خواص گیاه تاتوره در طب سنتی

گیاه شناسی تاتوره در طب سنتی

این گونه تاتوره تا حدی شبیه گونه ی استرامونیوم است. در این گونه گل ها درشت، به رنگ بنفش و به طول ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر است. میوه ها کوچک تر از گونه ی قبلی، دارای خارهای ریزتر و حالت آویخته دارند. این گونه اکثراً در نواحی حاره و گرم می روید. برحسب فلورا ایرانیکا نوشته ریشینگر (مجموعه گیاهان سرزمین ایران و اطراف) این گیاه در بندرعباس و بلوچستان می روید.

تاریخچه تاتوره در طب سنتی

این جنس در ایران دو گونه علفی یک ساله سمی دارد اما گونه D. innoxia (داتوره گل درشت) به خاطر زیبایی گل های آن گاهی به صورت زینتی در باغچه منازل کاشته می شود. معروفترین گونه آن D. stramonium می باشد. تاتوره علفی با این نام علمی شناخته می شود که گیاهی است علفی، یک ساله و بسیار سمی. بلندی کیاه در حدود یک متر است. برگ های آن ناصاف، پهن و به طول ده تا پانزده و پهنای هفت تا هشت سانتیمتر و به شکل مثلثی نوک تیز می باشد. در اطراف برگ بریدگی ها و شکستگی های نامنظم وجود دارد. گل های آن درشت و منفرد، بوقی شکل به رنگ سفید یا بنفش است که در اواخر بهار ظاهر می شود. به دلیل داشتن همین گل های زیبا و درشت از گیاهان زینتی هم به حساب می آید. میوه ی آن پوشینه و به تخم مرغی شکل است که سطح خارج آن خاردار می باشد. داخل میوه به چهار خانه تقسیم می شود که حدود 400 دانه داخل آن قرار دارد. این گیاه بومی هندوستان و سواحل دریای خزر است ولی امروزه در اغلب مناطق اروپا، آمریکا و آسیا انتشار دارد. در ایران در مناطق اطراف تهران، کرج، ری، راه تهران-فیروزکوه، مناطق غیر مزروع اراک، آذربایجان، بلوچستان، مازندران، راه غازیان به چوکام و رودبار-رشت به طور خودرو دیده می شود. تاتوره درخت مانند نیز داریم با نام علمی D. fastueuse (Purple flower thorn apple) که ترکیباتی مشابه تاتوره علفی دارد.

مهم ترین اثرات درمانی گیاه شامل اثرات ضد درد، بی حس کننده، خلط آور، خواب آور، مسکن و ضد اسپاسم است. داتورا اینوکسیا در طب عوام به عنوان ضد آسم، ضد سرفه و برونشیت، ضد شوره ی سر، مسکن دردهای چشم، تسکین پارکینسون و بیماری ماشینی مورد استفاده قرار می گیرد. از مجموع آلکالوئیدهای موجود در ریشه ی گیاه ۲۴ تا ۶۰ درصد آن اسکوپولامین، ۲۲ تا ۴۸ درصد هیوسیامین و ۵ تا ۳۰ درصد کوسکوهیگرین است. نوع آلکالوئیدهای این گونه با گونه ی استرامونیوم کمی اختلاف دارد.

درمان بیماری های جلدی با تاتوره

شاید ابتدایی ترین خاصیت گیاه تاتوره ، رفع بیماری های پوستی باشدکه در گذشته به بیماری های جلدی معروف بو.ده است. شما می توانید با استفاده از ضماد این گیاه ، اکثر بیماری های پوستی از قبلی : آکنه ، زگیل و جوش های صورت را درمان کنید. اگر تاتوره را با مقداری عسل و دارچین ترکیب کنید ، می توانید از آن برای از بین بردن ضایعات گوشتی نیز استفاده کنید . در گذشته بهترین ضماد برای درمان جای سوختگی ها ، صماد تاتوره ، عسل و دارچین بوده است .

البته استفاده از این گیاه در درمان آسم ، در گذشته زیاد مرسوم نبوده است و دلیلش هم این بوده است که در گذشته آلودگی های هوا به این مقدار وجود نداشته اند . بیشتر کسانی که به بیماری آسم دچار می شدند ، مشکلات ژنتیکی داشتند . برای درمان آسم از استنشاق بسیاری از گیاهان خشک شده استفاده می شده است ولی بر طبق دست نوشته های جالینوس ، هیچ گیاهی مانند تاتوره در بهبود کسانی که به خس خس سینه ( همان آسم ) دچار شده بودند ، تاثیر گذار نبوده است .

تاتوره خاصیت ضد تشنج دارد

یکی از مهم ترین خواص تاتوره در طب سنتی ، خاصیت ضد تشنجی آن می باشد . پزشکان زیادی استفاده از این دارو را برای مقابله با تشنج سفارش کرده اند که از مهم ترین آنها می توان به زکریا رازی و ابوعلی سینا اشاره کرد . پزشکان امروزی هم این خاصیت تاتوره را اثبات کرده اند . همان طور که می دانید برای آرام کردن حملات عصبی که باعث تشنج می شود ، می توان از دارو هایی استفاده کرد که دارای هیوسیامین، آتروپین و اسکوپولامین هستند . جالب است بدانید که این سه ماده در گیاه تاتوره وجود دارد و حتی از این گیاه برای ساخت دارو های ضد تشنجی نیز استفاده می شود .

درمان زخم بستر با تاتوره

همان طور که در بالا نیز اشاره شد، از ضماد این گیاه برای درمان بیماری های جلدی استفاده می شود . این موضوع به ما نشان می دهد که تاتوره دارای خواص ضد التهابی می باشد . به همین دلیل می توان از ضماد این گیاه برای درمان زخم بستر نیز استفاده کرد و از آنجا که این گیاه دارای مواد آنتی باکتریال می باشد ، از ایجاد عفونت در زخم های بستر ، جلوگیری می کند . بیمارانی که به زخم بستر دچار هستند باید مراقب باشند که این ضماد باید هر 12 ساعت تعویض شود و نباید بیشتر از این مقدار بر روی زخم ها باقی بماند .

درمان آمفیزم با تاتوره

از گیاه تاتوره برای درمان بسیاری از بیماری های تنفسی استفاده می شده است . همین دلیل باعث شده تا اطبای سنتی در قرن اخیر به تحقیق در مورد تاثیر این گیاه بر روی بیماری آمفیزم بپردازند . این بیماری بیشتر به دلیل سیگار کشیدن بوجود می آید و باعث می شود که ریه خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و نفس کشیدن سخت تر شود . استنشاق تاتوره می تواند به روند درمان این بیماری کمک کند .

عوارض جانبی تاتوره

• این گیاه دارای اثرات روان گردان، خواب آور و اعتیاد آور است و مثل گونه ی استرامونیوم سمی است.
• بیشتر اثرات گونه های مختلف داتورا و سمیت آن ها مشابه است و فقط ممکن است ازنظر میزان مواد مؤثر شدت و ضعف داشته باشند.
• نام عمومی داتورا اینوکسیا، تورن اپل است. این گونه از لحاظ اثرات مهم و سمیت مشابه داتورا استرامونیوم است.
• گرچه در قدیم از تنتور، برگ و دانه های تاتوره به مقدار زیادی استفاده می شده است، ولی با توجه به سمیت شدید گیاه توصیه می شود از داروهای صنعتی آن ، که به اشکال مختلف ارائه می گردد و با تجویز پزشک است استفاده شود.
• در کتاب قانون ابن سینا راجع به تاتوره چنین آمده است:مخدر است و به گردو می ماند. خارهای کوتاه و ستبر دارد و به گردوی قی آور (جوز القیء) شباهت دارد و دانه اش چون دانه ی ترنج است. خواب آور و با مغز ناسازگار است و یک دانگش مستی می آورد. دشمن دل است و یک درهم آن در یک روز قلب را از کار می اندازد.

تاتوره در یونان باستان

از تاتوره به عنوان یک ماده مخدر نیز استفاده می شده است . بر طبق کتیبه های موجود در یونان باستان تمام راهبه های معابد آپولو از این گیاه استفاده می کرده اند تا به حالت خلصه رفته و سوالات مردم را از خدایگان آپولو پرسیده و به آنها در حل مشکلاتشان کمک کند . نکته عجیب استفاده بیش از اندازه راهبه معروف یونانی ، دلفی می باشد که بززگترین راهبه معبد آپولو بوده است . آنطور که ذکر شده است دلفی می بایست بعد از سه سال استفاده از این گیاه جان خورد را از دست می داده است ولی او عمری 150 ساله داشته است .

طرز استفاده گیاه تاتوره

تاتوره یک گیاه علفی یکساله است که از خرداد تا مهر گل می دهد و به احتمال زیاد بومی شمال شرقی آمریکای شمالی می باشد و از آنجا به دیگر مناطق آمریکا، اروپا و سایر مناطق دنیا وارد شده است. تاتوره در زمینهای بایر، کنار جاده و نزدیک مناطق مسکونی در ارتفاعات کم تا نسبتاً زیاد در بیشتر مناطق معتدله و نیمه حاره نیمکره شمالی یافت می شود. امروزه این گیاه در تمام کشورهای دنیا یافت می شود. بیشتر داروی خام در برگهای گیاهان گلدار و بندرت دربذور رسیده وجود دارد. برگها را در سایه یا در گرمای مصنوعی حدود ۵۰ درجه سانتی گراد خشک می کنند. دارو طعم تلخ و شوری دارد. با توجه به اینکه گیاه شدیداً سمی است دقت زیادی هنگام جمع آوری باید صورت گیرد . برگها حاوی الکالوئیدهای تروپان سمی به مقادیر ۵/۰ درصد بوده و علاوه بر آن بذور حاوی حدود ۲۰ درصد روغن می باشند. عمل الکالوئیدهای تروپان و موارد استفاده آن همانند بذر البنج و بلادون می باشد.دارو بعضی اوقات در سیگارهای ضد تنگی نفس استفاده می شود. تاتوره معمولاً بصورت وحشی جمع آوری می شود. انواع زراعی آنهایی هستند که برای تهیه دارو استفاده می شوند بخصوص گونه هایی که غنی از اسکوپولامین می باشند مانند Datura innoxia (مناطق حاره ای آمریکا) D.metel (مناطق حاره و نیمه حاره آسیا و آفریقا) یا ارقامی از D.Stramonium بخصوص آنهایی که کپسول های بدون برآمدگی و محتوای بیشتر آلکالوئید هستند. این گیاه از نیمه دوم قرن شانزدهم در اسپانیا شناخته شده بود و به دیگر کشورها به عنوان یک گیاه زینتی وارد شد. یک قرن بعد از این وضعیت خارج شد و به عنوان یک گیاه وحشی مستقر گردید. بازگشت به صفحه خواص دارویی گیاهان.

خواص دارویی گیاه آس در طب سنتی