد و جده (پدربزرگ و مادربزرگ) و برادر و خواهرهای متوفی و اولاد آن ها انجام خواهد شد. در صورت نبود افراد هر طبقه ارث به طبقه بعد منتقل می گردد. طبق قانون مدنی در ماده ۸۶۱ زن و شوهر از یکدیگر ارث خواهند برد. البته به دو شرط که در عقد دائم باشند و در زمان فوت همسر در قید حیات باشند. ارث بردن مرد و زن از یکدیگر دو حالت دارد. یکی در حالتی است که صاحب فرزند هستند و حالت دوم در صورت عدم وجود فرزند است. مردی که همسرش در زمان فوت وی در قید حیات بوده و در ازدواج دائم با متوفی بوده در کنار تمامی طبقات وراث، ارث خواهد برد. یعنی وجود وراث دیگر در طبقات وارثین موجب نمی گردد که همسر مرد از متوفی ارث نبرد. اگر مرد فرزند نداشته باشد ولی وراث دیگری در طبقات سه گانه ارث وجود داشته باشند در این صورت یک چهارم اموال متوفی به همسرش به ارث خواهد رسید و مابقی اموال نیز بین وراث دیگر تقسیم می شود. ممکن از زن از شوهر سابقش صاحب فرزند باشد در این صورت باز هم سهم الارث وی از اموال مرد یک چهارم از اموال متوفی می باشد. در صورتی که مرد صاحب فرزند باشد حتی اگر فرزندان وی از همسر سابقش باشد در این صورت سهم الارث زن از شوهرش یک هشتم از اموال متوفی خواهد بود و مابقی اموال میان فرزندان مرد تقسیم می شود. نکته قابل توجه این است که زن علاوه بر سهم الارث خود می تواند مهریه ای را نیز مطالبه نماید. باقی وراث باید از محل مابقی اموال به جا مانده مهریه زن را نیز پرداخت نمایند. تقسیم ارث مرد بدون اولاد میان سایر طبقات ارث همان طور که پیش تر اشاره کردیم در صورتی که مرد فوت کند و اولاد داشته باشد یک هشتم اموال به همسر وی می رسد و مابقی اموال میان سایر وراث تقسیم می شود. اگر یک مرد بدون اولاد فوت کند یک چهارم از اموال وی به همسرش به ارث می رسد و مابقی اموال میان سایر وراث تقسیم می گردد. مابقی اموال به جا مانده مرد بدون اولاد بعد از تعیین یک چهارم ارث همسر متوفی، به ترتیب خاصی طبق قانون میان سایر وراث تقسیم می گردد. اگر پدر و مادر مرد زنده باشند مابقی اموال به آن ها می رسد. اموال به جا مانده به سه قسمت تقسیم می شود که یک سوم آن به مادر و دو سوم آن به پدر متوفی ارث می رسد. در صورت زنده نبودن پدر و مادر متوفی مابقی اموال به طبقات دیگر ارث انتقال می یابد. به همین ترتیب بر اساس قانون مدنی در صورت نبود افراد در هر طبقه از ارث، به طبقه بعدی منتقل می شود.
ارث مرد متاهل بدون فرزند، در صورت وجود چند همسر
سهم الارث زوجه از شوهر، در صورتی که مرد، صاحب فرزند باشد، یک هشتم و در غیر این صورت، یک چهارم می باشد، سهم الارث مذکور، در صورت تعدد زوجات، میان همسران دائمی مرد، به نسبت مساوی، تقسیم خواهد شد. بنابراین، سهم ارث دو زن از یک شوهر، در صورت داشتن فرزند، نیمی از یک هشتم و در صورت نبود فرزند، نیمی از یک چهارم ارث می باشد.اگر متوفای مرد بدون اولاد، چند زن عقدی داشته باشد و بجز این زنان وارث دیگری نداشته باشد اموال به شکل مساوی بین آن ها تقسیم می گردد. اگر بجز زنان وارث دیگری هم داشته باشد به هر کدام یک چهارم اموال متوفی خواهد رسید. اگر زنی شوهرش فوت کند و مهریه وی توسط مرد پرداخت نشده باشد زن می تواند علاوه بر سهم خود، مهریه اش را نیز از وراث دیگر طلب کند. ورثه باید مهریه را یا از اصل مال یا فروش اموال متوفی پرداخت نمایند.
احکام تقسیم ارث پدری بین برادر و خواهر ناتنی
